Orzekanie o zdolności do prowadzenia pojazdów: nadzór nad lekarzami orzecznikami i psychologami jest nierzetelny [RAPORT NIK]

Samorządy województw nierzetelnie sprawowały nadzór nad wykonywaniem badań lekarskich i badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu - to jedno z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli.

Odurzeni kierowcy nadal będą zabijać. Polska wciąż przoduje na unijnej liście państw, gdzie najłatwiej stracić życie na drodze. Alkohol to u nas kolejna istotna przyczyna wypadku i kolizji drogowej - po nadmiernej prędkości, przy czym te dwie przyczyny często idą w parze. Tymczasem instrumenty, które mogłyby służyć wyeliminowaniu takich kierowców z ruchu drogowego, pozostają nieskuteczne lub wręcz nie są stosowane, a działania odpowiednich organów - niewystarczające - alarmuje Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie o eliminowaniu kierujących pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.

NIK: orzekanie o zdolności do prowadzenia pojazdów: nadzór nad lekarzami orzecznikami i psychologami jest nierzetelny

Jak podkreśliła w swoim raporcie Izba, istotny wpływ na eliminowanie z ruchu drogowego kierujących pojazdami pod wpływem alkoholu lub środków odurzających powinny mieć badania lekarskie, których celem jest wykrycie faktu uzależnienia kierowcy od alkoholu lub innych niedozwolonych środków. Także badania psychologiczne w zakresie psychologii transportu powinny wykrywać, czy badany ma socjopatyczne zaburzenia osobowości prowadzące do lekceważenia norm prawnych i społecznych. Najwyższa Izba Kontroli podkreśliła, że orzeczenia o braku przeciwwskazań do prowadzenia pojazdu nie powinna zatem otrzymać osoba dotknięta zaburzeniami zdolności oceniania i zachowania. Wszystkie te przeciwwskazania powinny być wykryte w szczególności podczas badań wykonywanych w konsekwencji zatrzymania prawa jazdy

Kontrola NIK wykazała jednak, że samorządy województw nierzetelnie sprawowały nadzór nad wykonywaniem badań lekarskich i badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu. Ledwie 19 proc. lekarzy skontrolowano pod kątem prawidłowości wykonywania przez nich tych badań. Marszałkowie województw nie mieli więc pełnej wiedzy o rzetelności realizacji zadań przypisanych lekarzom i psychologom. Gdy do kontroli doszło, marszałkowie stwierdzali bardzo istotne nieprawidłowości, dotyczące zakresu, przebiegu i dokumentowania badań, czy wydawanych orzeczeń (np. wydawania orzeczeń o nieistnieniu przeciwwskazań do prowadzenia pojazdu u osób, u których takie przeciwskazania występowały). Nieprawidłowości takie stwierdzono u 42 proc. kontrolowanych lekarzy. Mimo to jedynie w 9 przypadkach marszałkowie skreślili lekarzy z prowadzonych ewidencji.

Podobnie alarmująca jest słabość nadzoru nad pracowniami psychologicznymi. Ponad 1/3 z nich nie była objęta kontrolą przez marszałków, choć wśród skontrolowanych stwierdzili nieprawidłowości w 39 proc. jednostek. Brak jednoznacznych kryteriów kwalifikacji ustaleń kontroli uprawnionych lekarzy i pracowni psychologicznych sprzyjał niepodejmowaniu działań w przypadkach, które powinny skutkować ich wykreśleniem z ewidencji lub rejestru. Tylko w jednym ze skontrolowanych urzędów marszałek wydał decyzję o zakazie prowadzenia pracowni psychologicznej i skreśleniu przedsiębiorcy z rejestru, przy czym powodem była odmowa poddania się kontroli.

Orzekanie o zdolności do prowadzenia pojazdów: nie ma samorządu psychologów

Do zakończenia kontroli NIK nie powołano żadnego z przewidzianych ustawą organów czy jednostek organizacyjnych samorządu zawodowego psychologów, nie wprowadzono też w życie kodeksu etyki psychologa. W obecnym stanie osoby świadczące usługi psychologiczne i orzekające w sprawach będących przedmiotem niniejszej kontroli nie posiadają ustandaryzowanych metod psychologicznych i nie podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za ewentualne błędy, co mogło mieć wpływ na ograniczoną skuteczność eliminacji z ruchu drogowego osób znajdujących się pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających. Marszałkowie nie monitorowali też prowadzenia kursów reedukacyjnych.

Poważne zastrzeżenia wzbudziła działalność starostów, którzy nie wydawali decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w określonych w ustawie przypadkach, nierzetelnie i nieterminowo wydawali decyzje administracyjne o skierowaniu na badania lekarskie, psychologiczne oraz kurs reedukacyjny lub decyzje o zatrzymaniu prawa jazdy. Rekord nieterminowości wydania decyzji to 434 dni od wpływu prawomocnego wyroku sądu. Ponadto długi okres do wydawania decyzji o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami wynikał w niektórych sytuacjach z tego, że to sądy przesyłały do starostw informacje o wyroku dotyczącym zakazu prowadzenia pojazdu ze znaczną zwłoką. W wypadku zakazu prowadzenia pojazdów na krótki okres taka zwłoka uniemożliwiała starostom wydanie decyzji o cofnięciu uprawnień kierującemu i w konsekwencji konieczne było wydanie zatrzymanego prawa jazdy.

Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje:

do Ministra Rozwoju Pracy i Technologii

• o niezwłoczne podjęcie działań mających na celu wdrożenie obowiązujących regulacji dotyczących wykonywania zawodu psychologa określonych w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów – Dz. U. z 2019 r. poz. 1026;
• o kontynuowanie podjętej inicjatywy legislacyjnej, zmierzającej do wdrożenia rozwiązań prawnych mających na celu uregulowanie obowiązku pracownika do poddania się badaniom profilaktycznym przeprowadzanym lub zlecanym przez pracodawców w zakresie kontroli trzeźwości pracowników, a także kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach.

do Ministra Infrastruktury

• o podjęcie inicjatywy legislacyjnej mającej na celu wdrożenie rozwiązań prawnych określających obowiązek objęcia przez marszałków województw, w określonych odstępach czasu, nadzorem wszystkich uprawnionych lekarzy i psychologów wydających orzeczenia osobom skierowanym przez starostów na badania lekarskie i badania psychologiczne w zakresie psychologii transportu w związku ze stwierdzeniem kierowania przez te osoby pojazdem w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, bądź kierując pojazdem spowodowały wypadek drogowy, w następstwie którego inna osoba poniosła śmierć lub doznała ciężkich obrażeń;
• o podjęcie działań legislacyjnych zmierzających do rozszerzenia zakresu danych określonych w Załączniku do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 23 kwietnia 2018 r. w sprawie informacji zawartych w zbiorczym sprawozdaniu wojewody (Dz. U. z 2018 r. poz. 973) określającym zakres informacji zawartych w zbiorczym sprawozdaniu wojewody oraz wzór zbiorczego sprawozdania wojewody, w części II pt. Zadania wynikające z wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, o dane dotyczące przypadków zatrzymania praw jazdy i cofnięcia uprawnień do kierowania pojazdami wskutek spowodowania wypadku lub kolizji drogowej pod wpływem alkoholu lub innego środka działającego podobnie do alkoholu.

Ponadto NIK dostrzega potrzebę prowadzenia edukacji publicznej na temat wpływu alkoholu na organizm i ryzyka wystąpienia szkód na skutek kierowania pojazdami pod jego wpływem w celu podniesienia świadomości prawnej obywateli.

Źródło: NIK

PRZECZYTAJ TAKŻE: COVID-19 a picie alkoholu i palenie papierosów. Czy epidemia zmieniła nawyki Polaków?