Dawcy osocza ratują życie chorym

Przypomnijmy, czym jest osocze i jaka jest jego funkcja w organizmie?

Osocze to płynna, słomkowo zabarwiona część krwi, stanowiąca ok. 55 proc. jej objętości. Składa się w 90 proc. z wody, a także z soli mineralnych, enzymów, przeciwciał i innych białek. Odpowiada za różne procesy zachodzące w ludzkim ciele, m.in. za krzepnięcie krwi, zwalczanie patogenów czy ochronę organizmu przed infekcjami. W medycynie osocze jest niezwykle cenne głównie ze względu na pozyskiwane z niego białka, w tym immunoglobuliny, czynniki krzepnięcia, albuminę, inhibitor C1-esterazy czy alfa1-antytrypsynę. Ich wadliwe działanie, brak czy nawet niedobór prowadzą do poważnych chorób, które mogą być leczone preparatami wytworzonymi właśnie z osocza.

Jak odbywa się proces pozyskiwania osocza?

Osocze pobiera się od zdrowych, dobrowolnych dawców. Może być odzyskiwane z pełnej krwi oddawanej przez dawców lub pozyskiwane w procesie plazmaferezy. Odbywa się ona w ten sposób, że poprzez pojedyncze nakłucie żyły, najczęściej w okolicy dołu łokciowego, pobierana jest krew, która przepływa przez specjalne urządzenie oddzielające osocze od pozostałych składników krwi. Osocze gromadzone jest w worku, a erytrocyty, leukocyty i trombocyty wraz z należną ilością soli fizjologicznej tą samą igłą zwracane są dawcy. Dzieje się tak kilkukrotnie w trakcie pojedynczej donacji, trwającej zazwyczaj 30-40 minut. Proces ten jest mniej obciążający dla organizmu dawcy i można powtarzać go częściej niż oddawanie pełnej krwi.

Są choroby, w których podawanie leków osoczopochodnych jest jedyną dostępną opcją terapeutyczną. Jakie to choroby?

Pierwotne i wtórne niedobory odporności, zaburzenia krzepliwości krwi, w tym hemofilia, przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna, dziedziczny obrzęk naczynioruchowy, niedobór alfa1-antytrypsyny czy konflikt serologiczny. W tych przypadkach leki na bazie osocza często są jedyną opcją terapeutyczną, nierzadko ratującą życie. Dla jednego, przeciętnej wagi pacjenta (ok. 68 kg) roczna terapia lekami osoczopochodnymi wymaga jednak w przypadku pierwotnych niedoborów odporności — 130 donacji, w niedoborze alfa1-antytrypsyny — 900 donacji, a w hemofilii i innych skazach krwotocznych — 1200 donacji. Jednocześnie szacuje się, że w Polsce jest ok. kilkunastu tysięcy pacjentów przyjmujących na stałe leki osoczopochodne. Ich leczenie nie byłoby możliwe bez dawców.

Jak powstają leki osoczopochodne?

Produkcja leku rozpoczyna się po pobraniu osocza. Jest to wymagający i zaawansowany technologicznie proces, który trwa od 7 do 12 miesięcy. Podczas obróbki osocza rozdzielane są poszczególne frakcje białek. Ich izolacja umożliwia stworzenie preparatów dla poszczególnych grup pacjentów.

Również pandemia COVID-19 zwróciła uwagę na znaczenie dawstwa osocza. Czy w przypadku zakażenia SARS-CoV-2 jest to skuteczna metoda leczenia?

Nie ma jednoznacznych dowodów na to, że w umiarkowanej postaci COVID-19 terapia osoczem ozdrowieńców zapobiega zaostrzeniu choroby czy też zmniejsza odsetek zgonów. Z drugiej strony słyszymy o jednostkowych przypadkach pacjentów, u których podaż osocza ozdrowieńców była przełomowym momentem leczenia. Musimy zaczekać na rozwój i zakończenie badań klinicznych, przeprowadzanych na dużych grupach chorych, by wyciągnąć ostateczne wnioski.

Przydatne informacje: Kto i jak często może oddawać osocze

Dawcą osocza może zostać każda zdrowa osoba między 18. a 65. rokiem życia o wadze powyżej 50 kg. Podczas jednorazowego zabiegu pobierane jest ok. 650 ml osocza. Jego objętość bez antykoagulantu nie powinna przekraczać 16 proc. szacowanej całkowitej objętości krwi, obliczonej na podstawie parametrów płci, wzrostu i masy ciała dawcy. Od jednego dawcy nie można pobrać w trakcie tygodnia więcej niż 1,5 litra, a w okresie roku — więcej niż 25 litrów osocza.

Dzień czy dwa przed donacją dobrze jest wypić ok. 4 litrów płynów. Powoduje to łatwiejsze oddzielanie się osocza od krwi. Przerwa między pobraniami osocza nie powinna być krótsza niż 2 tygodnie, chyba że lekarz wyrazi zgodę na jej skrócenie. Odstęp czasowy między pobraniem krwi pełnej a plazmaferezą nie może wynosić mniej niż 30 dni.Na podstawie: krwiodawcy.org

ZOBACZ TAKŻE: Osocze ozdrowieńców łagodzi objawy COVID-19, skraca czas choroby [BADANIA SZPITALA MSWiA]