Małpia ospa - objawy, przyczyny, leczenie. Jak można się zarazić?

Spis treści:

1. Czym jest wirus małpiej ospy?
2. Ospa małpia a ospa wietrzna i ospa prawdziwa
3. Jak można się zarazić małpią ospą?
4. Jakie są objawy małpiej ospy?
5. Objawy małpiej ospy - dwie fazy choroby
6. Czy małpia ospa jest śmiertelna?
7. Małpia ospa - diagnostyka
8. Małpia ospa - leczenie
9. Szczepionka przeciwko ospie małpiej - czy jest dostępna?
10. Małpia ospa na świecie, w Europie, w Polsce

Małpia ospa (ang. monkeypox) jest wirusową chorobą odzwierzęcą, która występuje głównie w tropikalnych obszarach lasów deszczowych Afryki Środkowej i Zachodniej. Żywiciele zwierzęcy obejmują szereg gryzoni i naczelnych innych niż człowiek.

Po raz pierwszy małpia ospa została opisana u zwierząt w 1958 r., gdy u małp trzymanych w celach badawczych wystąpiły ogniska choroby podobnej do ospy - stąd nazwa.

– Małpia ospa nie atakuje tylko małp, występuje także wśród innych drobnych zwierząt afrykańskich. Poza tym prawie wszystkie zwierzęta, nawet foki, mają zakażenia pokswirusowe, czyli wywołujące ospę. A dwa rodzaje tych wirusów atakują tylko ludzi – powiedział PAP prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Gut.

Ospę małpią po raz pierwszy zidentyfikowano u ludzi w 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga u 9-letniego chłopca, w regionie, w którym ospa prawdziwa została wyeliminowana w 1968 roku. Od tego czasu większość przypadków małpiej ospy została zgłoszona w wiejskich, tropikalnych regionach dorzecza Konga, zwłaszcza w Demokratycznej Republice Konga. Jednak przypadki małpiej ospy u ludzi są coraz częściej zgłaszane w całej Afryce Środkowej i Zachodniej. Jak pisze Światowa Organizacja Zdrowia w swoim artykule, od 1970 r. odnotowano przypadki małpiej ospy u ludzi w 11 krajach afrykańskich.

“Wraz z eradykacją ospy prawdziwej w 1980 r., a następnie zaprzestaniem szczepień przeciwko tej chorobie, małpa ospa stała się najważniejszym ortoposwirusem dla zdrowia publicznego” - zaznacza WHO.

Czym jest wirus małpiej ospy?

Jak wyjaśnia Światowa Organizacja Zdrowia, wirus małpiej ospy jest otoczkowym, dwuniciowym wirusem DNA, który należy do rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae. Istnieją dwa odrębne klady genetyczne wirusa ospy małpiej – klad środkowoafrykański (dorzecze Konga) i klad zachodnioafrykański.

“Klad dorzecza Konga w przeszłości powodował cięższą postać choroby i uważano, że jest bardziej zakaźny. Podział geograficzny między tymi dwoma kladami jak dotąd przebiegał w Kamerunie - jedynym kraju, w którym znaleziono oba klady wirusa” - pisze Światowa Organizacja Zdrowia.

Ospa małpia a ospa wietrzna i ospa prawdziwa

Z kolei dr n. med. Paweł Grzesiowski w swoim wpisie w mediach społecznościowych wyjaśnia, że wirus ospy małpiej nie jest spokrewniony z wirusem ospy wietrznej.

Uwaga: ospa wietrzna (ang. varicella, chickenpox) niewiele więcej ma wspólnego z ospą prawdziwą (ang. smallpox) i małpią (ang. monkeypox) poza nazwą. Są to kompletnie różne rodziny wirusów i szczepienia przeciw ospie wietrznej nie chronią przez ospą prawdziwą i małpią.

— Pawel Grzesiowski (@grzesiowski_p) May 18, 2022

Jak można się zarazić małpią ospą?

Ospa małpia jest przenoszona na ludzi poprzez bliski kontakt z zarażoną osobą lub zwierzęciem lub z materiałem skażonym wirusem.

Jak wyjaśnia WHO, przeniesienie wirusa ze zwierzęcia na człowieka może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi lub zmianami skórnymi lub śluzówkowymi zakażonych zwierząt.

Organizacja podaje, że “okres inkubacji (odstęp od zakażenia do wystąpienia objawów) małpiej ospy wynosi zwykle od 6 do 13 dni, ale może wynosić od 5 do 21 dni”.

CZYTAJ TEŻ: Czy małpia ospa przenosi się drogą płciową?

Jakie są objawy małpiej ospy?

Małpia ospa zazwyczaj objawia się klinicznie:

• gorączką,
• wysypką,
• powiększeniem węzłów chłonnych

Objawy mogą utrzymywać się od 2 do 4 tygodni.

“Obraz kliniczny małpiej ospy przypomina ospę prawdziwą, pokrewną infekcję ortopoksywirusową, która została uznana za zwalczoną na całym świecie w 1980 roku. Ospa małpia jest mniej zaraźliwa niż ospa prawdziwa i powoduje mniej ciężką postać choroby” - czytamy na stronie WHO.

Objawy małpiej ospy - dwie fazy choroby

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że przebieg choroby można podzielić na dwa okresy:

1. faza małpiej ospy

To okres inwazji, trwający od 0 do 5 dni. Charakteryzuje się:

• gorączką,
• intensywnym bólem głowy,
• powiększeniem węzłów chłonnych
• bólem pleców,
• bólami mięśni,
• intensywną astenią (stan słabości fizycznej i psychicznej organizmu).

Jak zaznacza WHO, “powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) jest charakterystyczną cechą małpiej ospy w porównaniu z innymi chorobami, które początkowo mogą przebiegać podobnie (ospa wietrzna, odra, ospa prawdziwa)”.

“Limfadenopatia podczas prodromalnego stadium choroby może być kliniczną cechą odróżniającą ospę małpią od ospy wietrznej lub ospy prawdziwej” - dodaje.

2. faza małpiej ospy

W ciągu 1-3 dni od wystąpienia się gorączki pojawia się wysypka skórna, która w większości przypadków (95 proc.) obejmuje twarzy oraz (75 proc. przypadków) kończyny. Zaatakowane są również błony śluzowe jamy ustnej (70 proc. przypadków), narządy płciowe (30 proc.) i spojówki (20 proc.) oraz rogówka.

“Liczba zmian waha się od kilku do kilku tysięcy. W ciężkich przypadkach zmiany mogą się zlewać, aż do złuszczania się dużych fragmentów skóry” - pisze WHO.

Czy małpia ospa jest śmiertelna?

Jak dowiadujemy się ze strony Światowej Organizacji Zdrowia, “wskaźnik śmiertelności przypadków małpiej ospy historycznie wahał się od 0 do 11 proc. w populacji ogólnej i był wyższy wśród małych dzieci. W ostatnim czasie wskaźnik śmiertelności wynosił około 3-6 proc.”.

Małpia ospa - diagnostyka

WHO podaje, że test PCR jest preferowanym testem laboratoryjnym potwierdzającym lub wykluczających chorobę. Próbki pobiera się ze zmian skórnych.

Małpia ospa - leczenie

Małpią ospę leczy się objawowo. Wtórne infekcje bakteryjne należy leczyć zgodnie ze wskazaniami.

“Środek przeciwwirusowy znany jako tekowirymat, który został opracowany na ospę prawdziwą, uzyskał licencję European Medical Association na ospę małpią w 2022 r. na podstawie danych z badań na zwierzętach i z udziałem ludzi. Jednak nie jest jeszcze powszechnie dostępny” - czytamy na stronie WHO.

Z kolei w miesięczniku naukowym The Lancet Infectious Diseases podano, że lek antywirusowy - tekowirymat - to pierwszy lek, który może być skuteczny przeciw małpiej ospie. Jego efektywność należy jednak zweryfikować w dalszych badaniach.

CZYTAJ TEŻ: Małpia ospa: jest pierwszy skuteczny lek? [BADANIE]

Z kolei Jay Hooper, wirusolog z US Army Medical Research Institute of Infectious Diseases, na łamach pisma „Nature” twierdzi, że większość ludzi wraca do zdrowia po małpiej ospie w ciągu kilku tygodni bez leczenia.

Dodał, że naukowcy są zaniepokojeni i zastanawia ich rozprzestrzenianie się wirusa poza Afryką, ale nie ma powodu do paniki.

Przypomniał też, że na powstrzymanie rozprzestrzeniania się małpiej ospy, lekarze są przygotowani – istnieją bowiem leki i szczepionki.

Szczepionka przeciwko ospie małpiej - czy jest dostępna?

Jak informuje WHO, szczepionki stosowane podczas programu eradykacji ospy prawdziwej zapewniały również ochronę przed małpią ospą. Opracowano także nowsze szczepionki, z których jedna została zatwierdzona do zapobiegania ospie małpiej.

“W kilku badaniach obserwacyjnych wykazano, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej jest skuteczne w zapobieganiu ospie małpiej w około 85 proc. Dlatego wcześniejsze szczepienie przeciwko ospie prawdziwej może spowodować, że przebieg małpiej ospy będzie łagodniejszy” - zaznacza Organizacja. Pisze też o tym w swoich mediach społecznościowych dr Paweł Grzesiowski.

Wirus ospy małpiej jest spokrewniony z wirusem ospy ludzkiej, dlatego szczepionka przeciwko tej ospie chroni w ponad 85% przed ospą małpią wg danych z Afryki. Kończą się badania nad swoistą szczepionka przeciw ospie małpiej, bo nie szczepimy od 42 lat przeciw ospie ludzkiej

— Pawel Grzesiowski (@grzesiowski_p) May 18, 2022

24 maja agencja Reutersa poinformowała, że firma Moderna rozpoczęła badania nad szczepionką przeciwko małpiej ospie.

Underscoring this commitment, and as #monkeypox is of global public health importance as identified by the @WHO, we are investigating potential monkeypox vaccines at a preclinical level. pic.twitter.com/4VfLrxybNn

— Moderna (@moderna_tx) May 23, 2022

CZYTAJ TEŻ: Prof. Pyrć: szczepienie przeciwko ospie prawdziwej w dużym stopniu chroni także przez małpią ospą

Małpia ospa na świecie, w Europie, w Polsce

“Ospa małpia jest chorobą o znaczeniu globalnym dla zdrowia publicznego, ponieważ dotyka nie tylko kraje Afryki Zachodniej i Środkowej, ale także resztę świata” - zaznacza WHO i podaje, że pierwsza epidemia ospy małpiej poza Afryką miała miejsce w 2003 roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki i była związana z kontaktem z zarażonymi psami preriowymi. Zwierzęta te były trzymane z gambijskimi szczurami, które zostały przywiezione do USA z Ghany. Odnotowano wówczas 70 przypadków małpiej ospy w Stanach Zjednoczonych.

Ospę małpią zgłoszono również u podróżujących z Nigerii do Izraela we wrześniu 2018 r., Kolejne przypadki tej choroby poza Afryką odnotowywano w 2019, 2021. Coraz więcej jej przypadków na całym świecie odnotowuje się od maja 2022 r., także w krajach europejskich. Jak dotąd przypadków małpiej ospy nie odnotowano w Polsce.

CZYTAJ TEŻ: Małpia ospa - w jakich krajach potwierdzono przypadki zakażeń? [LISTA]

Małpia ospa: WHO spodziewa się wzrostu liczby krajów, w których pojawi się wirus

“Obecnie trwają badania mające na celu dalsze zrozumienie epidemiologii, źródeł infekcji i wzorców przenoszenia małpiej ospy” - podsumowuje WHO. Naukowcy przyglądają się małpiej ospie od czasu zakończenia kampanii zwalczania ospy prawdziwej, która zakończyła się w latach 70. XX wieku.

Potwierdzone przypadki małpiej ospy u ludzi w latach 1970 - 2021:

Ostatnio pojawiły się doniesienia o wirusie ospy małpiej w Europie. Co o nim wiemy? Zapraszam do poczytania https://t.co/5Af38ci1vh pic.twitter.com/LzTlVWJjKY

— Agnieszka Szuster-Ciesielska (@AgnieszkaSzust3) May 18, 2022

Źródła:

1. Monkeypox, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox, https://www.who.int/philippines/news/q-a-detail/monkeypox
2. Polska Agencja Prasowa
3. Moderna testing potential monkeypox vaccines, https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/moderna-testing-potential-monkeypox-vaccines-2022-05-24/