Opieka długoterminowa - mimo ogromnych potrzeb, nadal nie jest oczkiem w głowie decydentów

Polski system opieki geriatrycznej – a więc także sektor opieki długoterminowej będący jego częścią – w porównaniu z innymi krajami Europy cechuje się brakiem koordynacji i ciągłości realizowanych świadczeń z zakresu kontroli chorób przewlekłych, monitorowania farmakoterapii, opieki pielęgniarskiej w warunkach domowych, rehabilitacji czy usług opiekuńczych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2018 r. zaledwie 92 tysiące seniorów skorzystało z usług opiekuńczych. Zgodnie z badaniami CBOS Z 2019 r. aż 22 proc. osób powyżej 75. roku życia miało problem w czynnościach dnia codziennego. Dostęp do opieki geriatrycznej, długoterminowej i usług opiekuńczy jest także zróżnicowany – zdecydowanie lepszy w większych miastach. Barierą w skorzystaniu z usług opiekuńczych dla wielu seniorów są także ich wysokie koszty. Wobec tych danych – czy polski system ma pomysł na poprawę wydolności sektora opieki długoterminowej i usług opiekuńczych?

Pielęgniarki i opiekunowie medyczni – podstawa opieki długoterminowej

Zgodnie z danymi z 2016 roku Polska na sektor opieki długoterminowej przeznacza zaledwie 0,5 proc. PKB – średnia unijna to 1,6. Poza świadczoną przez pielęgniarki opieką w warunkach domowych, filarami systemu są zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL-e) oraz zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze. System finansowany ze środków publicznych uzupełnia sektor prywatny, na którego niewystarczającą kontrolę eksperci często zwracają uwagę. Innym problemem jest międzyresortowść opieki długoterminowej – za ZOL-e odpowiada Ministerstwo Zdrowia, za DPS-y resort rodziny i pracy (choć i w tych placówkach pensjonariusze wymagają opieki medycznej).

– W latach 2019-2021 – do pierwszego kwartały – na opiekę długoterminową wydaliśmy już ponad 3 mld złotych. (…) Mimo pandemii COVID-19 nakłady rosną, co wynika głównie z korekty wyceny świadczeń gwarantowanych. (…) Opieka długoterminowa nie musi polegać głównie na wykorzystaniu geriatrów, których istotnie jest niewielu, bo jedynie ok. 480 aktywnych zawodowo. Równie dobrze w opiece nad pacjentami hospitalizowanym np. na oddziałach wewnętrznych, sprawdzają się interniści. (…) Ogromną rolę odgrywają świadczenia realizowane przez personel pielęgniarski. Obecnie pielęgniarek ze specjalizacją z opieki długoterminowej jest w Polsce 23 871, ponad 68 tysięcy jest pielęgniarek z ukończonym kursem kwalifikacyjnym, ponad 65 tysięcy pielęgniarek ukończyły w tym zakresie kursy szkoleniowe – informuje Waldemar Kraska, wiceminister zdrowia.

Jak wskazuje, Ministerstwo Zdrowia wspólnie z resortem edukacji podjęło działania zmierzające do poszerzenia zakresu kształcenia opiekunów medycznych, którzy obok pielęgniarek będą podporą systemu.

Prezes @Koalicja_na zabiera głos podczas posiedzenia "Informacja @MRiPS_GOV_PL oraz @MZ_GOV_PL na temat sytuacji opieki długoterminowej w Polsce, w szczególności koordynacji, deinstytucjonalizacji i obecnej sytuacji kadrowej w opiece długoterminowej".https://t.co/psudw6tpGk pic.twitter.com/Y1EAuTOurv

— Koalicja "Na pomoc niesamodzielnym" (@Koalicja_na) June 24, 2021

Zmiana kryteriów kwalifikacji do placówek

Jak informuje Waldemar Kraska, MZ pracuje wspólnie z resortem rodziny nad zmianą kryteriów kwalifikacji do placówek opieki długoterminowej, w szczególności DPS-ów i ZOL-i.

– Dostrzegamy potrzebę redefinicji kryteriów kwalifikacji, ale zostanie ona przeprowadzona z naciskiem na to, aby pacjent najdłużej jak to możliwe przebywał w warunkach domowych – poinformował Waldemar Kraska.

Ważną zmianą dla systemu opieki długoterminowej byłoby wprowadzenie ułatwień dla DPS-ów, które zechciałyby zatrudnić pielęgniarki. Dziś liczba personelu pielęgniarskiego zatrudnionego w tego rodzaju placówkach wynosi ok. 4,5 tysiąca, ale – jak zapewniają przedstawiciele obu resortów – trwają prace nad odpowiednimi rozwiązaniami.

28 czerwca wiceminister rodziny i polityki społecznej Stanisław Szwed poinformował o projekcie projekt strategii deinstytucjonalizacji usług społecznych, której celem jest odejście od świadczenia pomocy w dużych domach opieki na rzecz wsparcia w miejscu zamieszkania. Ma on zawierać plan działań do 2040 roku.

Chcemy rozwijać rodzinne domy pomocy, mniejsze jednostki, które obecnie nie cieszą się dużą popularnością wśród samorządów. Jednocześnie należy zauważyć, że przybywa środowiskowych domów samopomocy dla osób przewlekle psychicznie chorych i niepełnosprawnych intelektualnie. Coraz większym zainteresowaniem cieszy się też program ’Opieka 75 plus, który ma zwiększyć osobom starszym dostępność do usług opiekuńczych - powiedział Stanisław Szwed.

Co trzeba zrobić, aby zwiększyć dostęp do świadczeń opieki długoterminowej? W ocenie dr n. o zdrowiu Marioli Rybki, potrzebne jest m.in. urealnienie stawki za te świadczenia i opracowanie jednolitych kryteriów przyjęć do tych ośrodków. Ponadto wskazana jest zmiana nomenklatury z zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych na zakłady opieki długoterminowej, a także zmiana zasad kierowania do ZOL o profilu psychiatrycznym.

Koronawirus a opieka długoterminowa:

W raporcie pod redakcją dr. hab. Piotra Błędowskiego „Opieka długoterminowa w Polsce dzisiaj i jutro” (wydanym w listopadzie) zebrano dane o przypadkach zakażeń od początku pandemii w marcu. W domach pomocy społecznej koronawirusem zakaziło się 3037 osób, w zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych 667, natomiast wśród pacjentów korzystających z innych form opieki długoterminowej — 637. Widać się wiec wyraźnie, że jako ogniska epidemiologiczne przeważają domy pomocy społecznej — także jeśli chodzi o zakażenia SARS-CoV-2 wśród personelu (w DPS-ach zakaziło się 1066 pracowników).

CZYTAJ WIĘCEJ: Sektor opieki długoterminowej wymaga wsparcia finansowego i kadrowego

Nadchodzi starość – czy system jest na nią gotowy?

Co dalej z centrami zdrowia 75 plus?

Na podstawie posiedzenia sejmowych Komisji Zdrowia oraz Polityki Społecznej i Rodziny z dnia 24 czerwca.