Znamy zwycięzców konkursu Złoty Skalpel 2022 [WIDEO]

W tegorocznej edycji konkursu Złoty Skalpel rywalizowały zespoły specjalistów z całej Polski.

– Cieszymy się, że tak wiele zespołów zdecydowało się sięgnąć po „Złoty Skalpel”. Jest on symbolem radykalnych, skutecznych rozwiązań, które mają zmieniać na lepsze medycynę i system ochrony zdrowia – o idei konkursu mówi Małgorzata Konaszczuk, redaktor naczelna „Pulsu Medycyny”.

Mimo wciąż trwającej pandemii COVID-19, która od blisko trzech lat utrudnia naukowcom prace badawcze i wdrożeniowe, otrzymaliśmy kilkadziesiąt zgłoszeń. Trudnego zadania wyłonienia finałowej dziesiątki oraz zwycięzcy konkursu Złoty Skalpel 2022 podjęła się kapituła, złożona z wybitnych specjalistów z różnych dziedzin medycyny.

– Przyznam, że nie było to łatwe zadanie, bo wiele projektów zasługiwało na maksymalną liczbę punktów. To są przedsięwzięcia faktycznie innowacyjne, które mogą przynosić wymierne korzyści zarówno dla pacjenta, jak i dla systemu ochrony zdrowia – mówił tuż po finałowej gali, która 8 listopada odbyła się w restauracji Belvedere, prof. Jerzy Szaflik, wybitny okulista, członek kapituły konkursu.

Nagrodzone projekty dotyczyły m.in. kardiologii, onkologii, ortopedii. Uczestników gali poruszyła historia, opowiedziana przez zdobywców miejsca 5. Tym miejscem uhonorowano rozwiązane dedykowane kobietom w ciąży. To system Pregnabit, służący do zdalnego badania KTG. Przyszłe matki mogą samodzielnie, w zaciszu domowym, o dowolnej porze, wykonać kardiotokografię, która jest podstawowym badaniem oceniającym stan płodu. A wyniki na bieżąco konsultuje zdalnie personel medyczny.

– Jedna z pacjentek wykonała badanie, a jego wynik zaniepokoił położną, która od razu skontaktowała się z kobietą i zaleciła powtórne KTG. Gdy dwa kolejne wyniki były nieprawidłowe, przyszła mama otrzymała zalecenie natychmiastowego udania się do szpitala. Na izbie przyjęć powtórzono KTG i w trybie pilnym wykonano cesarskie cięcie. Okazało się, że pacjentka przechodziła bezobjawowo COVID-19, a z powodu komplikacji zagrożone było życie płodu. Finał tej historii jest pomyślny, mamy szczęśliwych rodziców, zdrowe dziecko – opowiadał, odbierając dyplom, dr Miłosz Jamroży z firmy Nestmedic.

Złoty Skalpel 2022 dla autorów innowacyjnych zabiegów rekonstrukcyjnych twarzoczaszki

Zwycięstwo w konkursie „Złoty Skalpel” przypadło autorom zabiegów rekonstrukcyjnych twarzoczaszki. Wykonuje się je z wykorzystaniem złożonych, zaawansowanych i spersonalizowanych implantów 3D. Tak stworzone konstrukcje odtwarzają idealnie te fragmenty twarzy, które ucierpiały w wyniku urazu czy choroby. Wielu pacjentów przed wprowadzeniem tego innowacyjnego leczenia nie mogło normalnie żyć z powodu szpecących deformacji czy utraty sprawności.

– W naszej pracy walczymy o życie pacjentów, ich zdrowie. Walczymy także o jakość tego życia, co ma kolosalne znaczenie dla inszych chorych” – mówiła prof. Iwona Niedzielska, liderka nagrodzonego zespołu ze szpitala klinicznego im. Andrzeja Mielęckiego SUM w Katowicach.

Oto laureaci tegorocznej edycji Złotego Skalpela:

1. Nowatorskie zabiegi rekonstrukcyjne twarzoczaszki

Lider projektu: prof. dr hab. n. med. Iwona Niedzielska

Prof. Iwona Niedzielska jest pomysłodawcą i wykonawcą zabiegów chirurgicznych z wykorzystaniem złożonych indywidualnych implantów 3D części twarzowej, wykonywanych z biokompatybilnych materiałów, zaprojektowanych w oparciu o TK, wydrukowanych lub wyfrezowanych na podstawie projektu własnego autorstwa oraz wprowadzonych do organizmu pacjenta. Tak duże, skomplikowane spersonalizowane konstrukcje, odtwarzające idealnie wygląd pacjenta sprzed urazu/choroby wykonano w Polsce po raz pierwszy. Wielu pacjentów przed wprowadzeniem implantów 3D nie mogło funkcjonować w społeczeństwie z powodu szpecących deformacji twarzy i/lub zaburzeń czynnościowych, np. widzenia czy odwodzenia żuchwy. Wielu z nich było po kilku zabiegach z wykorzystaniem autogennych przeszczepów kości, które nie przyniosły spodziewanych korzyści. Indywidualne implanty 3D stały się jedyną alternatywą idealnego odtworzenia utraconych struktur kostnych i przywrócenia pełnej sprawności.

Kolejnym projektem specjalistki było wdrożenie unikatowych operacji w zakresie onkologii, w tym rekonstrukcji utraconych kości twarzoczaszki przeszczepami pobranymi z innych okolic ciała przy użyciu mikrozespoleń naczyniowych z równoczesnym wprowadzeniem implantów zębowych do przeszczepu. Prof. Niedzielska jest również inicjatorką i wykonawczynią unikatowej metody leczenia naciekającej postaci guzów olbrzymiokomórkowych dużych rozmiarów za pomocą iniekcji sterydów wprowadzanych własną techniką w obszar śródkostnego guza jako alternatywy dotychczasowej okaleczającej metody resekcji odcinkowej kości z usunięciem zębów i następczej rekonstrukcji przeszczepem z innych okolic ciała.

2. Autorskie pediatryczne niekomercyjne badania kliniczne w IMiD obejmujące leczenie celowane i immunoterapię

Lider projektu: dr hab. n. med. Anna Raciborska, prof. IMiD

Wśród dzieci odnotowywanych jest ok. 1100-1200 rozpoznań złośliwych nowotworów rocznie, co stanowi niespełna 1 proc. wszystkich nowych zachorowań w Polsce. Większość z nich to choroby rzadkie lub ultra rzadkie. Niska populacja wiąże się z brakiem zainteresowania podmiotów komercyjnych w prowadzeniu badań klinicznych. Pomimo obowiązku tworzenia pediatrycznych planów badawczych (Paediatric Investigational Plan, PIP) nadal niewiele dzieci ma dostęp do najnowszych terapii i leków. Tymczasem to one dają szanse na wyzdrowienie i trwałą remisję choroby.

Obecnie w IMiD prowadzone są 4 własne, autorskie, niekomercyjne, pediatryczne badania kliniczne (HISTIOGEN, BRAVO, TRAM, REGBONE), a 3 kolejne są przygotowywane. Wyjątkowo innowacyjny charakter ma projekt BUTTERFLY. Jest to jedna z pierwszych immunoterapii w guzach kości i pierwsza terapia naksytamabem w mięsaku Ewinga na świecie. Naksytamab to rekombinowane humanizowane przeciwciało monoklonalne IgG1, wiążące gangliozyd GD2. Indukuje on bezpośrednią cytotoksyczność wobec komórek wykazujących ekspresję gangliozydu GD2. W rezultacie prowadzi to do śmierci komórek nowotworowych. Celem badania jest sprawdzenie skuteczności i bezpieczeństwa połączenia standardowej chemioterapii z immunoterapią. Stworzona w ten sposób personalizowana chemo-immunoterapia stwarza realną szansę na poprawę wyników leczenia mięsaka Ewinga.

Istotnym elementem badań prowadzonych w IMiD jest diagnostyka molekularna, która pozwala na zastosowanie nowoczesnego, zindywidualizowanego, celowanego leczenia w dużej grupie pacjentów. Ponadto, w ramach naukowej części badań, z próbek pobranych od poszczególnych pacjentów, wyprowadzane są hodowle komórkowe. Na stworzonych modelach prowadzone są badania nad molekularnym podłożem transformacji komórek, złożone analizy farmakokinetyczne dla tworzonych leków oraz związków o potencjalnym znaczeniu terapeutycznym, a także zaawansowane protokoły badawcze, służące ocenie skuteczności terapii celowanych i spersonalizowanych.

3. Opracowanie, walidacja i wdrażanie nowatorskiej metody analizy angiografii pozwalającej przewidzieć efekt zabiegu „wirtualna angioplastyka vFFR” w celu poprawy diagnostyki i trafności kwalifikacji do zabiegowego leczenia choroby wieńcowej

Lider projektu: dr hab. n. med. i n. o zdr. Mariusz Tomaniak

Choroby serca i układu krążenia stanowią główną przyczynę zgonów na świecie. Pomimo istotnego postępu w diagnostyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych szacuje się, że powodem blisko połowy zgonów wśród mężczyzn i niemal 30 proc. wśród kobiet jest choroba niedokrwienna serca (ChNS), w tym jej skrajna postać, czyli zawał serca. Wskazuje to na konieczność dalszej poprawy obecnych metod diagnostycznych oraz stosowanych algorytmów w leczeniu ChNS.

W ramach prac zespołu I Katedry i Kliniki Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego we współpracy z Kliniką Kardiologii i Zakładem Inżynierii Biomedycznej Erasmus University Medical Center, Thorax Center w Rotterdamie oraz Zakładem Inżynierii Biomedycznej Imperial College London w Londynie została rozwinięta technika vessel Fractional Flow Reserve (vFFR), pozwalającą na dokładne oszacowanie

istotności hemodynamicznej zmian i wyliczenie wskaźnika FFR w mniej inwazyjny sposób (bez instrumentacji tętnic wieńcowych i podawania dodatkowych leków) w oparciu o samą koronarografię oraz techniki komputerowego modelowania dynamiki płynów. Jej dokładność diagnostyczna została potwierdzona w najbardziej trudnych diagnostycznie obszarach drzewa wieńcowego, m.in. diagnostyce zwężeń pnia lewej tętnicy wieńcowej.

W 2022 roku zakończone zostały prace nad nowym narzędziem diagnostycznym, które w oparciu o samą koronarografię pozwala przewidzieć finalny czynnościowy efekt zabiegu angioplastyki wieńcowej, zanim kardiolog inwazyjny implantuje stent dowieńcowy. Jest ona szczególnie pomocna w przypadku pacjentów o podwyższonym ryzyku powikłań związanych z zabiegiem. W oparciu o przeprowadzone analizy z wykorzystaniem oprogramowania „wirtualnej angioplastyki VFFR” zespół lekarzy może bowiem wcześniej podjąć decyzję o kwalifikacji do wykonania procedury. Co więcej, analiza angiogramu pacjenta zajmuje ok. 2 minut, stąd jej wykonanie jest możliwe w warunkach pracowni hemodynamiki, usprawniając pracę zespołu kardiologii interwencyjnej.

4. Wdrożenie urządzenia do ablacji bipolarnej stosowanej w leczeniu arytmii komorowych opornych na techniki klasyczne

Lider projektu: dr hab. n. med. Piotr Futyma

Ablacja prądem częstotliwości radiowej jest uznaną metodą leczenia arytmii komorowych, jednak w niektórych trudnych przypadkach, gdy źródło arytmii znajduje się głęboko w miokardium, może okazać się niewystarczająca. Jedną z metod pozwalających na terapię tych trudnych przypadków jest ablacja bipolarna. Zastosowanie drugiej elektrody ablacyjnej podpiętej zamiast płytki dyspersyjnej powoduje, że prąd RF podróżuje pomiędzy końcówkami dwóch elektrod ablacyjnych.

W cyklu publikacji dr. hab. n. med. Piotra Futymy zademonstrowane zostały metody optymalizacji i poprawy skuteczności oraz bezpieczeństwa ablacji bipolarnej. Dzięki zaprojektowanemu i wyprodukowanemu przez specjalistę urządzeniu o nazwie "Dr. Futyma Bipolar Ablation Adapter”, które w 2020 roku uzyskało oznaczenie CE, w latach 2020-2022 metoda ablacji bipolarnej została wdrożona w kilkunastu wiodących ośrodkach elektrofizjologicznych w Europie i na świecie, m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach, Wielkiej Brytanii, Malezji, a także w Polsce.

5. Pregnabit - przyszłość opieki zdrowotnej

Lider projektu: dr Miłosz Jamroży

Nestmedic to polska firma z branży telemedycznej, której flagowym produktem jest autorski system Pregnabit, służący do przeprowadzania zdalnego badania KTG dla kobiet w ciąży. Dzięki niemu ciężarne mogą samodzielnie w domu wykonać kardiotokografię, która jest podstawowym badaniem służącym ocenie stanu płodu. Jednocześnie za pomocą platformy do zdalnej analizy zapisów KTG wynik konsultuje wykwalifikowany personel medyczny 24/7. Informacja zwrotna wysyłana jest do pacjentki, a w razie niepokojącego zapisu uruchamiane są stosowne procedury medyczne, włącznie z wezwaniem ambulansu. Odczyt KTG generowany przez mobilny system Pregnabit jest równoważny stacjonarnemu KTG w szpitalu. Urządzenie posiada certyfikat medyczny MDR.

6. Stworzenie pierwszego w Polsce kompleksowego programu przezcewnikowego leczenia pacjentów z ciężką niedomykalnością zastawki trójdzielnej

Lider projektu: dr n. med. Adam Rdzanek

Niedomykalność zastawki trójdzielnej (tricuspid regurgitation, TR) jest jedną z najczęściej stwierdzanych wad nabytych serca w populacji ogólnej. Jej obecność związana jest z występowaniem opornych na leczenie farmakologiczne cech prawokomorowej niewydolności serca, takich jak utrzymujące się obrzęki kończyn dolnych czy nawracające wodobrzusze. Są one częstą przyczyną hospitalizacji i prowadzą do znacznego pogorszenia jakości życia. Co więcej, w grupie zarówno objawowych jak i bezobjawowych chorych z rozpoznaną TR, obserwuje się zwiększoną śmiertelność ogólną, która rośnie wprost proporcjonalnie do stopnia nasilenia ciężkości wady. Większość chorych kwalifikowana była jedynie do leczenia farmakologicznego, a podstawową formą terapii było stosowanie wysokich dawek leków moczopędnych. Wynikało to w dużej mierze ze złych wyników leczenia chirurgicznego i wysokiej śmiertelności okołozabiegowej obserwowanej w szczególności w grupie chorych operowanych z powodu izolowanej TR, z zaawansowaną prawokomorową niewydolnością serca i obecnością powikłań narządowych, takich jak niewydolność wątroby czy nerek. Wprowadzenie małoinwazyjnych technik leczenia wad nabytych serca spowodował, w ostatnim czasie, wzrost zainteresowania przezcewnikowymi zabiegami naprawy ciężkiej TR. Stały się one szansą leczenia dla objawowych chorych, którzy ze względu na wysokie ryzyko zabiegu nie mogli zostać poddani klasycznej operacji kardiochirurgicznej.

W I Katedrze i Klinice Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego od 2018 roku realizowany jest program, w ramach którego zespół Oddziału Kardiologii Inwazyjnej i Pracowni Echokardiografii przeprowadził:

• pierwszy w Polsce zabieg jednoczesnej przezcewnikowej naprawy zastawki mitralnej i trójdzielnej metodą brzeg-do-brzegu;
• pierwszy w Polsce zabieg izolowanej przezcewnikowej naprawy zastawki trójdzielnej metodą brzeg-do-brzegu z zastosowaniem dedykowanego systemu TriClip;
• pierwszy w Polsce zabieg implantacji zastawek do żył głównych u pacjentki z dysfunkcją bioprotezy zastawki trójdzielnej.

A ponadto wprowadził kolejną metodę izolowanej naprawy zastawki trójdzielnej z zastosowaniem systemu PASCAL.

7. Wirtualna rzeczywistość podczas innowacyjnych zabiegów ortopedycznych

Lider projektu: prof. dr hab. n. med. Przemysław Lubiatowski

Okulary rozszerzonej rzeczywistości RSQ HOLO to technologia stworzona w Polsce, która pozwala lekarzowi za pomocą gestów dłoni uwidocznić hologram operowanego miejsca, obrócić go, umieścić w dowolnym miejscu w przestrzeni czy zmienić jego rozmiar. Specjalista może też podczas zabiegu zajrzeć do dokumentacji medycznej. Cały proces odbywa się bez dotykania klawiatury bądź myszki, nie wymaga zaangażowania innych osób, a narzędzie jest sterylne i bezpieczne dla pacjenta.

Jak podkreślają eksperci, system RSQ HOLO poprawia wyobrażenie o lokalizacji przemieszczonych odłamów, co jest szczególnie ważne m.in. w przypadku większych uszkodzeń czy złamań wieloodłamowych. Korekcja kości pod kontrolą holograficznych obrazów znacząco zwiększa bezpieczeństwo, precyzję i skuteczność leczenia operacyjnego. Wykorzystanie technologii hologramu pozwala dostać się do trudno dostępnych miejsc, np. przy endoprotezie barku czy artroskopii z rekonstrukcją kości. W skomplikowanych przypadkach system pozwala skonsultować się z innym specjalistą z dowolnego miejsca na ziemi, który może zobaczyć ten sam obraz.

Skorzystanie z RSQ HOLO wymaga od lekarza odbycia krótkiego, intuicyjnego szkolenia, a następnie wgrania do aplikacji obrazów tomografii komputerowej, na podstawie których powstają wizualizacje VR. Lekarze z kliniki Rehasport wykonali dotąd ponad 50 operacji z użyciem systemu RSQ HOLO. Technologia ta jest też wykorzystywana m.in. w USA, Kanadzie czy Indiach.

8. Innowacyjne schematy radioterapii okołooperacyjnej chorych na zlokalizowane mięsaki tkanek miękkich z wykorzystaniem hipofrakcjonowania, chemioterapii opartej o antracykliny i ifosfamid oraz hipertermii regionalnej

Lider projektu: dr n. med. i n. o zdr. Mateusz Spałek

Mięsaki tkanek miękkich to heterogenna grupa rzadkich nowotworów rozpoznawanych u około 1 proc. wszystkich chorych onkologicznych w Polsce i na świecie. Leczenie tej grupy chorych jest trudne i musi być prowadzone w ramach ośrodków onkologicznych o najwyższym stopniu referencyjności. Standardem leczenia chorych na zlokalizowane mięsaki tkanek miękkich (bez przerzutów odległych) jest skojarzenie okołooperacyjnej konwencjonalnie frakcjonowanej radioterapii z doszczętnym zabiegiem operacyjnym.

Zespół z Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie - Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, jako pierwszy na świecie zaproponował, zbadał w ramach jednoramiennych badań klinicznych i zaimplementował do praktyki klinicznej schematy przedoperacyjnej hipofrakcjonowanej radioterapii w leczeniu chorych na zlokalizowane mięsaki tkanek miękkich, zarówno jako metodę samodzielną, jak i w skojarzeniu z chemioterapią i hipertermią regionalną.

Za szczególnie istotne osiągnięcie w ramach przedstawionego projektu uznawane są dwa schematy leczenia dedykowane dla chorych na granicznie resekcyjne mięsaki. Odpowiednie skojarzenie metod leczenia przedoperacyjnego pozwoliło na wykonanie doszczętnej mikroskopowo operacji u ponad 2/3 leczonych chorych, pomimo znacznego zaawansowania guza pierwotnego. Znakomita większość chorych przeszła operację oszczędzającą (ratującą kończynę lub narząd), pomimo znacznego zaawansowania miejscowego. Unikalne na skalę światową są wyniki badania SINDIR, gdzie po raz pierwszy w literaturze zbadano prospektywnie skojarzenie hipofrakcjonowanej radioterapii z hipertermią u chorych na miejscowo zaawansowane mięsaki tkanek miękkich, którzy nie są kandydatami do chemioterapii przedoperacyjnej. Hipertermia to metoda leczenia miejscowego, która uwrażliwia w wielu mechanizmach komórki nowotworowe na radioterapię i chemioterapię, a przy tym cechuje ją korzystny profil bezpieczeństwa.

9. Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań systemowych w zakresie diagnostyki i leczenia raka piersi

Lider projektu: dr hab. med. Elżbieta Senkus-Konefka

Zgodnie z zaleceniami towarzystw naukowych i rekomendacjami Unii Europejskiej, diagnostyka i leczenie raka piersi powinno być prowadzone w wielodyscyplinarnych ośrodkach zapewniających koncentrację kompetencji oraz dostęp do pełnego zakresu niezbędnych usług diagnostycznych i procedur terapeutycznych. Istotne jest też zaspokojenie potrzeb związanych z życiem społecznym oraz zawodowym pacjentów.

Centrum Chorób Piersi Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku jest modelowym przykładem takiego ośrodka. Diagnostyka podejrzanych zmian w piersiach prowadzona jest w ramach tzw. „pakietu jednodniowego”. Poza standardowymi procedurami, wykonywane są czynności minimalizujące niekorzystny wpływ leczenia na jakość życia chorych, np. trakcie terapii systemowej podejmowane są działania obniżające ryzyko powikłań, takich jak utrata włosów (dzięki zastosowaniu systemów chłodzących skórę głowy) czy neuropatia obwodowa (dzięki zastosowaniu rękawiczek uciskowych i wkładów chodzących na dłonie i stopy).

Oprócz standardowej opieki wielodyscyplinarnej lekarzy specjalności bezpośrednio zaangażowanych w diagnostykę i leczenie chorób piersi pacjenci są objęci opieką psychologa, dietetyka, dedykowanych pielęgniarek senologicznych oraz rehamanagera. Pielęgniarki senologiczne, wzorowane na brytyjskich Breast Nurses, zapewniają kompleksowe wsparcie dla chorych i ich najbliższych w trakcie całego procesu leczenia. CChP UCK w Gdańsku jest jedynym ośrodkiem w Polsce, który zapewnia taki model opieki pielęgniarskiej. Z kolei rehamanager, czyli specjalista zarządzania rehabilitacją, jest pracownikiem odpowiedzialnym za wsparcie niemedycznych aspektów życia chorych i przygotowującym dla chorych indywidualny plan działania, którego celem jest niedopuszczenie do wykluczenia społecznego.

10. Kurs „Techniki pozaustrojowego wspierania funkcji życiowych”

Lider projektu: dr n. med. Mateusz Puślecki

W 2019 roku dr n. med. Mateusz Puślecki wraz z zespołem opracował autorską propozycję treningu opartego na symulacji wysokiej wierności z zakresu pozaustrojowego wspomagania funkcji życiowych z wykorzystaniem ECMO. Projekt edukacyjny zbiegł się w czasie z pierwszymi doniesieniami o pandemii, co podkreśliło zasadność i potrzebę szkolenia w zakresie technik pozaustrojowych, a dodatkowo pogłębiająca się sytuacja epidemiologiczna wymuszała ograniczenia w szkoleniu praktycznym na całym świecie.

W tym samym roku powstało „Centrum Pozaustrojowego Wspomagania Funkcji Życiowych i Bezpieczeństwa Pacjenta” w ramach Centrum Symulacji Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, które uzyskało certyfikat ELSO (Extracorporeal Life Support Organization). Obecnie Centrum jest jedynym akredytowanym ośrodkiem szkoleniowym w Polsce i Europie Środkowej.

Kurs „Techniki pozaustrojowego wspierania funkcji życiowych” jest skierowany do lekarzy specjalizujących się m.in. w anestezjologii i intensywnej terapii, kardiochirurgii, kardiologii, chirurgii klatki piersiowej, chirurgii naczyniowej, medycynie transplantacyjnej czy ratunkowej. Nadrzędnym celem szkolenia jest rozwój wiedzy i umiejętności oraz utrwalenie świadomości lekarzy w obszarze dostępności i bezpiecznego stosowania technologii medycznych, będących gwarancją przeżycia chorych w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia w przebiegu ostrej niewydolności oddechowo-krążeniowej, po wyczerpaniu terapii o charakterze konwencjonalnym, jako standard postępowania medycznego wynikający z wiedzy opartej na dowodach.

Partnerem konkursu Złoty Skalpel 2022 jest PZU Zdrowie.