Prof. Janas-Kozik: ośrodki środowiskowe sprawdziły się w czasie obecnych kryzysów

W obszarze psychiatrii dzieci i młodzieży głównym wyzwaniem o charakterze systemowym w 2023 r. będzie kontynuacja rozpoczętej w ostatnich latach reformy. Wraz z jej początkiem przedstawiliśmy, jako środowisko, uzgodnione z Ministerstwem Zdrowia oraz Narodowym Funduszem Zdrowia, założenia reformy. Chciałabym jednak podkreślić, że są one stale ewaluowane: każdy rok wdrożenia kończy się weryfikacją przyjętych wcześniej założeń i oceną tego, które rozwiązania się sprawdziły, a jakie należy skorygować.

Reforma psychiatrii dzieci i młodzieży realizowana i ulepszana

Na podstawie doświadczeń zdobytych w 2022 r. wdrożyliśmy dwuwariantowość placówek I poziomu. Zakłada ona m.in. dwa rodzaje równoważników etatów — dwa i cztery — oraz pozostawia dwie drogi finansowania ich działalności: z jednej strony, fee for service, z drugiej, finansowanie hybrydowe. Po raz pierwszy NFZ finansuje pracę personelu niezwiązaną bezpośrednio z pacjentem, czyli np. uzupełnianie dokumentacji medycznej.

Zmianą oczekiwaną w 2023 r. jest wejście w życie nowego koszyka świadczeń gwarantowanych, który m.in. usankcjonuje różne formy działania oddziałów dziennych. Będą one mogły od tej pory prowadzić działalność diagnostyczną lub diagnostyczno-terapeutyczną. Środowisko czeka również na publikację standardów organizacyjno-merytorycznych dla wszystkich trzech poziomów opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży.

Obecnie, poza ciągłą ewaluacją działań podjętych w ramach reformy, środowiskowa dyskusja koncentruje się wokół założeń i funkcjonowania II i III poziomu referencyjnego. Mam nadzieję, że w 2023 będzie rokiem, gdy uda się na obu najwyższych poziomach opieki wprowadzić programy specjalistyczne. Cały czas trwają rozmowy dotyczące np. leczenia pierwszego epizodu psychotycznego, afektywnego, zaburzeń odżywiania i osobowości.

W mojej ocenie, wspomniana ewaluacja jest niezwykle cennym elementem naszych działań. Podstawowym celem reformy pozostaje zbudowanie sprawnie działającego systemu opieki, ale też poprawa dostępności do świadczeń w skali całego kraju. Dlatego właśnie tak ważna jest i będzie w kolejnych latach informacja zwrotna od świadczeniodawców z różnych regionów Polski, bo przecież każdy z nich ma odrębną specyfikę, a więc i odmienne potrzeby oraz ograniczenia, np. kadrowe czy infrastrukturalne.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Dr Lewandowska podsumowuje rok 2022: reforma psychiatrii dziecięco-młodzieżowej jest poddawana stałej ewaluacji

Skuteczna pomoc psychologiczna

Jednym z większych wyzwań w 2023 r. będzie obserwowany również w 2022 r. wzrost zapotrzebowania na wsparcie i opiekę psychologiczną oraz psychiatryczną w populacji dziecięco-młodzieżowej. Szacuje się, że wzrost ten wynosi 30-40 proc. Przyczyn tego zjawiska należy w dużej mierze szukać w bieżącej sytuacji społeczno-politycznej: pandemia COVID-19 i wojna u naszych granic niekorzystnie odbiły się na kondycji psychofizycznej polskiego społeczeństwa, w tym dzieci i młodzieży.

Co więcej, tworząc placówki I poziomu, środowiskowe ośrodki psychologiczno-psychoterapeutyczne, liczyliśmy się z tym, że czasowo obłożenie oddziałów szpitalnych wzrośnie. Paradoksalnie, był to właśnie dowód na skuteczne działanie ośrodków I poziomu, które nie oferują konsultacji psychiatrycznej, a jedynie wsparcie psychologiczno-psychoterapeutyczne. Ich podstawowym celem jest nie tylko doraźna pomoc młodzieży doświadczającej kryzysu, ale też możliwie jak najwcześniejsze zidentyfikowanie tej populacji pacjentów, którzy potrzebują już wsparcia specjalistycznego, a dokładnie konsultacji lekarskiej. W obecnych realiach dzieci te trafiają z reguły na konsultację do izby przyjęć szpitalnego oddziału psychiatrycznego.

Prace nad zmianami w ramach II poziomu opieki dopiero trwają, nie dysponujemy więc bazą efektywnie działających poradni oraz oddziałów dziennych. Potrzeby zdecydowanej większości dzieci i młodzieży są zabezpieczane na I poziomie. Przystępując do reformy, nie mogliśmy się spodziewać wybuchu tak potężnych kryzysów geopolitycznych i zdrowotnych. Dzięki placówkom I poziomu udało się dodatkowo udzielić wsparcia 450 tys. dzieci. Jestem przekonana, że gdyby nie ośrodki środowiskowe, polski system opieki psychiatrycznej nie byłby w stanie udzielić pomocy tak licznej grupie pacjentów.

Bliżej światowych standardów terapeutycznych

Wysiłki środowiska w kolejnych latach skoncentrują się przede wszystkim na zmianach systemowych i organizacyjnych. Jeśli chodzi o dostęp do nowoczesnych terapii, to 2022 r. przyniósł kolejną rejestrację i refundację neuroleptyku II generacji — lurasidonu od 13. r.ż. Dysponujemy narzędziami pozwalającymi nam leczyć pacjentów zgodnie z przyjętymi na świecie standardami.

ZOBACZ TAKŻE: Dramatyczne dane o próbach samobójczych polskich dzieci. Jest petycja do MEiN i MZ