• Niestety, wśród kobiet w ciąży ten problem zdrowotny nadal jest powszechny - zwraca uwagę prof. Andrzej Witek.

• Prof. Witek zaznacza, że zmiany adaptacyjne, związane z fizjologicznym przebiegiem ciąży, stwarzają korzystne warunki do zwiększonej podatności na choroby przyzębia.

• Zapalenie przyzębia może w niekorzystny sposób wpływać na przebieg ciąży oraz zdrowie dziecka. Co więcej, choroba może być uważana za potencjalny czynnik ryzyka, który wpływa negatywnie na płodność kobiety - dodaje Stanisław Surma.

Czy pomimo powszechnej wiedzy na temat roli higieny jamy ustnej w utrzymaniu zdrowia, choroby przyzębia nadal są powszechne wśród kobiet w ciąży?

Prof. Andrzej Witek: Na początku należy odwołać się do ogólnego trendu w rozpowszechnieniu chorób przyzębia, szczególnie zapalenia przyzębia na świecie. W 2019 r. ponad 1 mld ludzi cierpiało na ciężką postać tej choroby. Co więcej, od 1990 do 2019 r., pomimo licznych kampanii edukacyjnych i dostępności produktów do higieny jamy ustnej, częstość występowania ciężkiej postaci zapalenia przyzębia uległa zwiększeniu o ponad 8 proc. Niestety, wśród kobiet w ciąży ten problem zdrowotny nadal jest powszechny. W metaanalizie 20 badań przeprowadzonej przez Chen i wsp. i opublikowanej w 2022 r. wykazano, że zapalenie przyzębia może występować nawet u 40 proc. ciężarnych. W Polsce rozpowszechnienie chorób przyzębia u kobiet ciężarnych jest mniejsze i zgodnie z aktualnymi danymi wynosi około 10-15 proc., nadal pozostaje jednak istotnym problemem klinicznym. Wciąż obowiązuje rozporządzenie ministra zdrowia z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, który obowiązuje od 1 stycznia 2019 r. i zwraca uwagę na „zalecenie kontroli stomatologicznej do 10. tygodnia ciąży lub w chwili pierwszego zgłoszenia się”. Ze względu na fakt, że jest to jedynie zalecenie, nie ma obowiązku odbycia żadnej wizyty stomatologicznej w tym okresie. Oczekuje się zmiany podejścia na bardziej rygorystyczne, gdzie przegląd jamy ustnej i stanu uzębienia byłby obligatoryjny wobec każdej kobiety planującej ciążę i już w niej będącej.

Jakie są najważniejsze czynniki ryzyka wystąpienia i objawy zapalenia przyzębia?

Prof. A.W.: Czynniki ryzyka obejmują: złą higienę jamy ustnej, płeć męską, starszy wiek, nadmierny stres, otyłość, nieuregulowaną cukrzycę typu 1 i 2, palenie tytoniu, złą dietę (niedobory witamin C, D i wapnia), znaczenie ma status społeczno-ekonomiczny, stosowanie niektórych leków (np. immunosupresja) oraz predyspozycje genetyczne. Do objawów chorób przyzębia należą: krwawienie, ból, obrzęk dziąseł, zwiększenie ruchomości zębów, nieprzyjemny zapach z ust, zmiana pozycji zębów, wrażenie, że korony stały się dłuższe. Należy wspomnieć o pewnej istotnej kwestii dotyczącej wpływu ciąży na ryzyko wystąpienia chorób przyzębia. Zmiany adaptacyjne, związane z fizjologicznym przebiegiem ciąży, stwarzają korzystne warunki do zwiększonej podatności na chorobę przyzębia. Mimo nadal powielanego błędnego założenia, ciąża nie jest bezpośrednią przyczyną ani próchnicy, ani choroby przyzębia, ale jedynie sprzyja ich rozwojowi i modyfikuje ich przebieg. Zwiększona odpowiedź zapalna na czynniki drażniące (w tym periopatogeny) sprzyja powstawaniu zapalenia dziąseł (wywołanych płytką nazębną, modyfikowaną przez czynnik ryzyka jakim jest ciąża) oraz charakterystycznych zmian patologicznych, do których należy m.in. ziarniniak ropotwórczy. W związku z tym u przyszłych matek może częściej niż u innych pacjentek występować krwawienie dziąseł przy szczotkowaniu, zwiększony przepływ płynu dziąsłowego, ropne ziarniniaki oraz pogłębienie głębokości kieszonek przyzębnych. Podsumowując, ciąża jest stanem modulującym wpływ różnych czynników na ryzyko wystąpienia choroby przyzębia.

Czy zapalenie przyzębia jest groźne dla kobiety będącej w ciąży?

Stanisław Surma: Oczywiście, że tak. Zapalenie przyzębia może w niekorzystny sposób wpływać na przebieg ciąży oraz zdrowie dziecka. Co więcej, to przewlekła choroba zapalna spowodowana przez wielodrobnoustrojowe zakłócenie homeostazy, może być uważana za potencjalny czynnik ryzyka, który wpływa negatywnie na płodność kobiet. Wykazano, że występowanie zapalenia przyzębia istotnie wydłużało czas do poczęcia dziecka. Co interesujące, kobiety kierowane do leczenia niepłodności prezentują gorszą kondycję przyzębia niż kobiety zdrowe. Potwierdzają to także wyniki innych badań, gdzie stwierdzono, że u kobiet z niewyjaśnioną niepłodnością istotnie częściej występuje zapalenie przyzębia i gorszy ogólny stan jamy ustnej. Podsumowując, zapalenie przyzębia powinno być brane pod uwagę jako istotny czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia niepłodności. Warto także wspomnieć, że zapalenie przyzębia może być czynnikiem ryzyka zaburzeń erekcji u mężczyzn.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Konsekwencje zapalenia przyzębia u ciężarnej

Proszę dokładniej powiedzieć w jaki sposób zapalenie przyzębia wpływa na przebieg ciąży?

S.S.: W opublikowanej niedawno metaanalizie autorstwa Le i wsp. stwierdzono, że zapalenie przyzębia zwiększa o 218 proc. ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego. Do innych powikłań zapalenia przyzębia w trakcie ciąży należą poronienie oraz poród przedwczesny. Co więcej, występowanie zapalenia przyzębia zwiększa o 66 proc. ryzyko wystąpienia cukrzycy u ciężarnej. Stwierdzono także, że nadciśnienie tętnicze częściej występuje u ciężarnych kobiet z chorobami przyzębia.

Czy wpływ na dziecko może być równie istotny?

S.S.: Istnieje coraz więcej dowodów sugerujących ogólnoustrojowy związek między chorobami przyzębia u matki w czasie ciąży a niekorzystnymi konsekwencjami zdrowotnymi u potomstwa. Wśród nich wyróżnia się skutki krótko- i długoterminowe. Do krótkoterminowych konsekwencji matczynego zapalenia przyzębia należą niska masa urodzeniowa i zmniejszenie wieku ciążowego. Jednak ten parametr może być pierwszym widokiem długoterminowych skutków, ponieważ niska masa urodzeniowa może być związana ze zwiększoną częstością występowania chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych, rozpoczynających się w wieku dorosłym, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, otyłość i cukrzyca typu 2.

Jakie mechanizmy patofizjologiczne leżą u podstawy tych wszystkich możliwych powikłań?

S.S.: Problem jest złożony i wynika zarówno z bezpośredniego oddziaływania patogenów przyzębia, jak i wtórnie pobudzonej odpowiedzi immunologicznej. Do patogenów przyzębia związanych z powikłaniami w trakcie ciąży należą: P. nigrescens, T. denticola, T. forsythia, P. intermedia, F. nucleatum oraz P. gingivalis. Sugerowane mechanizmy, w których choroby przyzębia przyczyniają się do niekorzystnych wyników ciąży, obejmują infekcje i stany zapalne macicy, łożyska i płodu wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze i produkty ich metabolizmu przenoszone przez krew.

Czy leczenie periodontologiczne w trakcie ciąży może przynieść korzyści?

S.S.: W metaanalizie 20 randomizowanych badań klinicznych przeprowadzonej przez Bi i wsp. stwierdzono, że leczenie periodontologiczne zmniejszało o 47 proc. ryzyko śmierci okołoporodowej, o 22 proc. ryzyko porodu przedwczesnego oraz zwiększało masę urodzeniową dziecka. W metaanalizie autorstwa de Saliva i wsp. także stwierdzono, że niechirurgiczne leczenie periodontologiczne w czasie ciąży istotnie zmniejszało, bo o 55 proc. ryzyko porodu przedwczesnego i zmniejszało stężenie biomarkerów stanu zapalnego. W tym roku została opublikowana metaanaliza 20 badań przeprowadzona przez Le i wsp., w której także próbowano podsumować wpływ leczenia periodontologicznego na przebieg ciąży. Stwierdzono, że taka terapia (płukanie ust płynem do higieny jamy ustnej plus scaling) była związana ze zmniejszeniem o 63 proc. ryzyka porodu przedwczesnego, o 56 proc. ryzyka niskiej masy urodzeniowej oraz zwiększeniem wieku ciążowego i masy urodzeniowej.

Podsumowując, leczenie choroby przyzębia w trakcie ciąży w istotny sposób przyczynia się do polepszenia jej przebiegu i wyników.

Zatem u kobiet w wieku rozrodczym aktywne poszukiwanie chorób w obrębie jamy ustnej wydaje się mieć kolosalne znaczenie.

Prof. A.W., S.S: Zdecydowanie. Pomimo tego, że rozpowszechnienie zapalenia przyzębia u kobiet w ciąży w Polsce jest mniejsze niż średnia światowa (10-15 proc. vs. 40 proc.), to z pewnością należy nadal edukować społeczeństwo w zakresie bardzo niekorzystnego wpływu choroby przyzębia na ogólny stan zdrowia. Istotna jest tutaj wiedzy o modyfikowalnych czynnikach ryzyka tych chorób. U kobiet planujących ciążę należy aktywnie poszukiwać choroby przyzębia i rekomendować, w razie konieczności, konsultację u stomatologa lub periodontologa. Z kolei u kobiet będących już w ciąży także należy aktywnie monitorować stan zdrowia jamy ustnej, a w przypadku stwierdzenia zapalenia przyzębia niezwłocznie skierować do leczenia periodontologicznego.

POLECAMY TAKŻE: Nieswoiste zapalenia jelit zwiększają ryzyko chorób przyzębia [BADANIE]