– Cechą charakterystyczną udaru mózgu jest nagłość objawów oraz możliwy dynamiczny przebieg choroby. Jeśli zaistnieje taka sytuacja, kluczowa jest wiedza nt. podstawowych objawów udaru, aby ich nie zbagatelizować i szybko podjąć właściwą interwencję. W standardowym działaniu istotna jest „koordynacja transportu i diagnostyki w ramach regionalnych sieci udarowych w celu jak najszybszego wdrożenia terapii przyczynowej udaru mózgu, tj. trombolizy dożylnej lub trombektomii mechanicznej — wskazuje dr hab. Anetta Lasek-Bal, kierownik Katedry i Kliniki Neurologii SUM w Katowicach oraz lekarz kierujący Oddziałem Neurologii w Górnośląskim Centrum Medycznym w Katowicach-Ochojcu i konsultant wojewódzki w dziedzinie neurologii. Specjalistka ta przedstawia przypadek kliniczny ze swojej praktyki, uzupełniając go komentarzami.

Udar mózgu - przypadek pacjenta

U 39-letniego mężczyzny w ciągu ostatnich 3 dni trzykrotnie pojawiły się incydenty zaburzeń mowy. Jak twierdziła jego rodzina, mężczyzna miał problem z artykulacją, ze znalezieniem właściwych słów, a wypowiedź jego była niewyraźna i niezrozumiała. Nie wezwano pomocy medycznej, ponieważ za każdym razem objawy ulegały szybkiemu wycofaniu, po kilku bądź kilkunastu minutach.

W tzw. dobie „zero”, w godzinach porannych u pacjenta pojawiło się drętwienie prawej kończyny górnej oraz dyskomfort w obrębie prawej połowy twarzy, czemu towarzyszyły zaburzenia mowy. Pacjent nie rozumiał treści kierowanych do niego słów oraz nie mógł się wypowiadać. Objawy nie ustępowały. Rodzina wezwała pogotowie i pacjent został przewieziony do szpitala.

Mężczyzna dotychczas nie chorował. Był osobą dbająca o siebie, uprawiającą amatorsko sport. W wywiadzie rodzinnym brak istotnych obciążeń, tzn. u członków rodziny nie było chorób układu nerwowego, w tym udaru mózgu.

Udar mózgu - diagnostyka, tromboliza, wskazanie do zabiegu

Konsultujący pacjenta na SOR-ze neurolog, na podstawie przeprowadzonych badań przedmiotowego i dodatkowych, wysunął podejrzenie udaru lewej półkuli mózgu. Wykonał badanie tomografii komputerowej głowy, które nie uwidoczniło ostrych zmian; w badaniu angio-TK głowy widoczne było zamknięcie tętnicy środkowej mózgu. Pacjent otrzymał dożylnie trombolizę i został zgłoszony do koordynatora trombektomii w celu rozważenia udrożnienia naczynia poprzez mechaniczne usunięcie skrzepliny.

Chory został zakwalifikowany do zabiegu i jeszcze w trakcie podawania trombolizy przewieziony transportem medycznym do ośrodka kompleksowej terapii udaru mózgu, czyli Górnośląskiego Centrum Medycznego. Jest to jedyny ośrodek w woj. śląskim wykonujący trombektomię dla pacjentów w ramach pilotażu Ministerstwa Zdrowia.

Udar mózgu - ustalenie czynników ryzyka

W udarze mózgu wiek jest czynnikiem ryzyka. Choroba głównie dotyczy osób starszych, po 65. r.ż. Jednak nawet 1/5 subpopulacji chorych z udarem mózgu stanowią osoby poniżej 50. r.ż. W ostatnich dwóch dekadach obserwuje się na świecie systematyczne obniżanie się wieku wystąpienia pierwszego w życiu udaru mózgu. Płeć męska jest niemodyfikowalnym czynnikiem ryzyka udaru mózgu, co też mogło mieć znaczenie w przypadku omawianego pacjenta.

Jak wiemy z wywiadu, mężczyzna wcześniej nie chorował, co jest dodatkowym elementem, który usypia czujność, podobnie jak przekonanie, że udar mózgu dotyczy wyłącznie osób starszych. Udar mózgu może wystąpić także w okresie dzieciństwa, dlatego musimy mieć świadomość objawów, by móc jak najszybciej je zidentyfikować, właściwie pokierować pacjenta oraz włączyć terapię przyczynową. Powrót do sprawności sprzed udaru jest możliwy, a szanse na ustąpienie objawów niedokrwienia mózgu zależą m.in. od rodzaju leczenia i czasu jego zastosowania.

U omawianego pacjenta przez trzy dni występowały objawy świadczące o ostrym niedokrwieniu mózgu, ale całkowicie odwracalnym. Był to tak zwany przejściowy incydent niedokrwienny (ang. transient ischemic attack, TIA), po którym u kilkunastu procent pacjentów w ciągu pierwszej doby dojdzie do udaru mózgu.

Udar mózgu - możliwe przyczyny udaru

Osoby młode, które przebyły udar mózgu, powinny podlegać szerokiej diagnostyce przyczynowej. Ustalenie najbardziej prawdopodobnej przyczyny udaru mózgu pozwoli na ukierunkowanie leczenia profilaktycznego. To bardzo ważne, ponieważ pacjent po udarze mózgu jest narażony na kolejny udar mózgu, którego przyczyna najczęściej jest taka sama jak poprzedniego.

W przypadku osób młodych najczęstsze przyczyny udaru mózgu to przede wszystkim: choroby serca, niemiażdżycowe choroby tętnic, czynniki związane ze stylem życia, czyli nikotynizm, nadmierne spożywanie alkoholu oraz, co ma szczególne znaczenie w ostatnich latach, stosowanie środków psychostymulujących i narkotyków. Te ostatnie doprowadzają do strukturalnych i funkcjonalnych uszkodzeń ścian tętnic, zaburzeń układu krzepnięcia. Mogą prowadzić także do uszkodzenia serca, co bywa przyczyną udaru mózgu.

W przypadku chorób serca u osób młodych z udarem obserwujemy zaburzenia rytmu serca, w tym migotanie przedsionków oraz wady strukturalne serca, np. drożny otwór owalny z towarzyszącym bądź nie tętniakiem przegrody międzyprzedsionkowej. W uzasadnionych przypadkach u pacjenta z drożnym otworem owalnym, po wykluczeniu innych możliwych przyczyn udaru mózgu, chory może zostać zakwalifikowany do leczenia operacyjnego.

Profilaktyka poudarowa

Pacjent po udarze mózgu będzie wymagać profilaktyki wtórnej udaru mózgu w postaci leczenia przeciwzakrzepowego — przeciwpłytkowego lub antykoagulacyjnego. Równolegle do powyższej, istotnym elementem profilaktyki udaru mózgu jest także stała kontrola czynników ryzyka choroby. Okazuje się, że nawet 90 proc. wszystkich przyczyn udaru mózgu jest modyfikowalnych. Możliwa jest redukcja ryzyka kolejnego udaru mózgu poprzez np. regularną aktywność ruchową, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, niestosowanie używek i przestrzeganie zbilansowanej diety.

U wszystkich młodych osób, które przebyły udar mózgu, prowadzona jest diagnostyka w kierunku chorób serca i naczyń, wrodzonych i nabytych zaburzeń układu krzepnięcia, a także innych, rzadszych przyczyn udaru mózgu, jak stany zapalne oraz choroby z autoimmunoagresji.

1/4 udarów mózgu stanowią udary kryptogenne, w przypadku których po przeprowadzeniu podstawowej, a czasem rozszerzonej diagnostyki, nie jesteśmy w stanie ustalić najbardziej prawdopodobnej przyczyny ich wystąpienia. U takich pacjentów mamy odpowiednie schematy postępowania. Powtarzamy diagnostykę, np. monitorowanie rytmu serca, albo stosujemy metody długotrwałego telemetrycznego monitorowania tego rytmu w poszukiwaniu jego zaburzeń czy migotania przedsionków. Pacjenci podlegają obserwacji neurologicznej także w okresie poudarowym. A włączone leczenie ma ich zabezpieczyć przed kolejnym udarem mózgu.

Udar mózgu - objawy. Uwaga na nagłą asymetrię twarzy

Do najczęstszych objawów udaru mózgu zalicza się: nagłą asymetrię twarzy, tj. opadnięcie kącika ust, z osłabieniem siły mięśniowej kończyn po tej samej stronie, z towarzyszącymi bądź nie zaburzeniami mowy. Zaburzenia mowy mogą mieć różny charakter. Pacjent może nie rozumieć kierowanych do niego słów lub nie umieć się samodzielnie wypowiedzieć. Może być też kombinacja tych dwóch typów zaburzeń mowy.

Inne objawy udaru mózgu to: zawroty głowy, zaburzenia koordynacji i zborności, nudności i wymioty, zaburzenia widzenia, połykania i oddychania, świadomości. Te objawy mogą wystąpić w różnych konstelacjach, co często jest przyczyną niepodejrzewania udaru mózgu i opóźnień w poszukiwaniu pomocy medycznej.

ZOBACZ TAKŻE: Udar mózgu i COVID-19 to niebezpieczna kombinacja [BADANIE]

Udar dziecięcy: diagnoza i leczenie według polskich wytycznych