Sprawa zgwałconej 14-latki, której odmówiono aborcji: szpitale naruszyły umowy z NFZ?

Media informowały w ostatnich dniach, że lekarze z podlaskich szpitali odmówili aborcji 14-letniej dziewczynce z niepełnosprawnością intelektualną, powołując się na tzw. klauzulę sumienia. Chodziło o ciążę będącą następstwem gwałtu. Zabieg ostatecznie miał odbyć się w Warszawie, dzięki interwencji Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, która poinformowała o sprawie.

Zgodnie z prawem, dokonanie aborcji w Polsce jest możliwe w dwóch przypadkach: gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety lub gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (gwałt, kazirodztwo).

RPO prosi Filipa Nowaka m.in. o wskazanie, czy są podstawy do przeprowadzenia kontroli realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie ginekologii i położnictwa przez świadczeniodawców z województwa podlaskiego.

Co ma zrobić pacjentka, gdy lekarz odmówi aborcji

W związku z opisywaną przez media sprawą RPO wskazuje na istnienie praktycznych trudności w dostępie do aborcji w sytuacji powołania się przez lekarza na klauzulę sumienia.

Jak przypomina RPO, zgodnie ze standardem wyrażonym w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC), „państwa są zobowiązane do organizowania systemu świadczeń zdrowotnych w taki sposób, aby zapewnić, że skuteczne egzekwowanie prawa do wolności sumienia pracowników opieki zdrowotnej w kontekście zawodowym nie uniemożliwia pacjentom uzyskania dostępu do świadczeń, do których są uprawnieni zgodnie ze stosownym ustawodawstwem. (...) Z chwilą przyjęcia przez państwo, działające w zakresie uznania, ustawowych zapisów dopuszczających aborcję w określonych sytuacjach, nie może ono konstruować swoich ram prawnych w taki sposób, aby ograniczały możliwość rzeczywistego dostępu do aborcji“.

Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty zostawia jednak lekarzowi “furtkę” w postaci klauzuli sumienia. Przed 2015 r. lekarz miał prawo odmówienia realizacji aborcji, ale był zobowiązany do wskazania innego podmiotu, gdzie taki zabieg byłby możliwy.

“Obowiązek wskazania pacjentowi realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego w innym podmiocie w przypadku, gdy lekarz odmawia udzielenia go, ustał od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2015 r. Od dnia ustania tego obowiązku w polskim porządku prawnym brakuje skutecznych rozwiązań pozwalających na uzyskanie przez pacjentkę informacji, gdzie może uzyskać świadczenie“ - wskazuje RPO.

MZ stoi na stanowisku, że podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji pacjentce o miejscu, w którym udzielone może być świadczenie, jest podmiot wykonujący działalność leczniczą. Jeśli podmiot nie wywiąże się z tego obowiązku, to jest to nieprawidłowe realizowanie zawartej umowy.

“W ocenie Ministerstwa informacje na temat podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu położnictwa i ginekologii możliwe są do uzyskania - podobnie jak w przypadku innych świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych - również w oddziałach wojewódzkich NFZ. Nie jest jednak wiadome, jak w praktyce funkcjonują wskazywane przez MZ sposoby uzyskiwania informacji o realnej możliwości dokonania terminacji ciąży” - podkreśla RPO.

Sprawa zgwałconej 14-latki i odmowy aborcji. Jest podstawa do kontroli NFZ?

RPO prosi resort o wskazanie, czy MZ widzi potrzebę podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych w celu wprowadzenia zmian dotyczących zasad informowania pacjentek o możliwości uzyskania przez nie świadczeń zdrowotnych, których im odmówiono z uwagi na powołanie się lekarza/lekarzy na klauzulę sumienia.

“Wprowadzenie tego rodzaju rozwiązań w ocenie Rzecznika nie tylko przyczyni się do poprawy standardu ochrony praw pacjentek, ale także będzie miało istotne znaczenie dla oceny wykonania przez Polskę wskazanych wyroków ETPC” - podkreśla RPO.

Prof. Marcin Wiącek pyta również NFZ, na ile sytuacja z brakiem realnego dostępu do zabiegu aborcji (opisywana przez media w ostatnich dniach) może wskazywać na naruszenie przez niektórych podlaskich świadczeniodawców postanowień umów zawartych z NFZ w zakresie położnictwa i ginekologii, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia prawa pacjentki do uzyskania świadczenia zdrowotnego.

RPO prosi Filipa Nowaka o stanowisko w sprawie, zwłaszcza o wskazanie, czy są podstawy do przeprowadzenia kontroli realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie ginekologii i położnictwa przez świadczeniodawców z województwa podlaskiego.

– Nasze prawo dopuszcza aborcję w przypadku gwałtu, więc tutaj taka możliwość istniała - powiedział wiceminister zdrowia Waldemar Kraska, odnosząc się do odmówienia przez lekarzy z podlaskich szpitali aborcji zgwałconej 14-latce. - Nasi prawnicy będą to analizować - zapowiedział kilka dni temu wiceminister zdrowia Waldemar Kraska. .

PRZECZYTAJ TAKŻE: Kraska o lekarzach, którzy odmówili aborcji zgwałconej 14-latce: nasi prawnicy będą to analizować