Arytmie u dzieci przeważnie są wykrywane przypadkowo
Arytmie u dzieci przeważnie są wykrywane przypadkowo
Wykonujmy EKG w przypadku napadu kołatania serca u dziecka. Mimo że to badanie liczy sobie ponad 100 lat, ma dla nas, kardiologów, ogromną wartość diagnostyczną — uczula dr n. med. Maria Miszczak-Knecht z Kliniki Kardiologii Instytutu „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, konsultant krajowa w dziedzinie kardiologii dziecięcej. Poniżej przedstawia ona najważniejsze informacje dotyczące postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w zaburzeniach rytmu serca u dzieci.
Zaburzenia rytmu serca polegają na jego nieprawidłowej czynności. Czasami ich charakter może być łagodny i mogą nie mieć znaczenia dla funkcjonowania organizmu. Bywa jednak i tak, że długo trwająca łagodna arytmia może prowadzić do rozwoju niewydolności krążenia. Zaburzenia rytmu są też odpowiedzialne za nagły zgon sercowy.
Arytmie współistnieją z niektórymi wadami wrodzonymi serca, np. z zespołem Ebsteina.
Częstość występowania arytmii u dzieci jest trudna do oceny z uwagi na częsty bezobjawowy jej przebieg. Jak wynika z badań prowadzonych wśród japońskich uczniów, bezobjawowa arytmia może występować u 2-8/100 tys. dzieci.
Arytmia u dzieci - objawem może być ból brzucha czy pulsowanie w szyi
Arytmia u dzieci i młodzieży jest przeważnie rozpoznawana przypadkowo. Natomiast jeżeli już występują objawy, to ich wachlarz jest szeroki: od uczucia kołatania serca, pulsowania w szyi do utraty przytomności czy zatrzymania krążenia. Objawy są uzależnione od charakteru arytmii. W przypadku arytmii napadowych również objawy będą napadowe, jak np. utraty przytomności albo napadowe kołatania serca. Dzieci w wieku przedszkolnym jako objaw zaburzenia rytmu serca zgłaszają bóle brzucha. W przypadku arytmii przewlekłej najczęściej dochodzi do postępującej niewydolności krążenia, objawiającej się obniżoną wydolnością fizyczną dziecka.
Najczęstszym zaburzeniem rytmu serca w populacji pediatrycznej jest napadowy częstoskurcz nadkomorowy, który występuje u 2,25/1000 dzieci. Objawem tej arytmii jest uczucie kołatania serca o nagłym początku i końcu, które może być wyzwalane w sytuacjach powtarzalnych, np. po wysiłku, ale również niezależnie od wykonywanych czynności. Częstość występowania pierwszych objawów charakteryzują dwa szczyty. Pierwszy to okres niemowlęcy, a niekiedy już prenatalnie zostaje postawione rozpoznanie częstoskurczu i wymagane jest leczenie płodu. Kolejne wrażliwe okresy to 6. i 12. rok życia.
Arytmia u dzieci - obciążenia rodzinne
Arytmia uwarunkowana genetycznie manifestuje się w różnym wieku. Najczęstszym objawem są omdlenia pojawiające się w czasie wysiłku, silnych emocji lub po usłyszeniu nagłego dźwięku (np. dzwonka).
Wśród arytmii uwarunkowanych genetycznie najczęściej występują kanałopatie, a szczególnie zespół wydłużonego QT i katecholaminergiczny polimorficzny częstoskurcz komorowy.
Występowanie nagłych zgonów w młodym wieku (tj. przed 40. r.ż.) sugeruje podłoże genetyczne arytmii. Dlatego diagnozując objawy arytmii, lekarz pediatra powinien zapytać o występowanie nagłych zgonów w rodzinie.
Arytmia u dzieci - narzędzia diagnostyczne
Rozpoznanie zaburzeń rytmu serca nie zawsze jest proste, szczególnie u pacjentów, u których mają one charakter napadowy. W celu ustalenia rozpoznania wykorzystywanych jest kilka narzędzi diagnostycznych.
Jednym z kluczowych badań, pozwalających na postawienie rozpoznania, jest elektrokardiografia. Zapis badania EKG powinien zostać zinterpretowany przez kardiologa. Warto zaznaczyć, że prawidłowy zapis EKG nie wyklucza arytmii.
Z kolei badanie metodą Holtera (24-godzinna rejestracja EKG) może pozwolić na ujawnienie arytmii, która ma charakter napadowy. Jednak podobnie jak w przypadku klasycznego EKG, możemy trafić na moment, w którym zaburzenia rytmu serca nie występują. Mimo to badanie metodą Holtera pozostaje jednym z ważniejszych narzędzi diagnostycznych arytmii u dzieci.
Spośród nowych technologii są stosowane zegarki z zapisem EKG czy też rejestratory arytmii, które współpracując z telefonami komórkowymi, pozwalają na uzyskanie zapisu EKG w momencie, gdy zaburzenie rytmu serca występuje, a dziecko zgłasza objawy. I to daje w zasadzie 100-procentowe rozpoznanie.
Arytmia u dzieci - co może zrobić pediatra?
Wszystko zależy od konkretnej sytuacji klinicznej. Niezwykle ważne jest dokładne zebranie wywiadu lekarskiego. W przypadku omdleń większość z nich ma charakter odruchowy, czasami jednak bardzo trudno je zróżnicować. Zawsze pacjent powinien mieć wykonane badanie EKG z oceną odstępu QT/QTc. Niewątpliwie sygnałem ostrzegawczym jest występowanie nagłych zgonów w rodzinie oraz przypadków utraty przytomności w czasie wysiłku.
Jeśli młody pacjent zgłasza napady kołatania serca, warto nauczyć rodziców pomiaru tętna u dziecka. W przypadku kołatań serca możemy się spodziewać najczęstszej arytmii, czyli częstoskurczu. Wykonywany przez rodziców pomiar tętna w trakcie napadu kołatania jest dla nas bardzo istotną wskazówką diagnostyczną. W przypadku częstoskurczu tętno może wykazywać stałą częstotliwość >160 uderzeń na minutę. Rodzice powinni nie tylko zliczyć tętno, ale również zwrócić uwagę na początek i koniec przyspieszenia. Częstoskurcz ma nagły początek i nagły koniec, natomiast tachykardia zatokowa zazwyczaj zaczyna się i kończy stopniowo. Ważne jest też, aby w momencie zgłoszenia się pacjenta z napadem kołatania serca, jak najszybciej (zanim ustąpi) wykonać badanie EKG i potwierdzić lub wykluczyć arytmię.
Lekarz powinien przede wszystkim zwracać uwagę na prezentowane objawy zaburzeń rytmu serca u dziecka. „Nie należy bać się arytmii bezobjawowej — mówi kardiolog dziecięcy — oczywiście, wymaga ona diagnostyki kardiologicznej, ale jeżeli potwierdzony zostanie jej łagodny charakter, nie powinno się ograniczać aktywności fizycznej dziecka. Również w przypadku napadowych częstoskurczy, jeżeli nie są wyzwalane wysiłkiem i są dobrze tolerowane, niewskazane jest ograniczanie aktywności dziecka”.
Arytmia u dzieci - napadowe kołatania i zabieg ablacji
Jeżeli dziecko ma kołatania, a w zapisie EKG często widzimy substrat do tworzenia się częstoskurczów (np. cechy preekscytacji), wówczas pacjent jest kierowany na badanie elektrofizjologiczne i zabieg ablacji. Jeśli substrat nie jest obecny, konieczne jest zarejestrowanie zapisu EKG w czasie napadu kołatania i potwierdzenie częstoskurczu.
Ablacja jest jedyną metodą, która pozwala na trwałe wyleczenie pacjenta z częstoskurczu. Ma ona jednak swoje ograniczenia, a dodatkowo u pewnej grupy osób zabieg musi być powtarzany. Ablację wykonujemy planowo u dzieci o masie ciała powyżej 25 kg, u mniejszych tylko wówczas, gdy arytmia nie poddaje się kontroli farmakologicznej.
Omdlenia: przyczyna wskazuje tryb postępowania
Istotne jest ustalenie przyczyny omdleń. Najczęstszą jest mechanizm odruchowy, powtarzany w określonych sytuacjach, np. długie stanie, stanie w dusznym pomieszczeniu, gwałtowna pionizacja. Omdlenie odruchowe można rozpoznać na podstawie dobrze zebranego wywiadu. Należy zwrócić uwagę na:
- powtarzający się czynnik wyzwalający (np. pobranie krwi, nagły ból, stanie);
- występowanie objawów prodromalnych (np. mroczki przed oczami);
- szybki powrót do świadomości zaraz po przyjęciu pozycji poziomej;
- zmęczenie po omdleniu.
W tej grupie pacjentów wystarczy zastosować profilaktykę omdleń odruchowych, tzn. unikanie sytuacji prowokujących, przyjmowanie dużej ilości płynów. Ten typ omdleń najczęściej ustępuje samoistnie.
U pacjentów z omdleniami o innym niż odruchowe podłożu należy wykonać diagnostykę kardiologiczną i neurologiczną. W zależności od stwierdzonej przyczyny pacjent może wymagać leczenia farmakologicznego lub wszczepienia stymulatora/kardiowertera serca bądź wykonania zabiegu kardioneuroablacji.
Gdy arytmia ma uwarunkowania genetyczne
W przypadku rozpoznania arytmii genetycznie uwarunkowanej konieczne jest ustalenie leczenia farmakologicznego, ale również rozważenie wskazań do odnerwienia serca (sympatektomii) i ewentualnie wszczepienia kardiowertera-defibrylatora. Pacjent uzyskuje również informacje o koniecznej zmianie stylu życia.
Badaniom kardiologicznym powinni zostać poddani pozostali członkowie rodziny.
Forma opieki zależy od podłoża arytmii
Dla dzieci z częstoskurczami podstawowym leczeniem jest zabieg ablacji. To zabieg małoinwazyjny, mający jednak pewne ograniczenia. W czasie ablacji fragment mięśnia sercowego odpowiedzialny za arytmie nie jest usuwany, a tylko uszkadzany, dlatego potrafi się zregenerować. Konieczne jest wówczas powtórzenie zabiegu.
Po zabiegu ablacji pacjent pediatryczny jest zdrowy, wymaga jednak kontroli kardiologicznych przez 2 lata. Nie ma żadnych obostrzeń dotyczących funkcjonowania i życia codziennego. Może uprawiać wszelkie aktywności sportowe.
Pacjenci, którzy mają wszczepiony stymulator, muszą zgłaszać się na kontrolę urządzenia w prowadzącym ośrodku kardiologicznym. W czasie obserwacji lekarz pediatra zwraca uwagę na tętno (czy jest zgodne z zaprogramowanym) oraz na występujące stany podgorączkowe/gorączkę o nieustalonej etiologii. Stany takie mogą być sygnałem zakażenia układu. Wówczas konieczne jest leczenie kardiologiczne.
Według kardiologów dziecięcych, rodzice ich pacjentów najczęściej przyznają, że pediatrzy interpretują zgłaszane dolegliwości jako zmiany wzrostowe. Nie wykonują badania EKG. Rodzice nie otrzymują informacji, że powinni zmierzyć dziecku tętno w momencie wystąpienia kołatania serca.
„Gdy trafia do mnie pacjent, u którego w żadnym zapisie EKG nie zarejestrowano arytmii, często wystawiam zaświadczenie z prośbą, żeby lekarz, jeżeli chory zgłosi się do przychodni z napadem kołatania serca, jak najszybciej wykonał u niego elektrokardiografię. Pacjent powinien otrzymać wynik takiego badania, bo dla kardiologa ma on ogromne znaczenie” — podkreśla dr Maria Miszczak-Knecht. W praktyce zdarza się niestety, że pacjent zapisu EKG nie otrzymuje lub czeka bardzo długo w kolejce, zanim EKG zostanie wykonane. Wówczas bardzo często częstoskurcz już mija i nie udaje się go zarejestrować.
Ważne jest też, aby pediatrzy zwracali uwagę na występujące rodzinnie problemy kardiologiczne. Jeżeli w rodzinie zdarzały się nagłe zgony, konieczne jest wykonanie EKG u jej członków.
ZOBACZ TAKŻE: Arytmia u dzieci czasem bywa zagrożeniem dla życia
Źródło: Puls Medycyny
Wykonujmy EKG w przypadku napadu kołatania serca u dziecka. Mimo że to badanie liczy sobie ponad 100 lat, ma dla nas, kardiologów, ogromną wartość diagnostyczną — uczula dr n. med. Maria Miszczak-Knecht z Kliniki Kardiologii Instytutu „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, konsultant krajowa w dziedzinie kardiologii dziecięcej. Poniżej przedstawia ona najważniejsze informacje dotyczące postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w zaburzeniach rytmu serca u dzieci.
Najczęstszym zaburzeniem rytmu serca u dzieci jest napadowy częstoskurcz nadkomorowy.iStock
Dostęp do tego i wielu innych artykułów otrzymasz posiadając subskrypcję Pulsu Medycyny
- E-wydanie „Pulsu Medycyny” i „Pulsu Farmacji”
- Nieograniczony dostęp do kilku tysięcy archiwalnych artykułów
- Powiadomienia i newslettery o najważniejszych informacjach
- Papierowe wydanie „Pulsu Medycyny” (co dwa tygodnie) i dodatku „Pulsu Farmacji” (raz w miesiącu)
- E-wydanie „Pulsu Medycyny” i „Pulsu Farmacji”
- Nieograniczony dostęp do kilku tysięcy archiwalnych artykułów
- Powiadomienia i newslettery o najważniejszych informacjach
![Bieganie po czterdziestce: co warto wiedzieć [PODCAST]](https://images.pb.pl/filtered/28c60192-6026-4176-9729-1d807847fee6/c539219c-e5b7-50fc-b15f-578a747f5e5d_mc_4.jpg)