Rzucenie palenia przez chorego na raka zwiększa szanse na wyzdrowienie

Używanie tytoniu jest główną przyczyną zachorowań i zgonów z powodu chorób nowotworowych. Szczególnie wysokie jest ryzyko zachorowania na raka płuca — wynosi 90 proc. u mężczyzn i 75 proc. u kobiet palących papierosy. Produkty tytoniowe są też główną przyczyną nowotworów głowy i szyi (ryzyko zachorowania wynosi 85 proc.), a także innych nowotworów, np. raka pęcherza moczowego (ok. 50 proc. ryzyko). Szacuje się, że w Polsce blisko 35 proc. wszystkich zgonów z powodu nowotworów można przypisać paleniu papierosów.

Większe ryzyko zgonu u pacjenta chorego na raka

- Oprócz lokalizacji nowotworu i stadium choroby, palenie tytoniu jest uważane za najsilniejszy niekorzystny predyktor przeżycia chorych na raka. Dotyczy to nie tylko nowotworów tzw. tytoniozależnych - wyjaśnia psycholog i psychoterapeuta Magdalena Cedzyńska, kierownik Poradni Pomocy Palącym w Zakładzie Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie.

Dowody sugerują, że obecne palenie tytoniu zwiększa ryzyko zgonu pacjentów z nowotworem w takich lokalizacjach, jak: pęcherz moczowy, pierś, szyjka macicy, jelito grube, endometrium, przełyk, głowa i szyja, nerka, płuca, jajniki, trzustka, prostata, krew (białaczki).

- Na przykład, wśród palaczy z nowotworem w obrębie głowy i szyi korygowane ogólne ryzyko śmierci jest o 2,5 razy wyższe niż u niepalących pacjentów - zaznacza ekspertka.

Częstsze występowanie kolejnego nowotworu

W przypadku pacjentów onkologicznych palenie tytoniu zwiększa także ryzyko kolejnego nowotworu pierwotnego.

- W dużym badaniu The Retinoid Head and Neck Second Primary1 udowodniono, że roczna częstość występowania drugiego nowotworu pierwotnego jest znacząco wyższa u chorych, którzy palą papierosy (4,2 proc.) niż u pacjentów, którzy nigdy nie palili (1,9 proc.), a nawet u byłych palaczy (3,2 proc.) - przytacza wyniki analizy Magdalena Cedzyńska.

Ryzyko to występuje nie tylko u pacjentów z nowotworami tzw. tytoniozależnymi.

- U palących pacjentek z rakiem piersi, które przeszły radioterapię klatki piersiowej, ryzyko raka płuca zwiększa się 3-krotnie. Z kolei u chorych na chłoniaka Hodgkina, którzy wciąż palą, ryzyko to jest 20-krotnie większe. Udowodniono też większe zagrożenie rozwoju raka płuca jako kolejnego nowotworu pierwotnego u palących pacjentów z rakiem jądra - wskazuje psychoterapeutka.

Łatwiej o powikłania pooperacyjne

Uzależnienie od tytoniu u pacjentów onkologicznych utrudnia przygotowanie do operacji i komplikuje zabiegi chirurgiczne (w procedurze anestezjologicznej). Jest również powodem problemów pielęgnacyjnych po zabiegu.

- W dużej analizie 140 badań kohortowych, która objęła prawie pół miliona pacjentów, wyliczono, że u chorych na raka poddanych operacji palenie 4-krotnie zwiększa ryzyko martwicy, 2-krotnie ryzyko opóźnienia gojenia i rozejścia się ran (a co za tym idzie wydłużenia hospitalizacji), blisko 2-krotnie ryzyko zakażenia miejsca operacji, a także ponad 2-krotnie ryzyko przepukliny. Blisko 2,5 razy większe jest również ryzyko przetoki - wymienia Magdalena Cedzyńska.

Specjalistka zwraca również uwagę, że uzależnieni od tytoniu chorzy na nowotwory są dodatkowo obciążeni chorobami układu krążenia i układu oddechowego, które także zwiększają ryzyko komplikacji zabiegu chirurgicznego.

Słabsze efekty radio- i chemioterapii

20-letnie badania wykazały, że nałóg tytoniowy obniża skuteczność i tolerancję radio- i chemioterapii.

- Na przykład, u palących tytoń pacjentów z nowotworami głowy i szyi wskaźniki odpowiedzi na radioterapię wynoszą 46 proc. i są znacząco niższe niż u niepalących (76 proc.) - przytacza wyniki badań Magdalena Cedzyńska.

Ponadto nasilają się powikłania po radioterapii, takie jak: zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, utrata masy ciała, zmęczenie, kserostomia, utrata smaku, problemy z głosem.

- Podobne efekty obserwuje się w przypadku chemioterapii, ponieważ składniki dymu tytoniowego, których jest ponad 7 tys., obniżają stężenie niektórych leków, a tym samym ich skuteczność - zaznacza ekspertka.

Gorsza jakość życia, większy ból

Nałóg nikotynowy obniża jakość życia i funkcjonowanie w chorobie nowotworowej. Przedłuża gojenie się ran po radioterapii i sprzyja zaburzeniom czynności zwieracza. Chorzy gorzej postrzegają swój stan zdrowia, funkcjonowanie społeczne i emocjonalne.

Większe jest także odczuwanie bólu. Z badań z udziałem pacjentów z rakiem płuca wynika, że aż 60 proc. chorych palących odczuwało umiarkowany lub ciężki ból, w porównaniu do 37 proc. niepalących.

Jak prowadzić rozmowę o zerwaniu z nałogiem

- Mówiąc o rzucaniu palenia, mówmy o tym, jakie są tego korzyści. Nie należy straszyć pacjentów - przestrzega Magdalena Cedzyńska.

- Poza lokalizacją nowotworu i stadium choroby, abstynencja od palenia tytoniu jest uważana za najsilniejszy predyktor przeżycia w raku u pacjentów kiedykolwiek palących. Osoby, które rzuciły palenie, niezależnie od wieku, uzyskują znaczne wydłużenie średniej długości życia w porównaniu z osobami, które nadal palą. Rzucenie palenia może obniżać ryzyko zgonu od 30 do 40 proc. - dodaje.

Zerwanie z nałogiem tytoniowym wiąże się także z:

• redukcją ryzyka nawrotów i kolejnego pierwotnego nowotworu,
• redukcją ryzyka powikłań związanych z leczeniem, np. <1 miesiąc krótszy okres zapalenia błony śluzowej jamy istnej,
• zwiększoną odpowiedzią na leczenie, zarówno chemio- jak i radioterapię,
• lepszą własną oceną jakości życia związaną z chorobą i leczeniem niż wśród palaczy,
• mniejszym bólem,
• poczuciem, że chory ma aktywny wpływ na efekty leczenia

Pożądany element rutynowej opieki

- Dowody są wystarczająco mocne, by włączyć leczenie uzależnienia od tytoniu do rutynowej opieki onkologicznej. Prawdopodobnie jednak w żadnym szpitalu onkologicznym w Polsce nie działa zorganizowana pomoc osobom palącym. Nawet w Narodowym Instytucie Onkologii nie jest to łatwe - przyznaje Magdalena Cedzyńska.

Podkreśla, że właściwym tzw. z ang. teachable moment (moment do nauczenia) jest czas bezpośrednio po usłyszeniu przez pacjenta diagnozy onkologicznej.

- To najlepsza okazja do rozmowy z pacjentem o zmianach w stylu życia. To moment, gdy pacjent ma motywację do wprowadzenia zmian. Ta chwila trwa krótko bezpośrednio po postawieniu diagnozy oraz u pacjentów z nowotworami tytoniozależnymi. Często podejmują oni próbę rzucenia palenia, ale nierzadko bez wsparcia, w związku z tym kończy się ona niepowodzeniem i wielu z nich wraca do nałogu - wyjaśnia ekspertka.

W jej ocenie, rozmowy z pacjentem onkologicznym o rzuceniu palenia są trudne, ponieważ u tych osób obserwuje się wysoki poziom stresu i lęku, poczucie winy (zwłaszcza jeśli jest to nowotwór tytoniozależny), objawy depresji. Często są to pacjenci głęboko uzależnieni nieświadomi korzyści z zaprzestania palenia.

- Wielu chorych jest przekonanych, że już za późno na rzucenie palenia. Jednak u pacjenta onkologicznego nigdy nie jest na to za późno. Trzeba mu uświadomić korzyści z rzucenia palenia - podkreśla ekspertka.

Nawet minimalna interwencja jest ważna

Magdalena Cedzyńska przypomina, że uzależnienie od nikotyny to choroba, którą można leczyć farmakologicznie lub niefarmakologicznie.

- Nie namawiam, aby przeprowadzać cały proces leczenia od nikotyny. Warto zwrócić uwagę na minimalną interwencję, jaką jest ang. Ask-Advice-Refer, czyli Zapytaj-Poradź-Skieruj, tzn. zapytaj pacjenta, czy pali papierosy, poradź, aby przestał palić, skieruj do specjalisty - zaznacza psychoterapeutka.

Jak zerwać z nałogiem? Poradzą eksperci

W Polsce funkcjonuje Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym (tel.: 801 108 108) oraz Poradnia Pomocy Palącym (tel.: 22 211 80 15), gdzie można uzyskać poradę specjalisty, jak zwalczyć nałóg. Poradę eksperta można też otrzymać na stronie www.jakrzucicpalenie.pl.

Ponadto NIO-PIB prowadzi bezpłatne szkolenie personelu medycznego w zakresie leczenia uzależnienia od tytoniu oraz przeprowadzania minimalnych interwencji antytytoniowych, za które można otrzymać punkty edukacyjne (www.szkoleniazut.coi.pl).

- Nie marnujmy szansy, aby pomóc pacjentom onkologicznym rzucić palenie. Zawsze mówmy o korzyściach z zaprzestania palenia i wykorzystujmy możliwości, jakie daje moment diagnozy onkologicznej - podsumowuje Magdalena Cedzyńska.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Wciąż wielu Polaków pali papierosy. Potrzebne skuteczne działania antynikotynowe