Wszyscy lekarze powinni być onkologami?

Podczas debaty „Edukacja onkologiczna — never-ending (shame) story”, która odbyła się w marcu w Katowicach, w ramach Kongresu Wyzwań Zdrowotnych, prowadzący prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski, dyrektor gliwickiego oddziału Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, przedstawił dane dotyczące zapadalności i umieralności mężczyzn z powodu nowotworów w 2015 r. w Polsce. Jedynie w przypadku raka gruczołu krokowego wskaźnik umieralności jest niższy od wskaźnika zapadalności. We wszystkich pozostałych nowotworach albo są one równe, co oznacza, że tyle samo mężczyzn zachorowuje w ciągu roku, ile umiera, albo — jak w przypadku raka płuca — umieralność zdecydowanie przewyższa zapadalność. „To pokazuje niemoc, z jaką mamy do czynienia w Polsce. Ma ona wiele przyczyn, nie tylko finansowe. Mówimy, że pod względem wskaźników epidemiologicznych i wyników leczenia nowotworów odbiegamy od innych krajów europejskich. Dlaczego? Ponieważ chorobę nowotworową rozpoznaje się u nas w bardziej zaawansowanych stadiach, a u podłoża braku skuteczności podejmowanych działań systemowych leży powszechnie nieobecna albo staroświecka edukacja onkologiczna” — ocenił prof. Krzysztof Składowski. Niezbędne radykalne zmiany w kształceniu O programach szkolenia onkologicznego studentów i konieczności przygotowania dla nich podręcznika mówiło się już 30 lat temu. „Przez te 30 lat nie zaobserwowałem istotnej poprawy kształcenia i wiedzy onkologicznej studentów medycyny oraz specjalistów dyscyplin nieonkologicznych, a to głównie oni stawiają diagnozę onkologiczną w Polsce. Pacjent trafia do nas najczęściej już z rozpoznaniem” — zwrócił uwagę prof. Składowski, specjalista radioterapii onkologicznej. Rozpoznanie choroby nowotworowej najczęściej ustalają lekarze rodzinni i zabiegowcy, którzy pobierają materiał tkankowy do badań. Onkolodzy zauważają, że w „Strategii walki z rakiem w Polsce na lata 2015-2024” ani słowem nie wspomina się o pogłębianiu wiedzy onkologicznej podczas szkolenia podyplomowego. „W tym bardzo obszernym dokumencie nauczaniu onkologii poświęcony jest tylko jeden akapit. Jest w nim mowa o konieczności stworzenia bazy kliniczno-dydaktycznej oraz o tym, że nauczanie przeddyplomowe powinno być realizowane na wszystkich wydziałach lekarsko-dentystycznych, wydziałach nauki o zdrowiu oraz wydziałach farmacji. Nie ma natomiast mowy o szkoleniu podyplomowym i programach specjalizacyjnych. „Strategia walki z rakiem” nie dostrzega konieczności poprawy kształcenia specjalizacyjnego w dyscyplinach nieonkologicznych” — grzmiał dyr. Składowski, który kieruje również I Kliniką Radioterapii i Chemioterapii COI w Gliwicach. Prof. Składowski pokusił się również o analizę treści podręczników i programów specjalizacji z podstawowych dyscyplin klinicznych w Polsce. Wniosek? Onkologia znajduje się w nich w „niszy informacyjnej”. Znamiennym przykładem jest rak płuca — najczęstszy i najbardziej zabójczy nowotwór, stanowiący w Polsce ogromny problem epidemiologiczny. W podręcznikach interny, wydanych w latach 1985-2005, poświęcono mu 6-12 proc. miejsca przeznaczonego na omówienie wszystkich chorób układu oddechowego. Zagadnienia onkologiczne zostały potraktowane po macoszemu również w podręcznikach innych dyscyplin klinicznych, takich jak otolaryngologia, ginekologia i położnictwo i inne. „Pomimo powszechnej informacji o wysokiej i ciągle wzrastającej częstości zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce i związanej z tym świadomości onkologicznej pacjentów, absolwenci medycyny i lekarze nieonkolodzy nie mają odruchu onkologicznego, bo nie nabyli go w czasie studiów ani specjalizacji. Winę za to ponosi system szkolenia przed- i podyplomowego, wciąż traktujący onkologię marginalnie w stosunku do innych dyscyplin — mówił prof. Składowski. — Opinia, że panaceum dla polskiej onkologii są większe pieniądze na inwestycje i nowoczesną terapię jest niecelna. Wskaźniki epidemiologiczne i wyniki leczenia nie ulegną radykalnej poprawie, jeśli edukacja onkologiczna lekarzy nie zmieni się także w sposób radykalny. Postuluję rewolucję nauczania medycyny — wszyscy lekarze mają być onkologami. Nie chodzi o nazwę, ale o wiedzę” — dodał. Wartość praktyki klinicznej Dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, który jest również pracownikiem Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i uczestniczy w procesie ujednolicania programu nauczania studentów na tej uczelni, jest przekonany, że przeddyplomowe kształcenie onkologiczne nie może odbywać się w klinikach, które nie zajmują się leczeniem przeciwnowotworowym. „Jeżeli wszyscy mają być onkologami, z czym się zgadzam, to bardzo bym chciał, żeby byli onkologami wykształconymi” — powiedział dr hab. Adam Maciejczyk, który jest prezesem elektem Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i prezesem Ogólnopolskiego Zrzeszenia Publicznych Centrów i Instytutów Onkologicznych. Kolejnym problemem, na który zwrócił uwagę dyrektor DCO, jest kształcenie ustawiczne lekarzy, po uzyskaniu przez nich specjalizacji. „Przepis, zgodnie z którym w izbach lekarskich kontroluje się punkty edukacyjne zdobywane na różnych szkoleniach, jest martwy. Nikt nie zbiera tych punktów” — argumentował dr hab. Adam Maciejczyk. Onkolog i hematolog dziecięcy prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej i prorektor ds. nauki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, uważa, że najlepszym modelem edukacji onkologicznej byłaby ścisła współpraca uczelni medycznych z centrami onkologii. „Taka współpraca już się odbywa i jesteśmy z niej zadowoleni, ale chcemy jej poszerzenia, bo wiemy, że najlepiej uczą konkretne przykłady. Jeżeli młody człowiek studiujący medycynę nie będzie widział pacjentów z chorobą nowotworową, to jego wiedza będzie jałowa” — stwierdził prof. Tomasz Szczepański. Według niego, nauczanie onkologii np. na oddziałach chirurgii czy interny nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ w części z nich chorzy na raka stanowią 50 proc. wszystkich pacjentów, a w innych zaledwie 5-10 proc. Przydatne byłoby opracowanie centralnego programu nauczania, który wskazywałby, w jakich jednostkach miałoby być ono prowadzone. „Jeżeli zostanie powiedziane, jaki konkretnie ma być program nauczania i w jakich jednostkach prowadzony, to nie będzie można go omijać. W wielu dyscyplinach zajęcia prowadzi ktoś, komu wydaje się, że się na tym zna, ale nie ma zaplecza. Onkologii powinno się uczyć tam, gdzie są pacjenci onkologiczni” — postuluje prorektor SUM. Jednak praktycznemu nauczaniu onkologii na pewno nie sprzyja liczba studentów, którzy zgłaszają się na zajęcia. Jest ich po prostu za dużo. Zdarza się, i nie jest to przypadek odosobniony, że na 25-łóżkowy oddział zgłasza się 20 adeptów medycyny. Dlatego katowicka uczelnia zastanawia się, jak wykorzystać do tego celu zewnętrzne placówki, w tym szpitale rejonowe. „Powinniśmy również dokonać wnikliwego przeglądu zakresów zajęć prowadzonych w dyscyplinach nieonkologicznych. One nie zawsze są zgodne z programem nauczania onkologii” — dodał dr hab. Adam Maciejczyk. Podsumowując debatę, prof. Krzysztof Składowski jeszcze raz podkreślił, że nauczanie onkologii wymaga rewolucyjnych zmian. „Przez 30 lat czekaliśmy na ewolucję, która oczywiście się dokonała, ale w stopniu wysoce nas niesatysfakcjonującym. Dlatego teraz potrzebna jest rewolucja” — powiedział profesor. Komentarz Zamierzamy zmienić programy specjalizacyjne Prof. dr hab. n. med. Łukasz Szumowski, minister zdrowia: Powołałem zespół, który ma określić, jak powinna wyglądać ścieżka specjalizacji w Polsce. Według mnie, to kierownik specjalizacji powinien decydować o tym, czy dany człowiek nauczył się pewnego obszaru medycyny, np. onkologii, chirurgii czy kardiologii, czy nie. Chciałbym, żeby kierownik specjalizacji gwarantował to swoim podpisem. Wydaje się, że rozbudowana kontrola różnych procedur i świstków doszła już do absurdu i zamiast nauką, koledzy zajmują się wypisywaniem papierów. Poza tym znacznie bardziej powinna być podkreślona relacja mistrz-uczeń. Pewnie trzeba również urealnić procesy nauki pod względem liczby procedur i czasu — raczej nastawić się na efekt, a nie na proces. Jednemu człowiekowi wystarczy zobaczyć 10 zabiegów danego typu, żeby miał o nich pojęcie, drugiemu i 30 może nie wystarczyć, dlatego trudno to odgórnie ustalać. Natomiast programy studiów medycznych są w kompetencji uniwersytetów, które mają pełną autonomię. Na pewno powinny to być programy bardzo nowoczesne, uwzględniające m.in. burzliwy rozwój wiedzy onkologicznej. Odkrywane są nowe procesy komórkowe, nowe cząsteczki i możliwości terapeutyczne, dobrze byłoby więc, żeby studenci mieli dostęp do tej najnowocześniejszej wiedzy. Tworzymy program Narodowego Instytutu Onkologii, a właściwie narodowej sieci onkologii i chcielibyśmy, aby dobre praktyki diagnostyczno-terapeutyczne były tam implementowane. Pilotaż tego programu przeprowadzimy prawdopodobnie w trzech lub czterech województwach. Rozpocznie się on jeszcze w tym roku.

Wszyscy lekarze powinni być onkologami?

E-wydanie „Pulsu Medycyny”

Psychoterapia obiecującą metodą leczenia depresji u małych dzieci

Od września 2018 r. wzrośnie wynagrodzenie zasadnicze pielęgniarek

Ile kosztują studia medyczne? Sprawdziliśmy czesne na uczelniach

Rodzice nie zapłacą za pobyt z dzieckiem w szpitalu, ustawa w konsultacjach

Pielęgniarki w Lublinie zawieszają strajk, ale spór zbiorowy nadal trwa

Polscy chorzy na białaczkę bez dostępu do terapii wenetoklaksem

Kiedy powstanie polska baza badań klinicznych?

Oddział Badań Wczesnych Faz szansą na innowacyjne leczenie chorych

Ministerstwo Zdrowia broni wiceministra Czecha i odpowiada na zarzuty „Faktu”

Świąd jako działanie niepożądane leczenia przeciwnowotworowego