Wytyczne ESC dotyczące diety w prewencji schorzeń układu sercowo-naczyniowego

Dieta, obok regularnej aktywności fizycznej i niepalenia tytoniu, stanowi podstawowym element zdrowego stylu życia, wpływający na zmniejszenie ryzyka wystąpienia schorzeń układu sercowo-naczyniowego.

Zdrowa dieta — to znaczy jaka? Wytyczne ESC

Zgodnie z opracowaniem ESC, zdrową dietę powinno charakteryzować:

• nasycone kwasy tłuszczowe powinny dostarczać <10 proc. łącznej wartości energetycznej diety, co można uzyskać poprzez: zastępowanie ich wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi, jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi oraz produktami zbożowym z pełnego przemiału;
• spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych trans w jak najmniejszej ilości, eliminując z racji pokarmowej przetworzone produkty spożywcze będące ich źródłem;
• dzienne spożycie soli <5 g — ze wszystkich źródeł;
• spożywanie 30-45 g błonnika dziennie, głównie z produktów pełnoziarnistych;
• spożywanie przynajmniej 200 g owoców dziennie (2-3 porcje);
• spożywanie przynajmniej 200 g warzyw dziennie (2-3 porcje);
• spożycie czerwonego mięsa powinno być ograniczone do 350-500 g tygodniowo, w minimalnej ilości powinny być obecne w diecie szczególnie przetworzone produkty mięsne;
• spożywanie ryb co najmniej 2 razy w tygodniu; preferowane ryby tłuste;
• spożywanie 30 g niesolonych orzechów dziennie;
• spożywanie napojów alkoholowych powinno być nie większe niż 100 g w tygodniu zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn;
• należy zniechęcać pacjentów do spożywania bezalkoholowych napojów słodzonych.

Kwasy tłuszczowe trans zwiększają ryzyko sercowo-naczyniowe

Ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych zmniejsza się, gdy nasycone kwasy tłuszczowe są zastępowane wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi oraz pełnoziarnistymi produktami zbożowymi przy utrzymaniu stałej wartości energetycznej diety. Zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych wiąże się jednocześnie ze zmniejszeniem ilości cholesterolu w diecie.

Nienasycone kwasy tłuszczowe trans, powstające podczas przemysłowego przetwarzania tłuszczów, mają niekorzystny wpływ na stężenie cholesterolu całkowitego (zwiększenie) i cholesterolu HDL (zmniejszenie). Średnio 2-procentowe zwiększenie ilości dostarczanej z dietą energii z tego typu kwasów tłuszczowych zwiększa o 23 proc. ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Ich ilość w diecie powinna być jak najmniejsza.

Zmniejszenie spożycia sodu wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego. Badanie oddziaływania diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) wykazało zależność dawka-odpowiedź między redukcją ilości sodu w diecie a obniżeniem ciśnienia tętniczego. Ponieważ w przeciętnej diecie zachodniej zawartość soli jest zbyt duża, należy zalecać ograniczenie jej ilości. WHO zaleca, aby maksymalne spożycie soli nie przekraczało 5 g/dzień (ok. 2000 mg sodu).

Spożycie warzyw, owoców i orzechów zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych

Każda dodatkowa porcja owoców (co odpowiada 77 g) i warzyw (co odpowiada 80 g) dziennie zmniejsza ryzyko zgonu. Spożycie ponad pięciu porcji warzyw i owoców nie wpływa na dalsze zmniejszenie śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny. Pojedyncza porcja nasion roślin strączkowych dziennie obniża stężenie cholesterolu LDL i wiąże się z niższym ryzykiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca.

Codzienne spożywanie 30 g orzechów (mieszanych) wpływa na istotne zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. O ok. 30 proc. redukuje ryzyko chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy.

Zarówno ze względów zdrowotnych, jak i w celu ochrony środowiska wskazane jest mniejsze spożycie mięsa, zwłaszcza przetworzonego. Zastąpienie czerwonego mięsa wysokiej jakości pokarmami roślinnymi (tj. orzechami, soją i roślinami strączkowymi) obniża stężenie cholesterolu LDL. Większe spożycie przetworzonych produktów mięsnych i nieprzetworzonego czerwonego mięsa wiąże się z ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy.

Spożycie tłustych ryb również redukuje ryzyko s-n

Ważnym elementem zdrowego sposobu żywienia jest spożywanie ryb przynajmniej raz-dwa razy w tygodniu. Ryby te powinny być tłuste, ponieważ są one dobrym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, które wpływają na zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. Największe ryzyko tego typu chorób zaobserwowano w grupach niespożywających lub spożywających bardzo małe ilości ryb.

Górna bezpieczna granica picia napojów alkoholowych to ok. 100 g czystego alkoholu tygodniowo i jest to limit podobny dla mężczyzn i kobiet. Jest to zaostrzenie stanowiska dotyczącego ilości napojów alkoholowych w diecie w porównaniu z wcześniejszymi wytycznymi.

Zabójczy cukier

Regularne spożywanie napojów słodzonych cukrem (tj. dwie porcje dziennie w porównaniu z jedną porcją miesięcznie) jest związane z wyższym o 35 proc. ryzykiem choroby wieńcowej u kobiet (wyniki uzyskane w ramach Nurses’ Health Study). Jednocześnie napoje sztucznie słodzone nie wpływały na ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczynowych. Jednak obserwacje poczynione w badaniu EPIC (European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition) wykazały, że zarówno spożywanie napojów bezalkoholowych słodzonych sztucznie, jak i cukrem wpływało na zwiększoną śmiertelność z jakiejkolwiek przyczyny, podczas gdy tylko w przypadku tych pierwszych istniał związek z chorobami układu krążenia.

Warto pamiętać, że wytyczne WHO zalecają maksymalne dostarczanie 10 proc. energii w diecie z cukrów wolnych (mono- i disacharydów). Sugeruje się dalsze zmniejszenie ich zawartości do mniej niż 5 proc. energii w diecie w celu uzyskania dodatkowych korzyści zdrowotnych. Oczywiście, poza powyższymi zaleceniami należy również zadbać, aby wartość energetyczna diety była zgodna z indywidualnymi potrzebami energetycznymi, aby zapobiec wystąpieniu otyłości.

Piśmiennictwo:

1. Visseren F.L.J., Mach F., Smulders Y.M., Carballo D., Koskinas K.C., Bäck M., Benetos A., Biffi A., Boavida J.-M., Capodanno D., et al.: 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice. Eur. Heart J. 2021, 42, 3227-3337.
2. WHO Healthy diet. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/healthy-diet

PRZECZYTAJ TAKŻE: Modyfikując dietę możemy zmniejszyć stężenie cholesterolu nawet o 20 proc.

Zdrowy styl życia to lepsza kontrola profilu lipidowego