Złoty Skalpel 2021 za innowacyjną operację przywracającą słuch

– Złoty Skalpel nie jest konkursem tylko dla chirurgów, choć nazwa może być myląca. Bardzo trafnie jego ideę zdefiniował juror jednej z poprzednich edycji, mówiąc, że Złoty Skalpel to symbol złotego środka, który jednym cięciem rozwiązuje problemy w medycynie lub systemie opieki zdrowotnej. Po ten tytuł sięgają więc innowatorzy, którzy mogą poszczycić się wynalezieniem bądź wdrożeniem nowej terapii lub metody diagnostycznej, oraz ci, którzy mogą zaproponować rozwiązania usprawniające działanie ochrony zdrowia – powiedziała Małgorzata Konaszczuk, redaktor naczelna „Pulsu Medycyny”.

W tegorocznej edycji konkursu rywalizowały zespoły specjalistów z całej Polski. Mimo pandemii COVID-19, która w ciągu minionego roku znacznie utrudniła naukowcom prace badawcze i wdrożeniowe, otrzymaliśmy kilkadziesiąt zgłoszeń. Trudnego zadania wyłonienia finałowej dziesiątki oraz zwycięzcy konkursu Złoty Skalpel 2021 podjęła się kapituła, złożona z wybitnych specjalistów z różnych dziedzin medycyny.

Wysoki poziom konkursu

– Z roku na rok poprzeczka w konkursie jest stawiana coraz wyżej. To dla mnie ogromna radość, że mogę być świadkiem imponujących osiągnięć koleżanek i kolegów – podkreśla prof. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, członkini konkursowej kapituły.

W tym roku konkurs odbył się już po raz 13. Wśród laureatów poprzednich edycji Złotego Skalpela byli tak znani specjaliści, jak prof. Mirosław Wielgoś, prof. Janusz Skalski, prof. Adam Torbicki, prof. Andrzej Górski, prof. Henryk Skarżyński, prof. Jerzy Sadowski, prof. Piotr Trzonkowski, prof. Artur Kwiatkowski.

W ubiegłorocznej edycji konkursu zwyciężył prof. Bartosz Karaszewski - lider projektu „Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych systemowych rozwiązań terapeutycznych w ostrych udarach mózgu w Polsce oraz nowatorskiej metody leczenia udaru niedokrwiennego”, realizowanego wspólnie ze specjalistami z University College London oraz National Hospital for Neurology and Neurosurgery w Londynie.

Brawa dla chirurgów z Kajetan

O miejscach w finałowej dziesiątce decydowały zsumowane punkty, przyznawane przez jurorów. Zgodnie z regulaminem konkursu, gdy członek kapituły był zaangażowany w jakiś projekt lub dotyczył on osób, z którymi współpracuje, juror w takiej sytuacji nie wystawiał oceny.

W tym roku palmę pierwszeństwa przyznano projektowi „Funkcjonalna rekonstrukcja słuchu przy zastosowaniu implantu słuchowego Bonebridge 602 i szkła bioaktywnego”, za którą stoją specjaliści ze Światowego Centrum Słuchu w Kajetanach. Nagrodzone rozwiązanie jest dedykowane pacjentom, którzy mają wykształcony i dobrze funkcjonujący ślimak, ale sygnał nie może do niego dotrzeć. Przyczyną takiego stanu może być brak lub słabe wykształcenie małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego, wada wrodzona w budowie ucha środkowego, ale też stan po operacjach radykalnych.

– Operacja, którą zgłosiliśmy do konkursu Złoty Skalpel, odbywa się w dwóch etapach. W pierwszym elementy wyrostka sutkowatego zostają zabudowane szkłem bioaktywnym. Po 6-12 miesiącach dodatkowo pacjentowi zostaje wszczepiony implant, wykorzystujący przewodnictwo kostne. Następnie audiofonolog przeprowadza aktywację ustawień procesora implantu po 2-8 tygodniach po operacji. Takie innowacyjne połączenie dwóch technik chirurgicznych może pozwolić na odzyskanie możliwości bardzo dobrego słyszenia, co wcześniej przy tego typu wadach było niemożliwe. Istotnie poprawia się także komfort codziennego życia. Pacjenci po zakończeniu leczenia mogą np. pływać czy myć włosy bez obaw, że doświadczą zawrotów głowy czy stanów zapalanych ucha – mówi lider zwycięskiego projektu prof. Piotr H. Skarżyński.

Gratulujemy wszystkim finalistom!

Złoty Skalpel 2021: liderzy projektów

Poniżej przedstawiamy 10 finalistów konkursu Złoty Skalpel 2021. Reprezentują różne ośrodki badawcze i specjalności, łączy ich jednak innowacyjność proponowanych rozwiązań w konkretnej dziedzinie. Często skupiają się one na doskonaleniu diagnostyki i leczenia pacjentów onkologicznych i pediatrycznych albo pokazują możliwości zorganizowania kompleksowej opieki nad określonymi grupami chorych.

1. Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. mgr zarz. Piotr Henryk Skarżyński

Pracuje w Centrum Słuchu i Mowy Medincus w Kajetanach, w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie oraz w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jest również dyrektorem ds. nauki i rozwoju w Instytucie Narządów Zmysłów.

Profesor przewodzi projektowi „Funkcjonalna rekonstrukcja słuchu przy zastosowaniu implantu słuchowego Bonebridge 602 i szkła bioaktywnego”. Metoda ta jest dedykowana osobom, które mają wykształcony ślimak, ale sygnał dźwiękowy z różnych przyczyn, np. anatomicznych czy stanu po operacji radykalnej, nie może do niego dotrzeć. Podczas rekonstrukcji elementy wyrostka sutkowatego zostają zabudowane szkłem bioaktywnym, a następnie pacjentowi zostaje wszczepiony implant aktywny, wykorzystujący kostne przewodnictwo dźwięku.

Takie innowacyjne połączenie dwóch technik chirurgicznych może w wielu przypadkach pozwolić na odzyskanie możliwości bardzo dobrego słyszenia, w tym również u pacjentów po operacjach uszu, przeprowadzonych wcześniej bez powodzenia.

Poza prof. Piotrem H. Skarżyńskim do zespołu badawczego należą także dr n. o zdr. Katarzyna B. Cywka, lek. Bartłomiej Król, dr n. med. Marek Porowski, prof. dr hab. n. med. dr h.c. multi Henryk Skarżyński.

2. Zespół MNM Diagnostics

MNM Diagnostics to naukowy start-up z siedzibą w Poznaniu, którego celem jest umożliwienie pacjentom onkologicznym w Polsce dostępu do innowacyjnej i precyzyjnej diagnostyki całogenomowej.

„Analiza całogenomowa nowotworów - Pan-cancer profiler” to kompleksowa usługa, która obejmuje izolację DNA z krwi obwodowej i komórek guza nowotworowego pacjenta, sekwencjonowanie oparte na zaawansowanej technice WGS (ang. Whole Genome Sequencing) oraz analizę uzyskanych danych z wykorzystaniem autorskich algorytmów uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Wykonywane jest badanie całej sekwencji DNA, czyli nie tylko wszystkich 22 tys. genów (stanowiących zaledwie 1 proc. genomu), ale i pozostałych 99 proc. informacji zawartych w DNA.

„Tak dokładne analizy umożliwiają wykrycie wszystkich nieprawidłowych zmian w DNA. Dogłębne poznanie przyczyn choroby, ukrytych w DNA pacjenta, umożliwia wskazanie terapii celowanej, skutecznej w przypadku konkretnego pacjenta i jego nowotworu” - podkreśla dr Paula Dobosz, dyrektor ds. rozwoju naukowego MNM Diagnostics.

3. Dr hab. n. med. Maria Pokorska-Śpiewak

Asystent dydaktyczny w Klinice Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego. Jest kierownikiem projektu „Leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C u dzieci przy użyciu nowoczesnych terapii opartych na lekach o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym”.

Obecnie tego typu terapie stosuje się u dorosłych z WZW typu C. Dla dzieci zostały one zarejestrowane w Europie w 2017 r. i można je podawać od 12. roku życia. Jednak do tej pory nie są one w Polsce refundowane dla pacjentów pediatrycznych. Prowadzenie programów terapeutycznych i badań klinicznych umożliwia jedną z pierwszych na świecie obserwacji skuteczności i bezpieczeństwa omawianych terapii w warunkach real-life u dzieci. W zakresie nowoczesnego leczenia zakażenia wirusem HCV u dzieci dr hab. Maria Pokorska-Śpiewak współpracuje z ośrodkami zagranicznymi w ramach PENTA-Hep Study Group (Indolfi et al, 2019).

4. Dr hab. n. med Anna Raciborska, prof. IMiD

Kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Jest liderką projektu „Unikatowe zabiegi rekonstrukcyjne u dzieci z pierwotnymi nowotworami kości”, który realizuje we współpracy z prof. dr. hab. n. med. Łukaszem Krakowczykiem z Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie - Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział w Gliwicach.

Unikatowość zabiegów wykonywanych przez zespół polega na zastosowaniu (często jednoczesnym) nowoczesnych metod rekonstrukcji we wspomnianej grupie pacjentów, co pozwala na uzupełnienie nawet dużych ubytków kostnych, a co za tym idzie na zachowanie kończyny. Jeden z takich zabiegów wykonano w maju 2021 r. u 17-letniego chłopca po zakończonym leczeniu nowotworu kości promieniowej prawej, przeprowadzając jej rekonstrukcję z zastosowaniem, po raz pierwszy w Polsce, mikroprzeszczepu i endoprotezy. Wykonano przeszczep unaczyniony strzałki, w którym osadzono endoprotezę głowy kości promieniowej.

5. Prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak

Kierownik Kliniki Neurologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Wraz z prof. dr. hab. n. med. Katarzyną Kotulską-Jóźwiak, kierownikiem Kliniki Neurologii i Epileptologii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, prowadzi projekt „Prewencja padaczki w modelu padaczki genetycznie uwarunkowanej – stwardnieniu guzowatym”.

W swoich badaniach - najpierw krajowych, a potem międzynarodowych, prowadzonych w ramach projektu EPISTOP - wykazali, że zmiany w EEG mogą być biomarkerem rozwoju epileptogenezy. Zasadne jest więc wykonywanie badań EEG u wszystkich niemowląt ze stwardnieniem guzowatym. Podobnie istotne jest włączenie leczenia przeciwpadaczkowego już w momencie stwierdzenia zmian padaczkokształtnych w EEG, a nie - zgodnie z zasadami dotychczas obowiązującymi w neurologii - dopiero w momencie wystąpienia napadów klinicznych. Może to zapobiec nieodwracalnym zmianom w mózgu, będącym następstwami napadu. Naukowcy z WUM oraz ICZD nadal prowadzą badania nad poprawą skuteczności prewencyjnego leczenia padaczki w stwardnieniu guzowatym w formie projektów EPIMARKER oraz VIRAP.

6. Dr n. med. Jarosław Michał Deszczyński, dr Tomasz Albrewczyński

Obaj specjaliści ortopedzi kierują projektem „Opracowanie i wdrożenie programu leczenia wad wrodzonych i nabytych narządu ruchu u dzieci w Paley European Institute”.

Paley European Institute jest filią amerykańskiego Paley Orthopedic & Spine Institute – ośrodka wyspecjalizowanego w wydłużaniu kończyn i leczeniu złożonych schorzeń ortopedycznych. W Paley European Institute w Warszawie - założonym przez wymienionych lekarzy - wykonano ponad 500 operacji rekonstrukcyjnych z zakresu wad wrodzonych narządu ruchu. Dotyczyły one takich wad, jak: niedorozwój bliższego końca kości udowej, hemimelia piszczelowa, hemimelia strzałkowa, wrodzony brak kości promieniowej czy wrodzony staw rzekomy kości piszczelowej. Oprócz wad ubytkowych kończyn, założyciele filii Paley Institute w Polsce stworzyli standardy leczenia artrogrypozy i następstw chorób neurologii rozwojowej, jak mózgowe porażenie dziecięce i rozszczep kręgosłupa.

7. Dr n. med. Ryszard Wierzbicki

Pracuje w Szpitalu na Klinach w Krakowie. Jest liderem projektu „Wizualizacja 3D w rzeczywistości mieszanej danych obrazowania medycznego jako narzędzie wspomagające innowacyjną, minimalnie inwazyjną chirurgię guzów przewodu pokarmowego i leczenie ogólnoustrojowe jako nowa ścieżka spersonalizowanego leczenia zaawansowanych chorób nowotworowych”.

W Szpitalu na Klinach wykonywane są operacje guzów wątroby i trzustki z użyciem innowacyjnych technologii, takich jak NanoKnife, nieodwracalna elektroporacja (IRE) czy ablacja mikrofalowa (MWA) przy wsparciu CarnaLife Holo. Jest to system, który pozwala stworzyć trójwymiarowy hologram, odzwierciedlający strukturę obrazowanego obszaru anatomicznego.

Wizualizacje 3D są tworzone na podstawie danych z tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego, a zostają wyświetlone dzięki HoloLens 2 - goglach mieszanej rzeczywistości. Hologram przyczynił się do lepszej prezentacji wielkości i lokalizacji guza, bardziej precyzyjnego ustawienia igieł służących do nieodwracalnej elektroporacji oraz do określenia linii ablacji w przypadku przerzutów do wątroby.

8. Dr n. med. Marcin Miszczyk

Jest związany z Narodowym Instytutem Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie - Państwowym Instytutem Badawczym, Oddział w Gliwicach. Kieruje dwoma projektami: „Badanie kliniczne II fazy – radiochirurgiczna ablacja splotu trzewnego jako leczenie przeciwbólowe u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową” oraz - we współpracy z Górnośląskim Centrum Medycznym w Katowicach - „Leczenie komorowych zaburzeń rytmu serca pod postacią częstoskurczu komorowego za pomocą radiochirurgii, w oparciu o elektrofizjologiczne obrazowanie serca”.

Pierwsze z badań wykazało, że radiochirurgiczna ablacja splotu trzewnego może być nieinwazyjną metodą leczenia silnego bólu wynikającego z uszkodzenia splotu trzewnego u pacjentów z zaawansowanymi nowotworami trzustki lub innymi nowotworami naciekającymi ten splot. W tym projekcie udział biorą także specjaliści z Sheba Medical Center z Izraela.

Istotą drugiego projektu jest leczeniu zaburzeń rytmu serca za pomocą wysokiej dawki promieniowania jonizującego, która jest podawana w źródło arytmii. Jest ono identyfikowane za pomocą badania elektrofizjologicznego i trójwymiarowego mapowania elektroanatomicznego. Do zespołu badawczego należą także lek. Tomasz Latusek, lek. Bartłomiej Tomasik, lek. Radosław Kurzelowski, lek. Mateusz Sajdok, Kamil Zub, lek. Rafał Gardas, lek. Aleksandra Drzewiecka, lek. Magdalena Cybulska.

9. Dr n. med. Krzysztof Ozierański

Pracuje w I Katedrze i Klinice Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest liderem projektu „Program Kompleksowej Opieki nad Pacjentami z Kardiomiopatiami”. Zespołem badawczym przewodzi prof. dr hab. n. med. Marcin Grabowski, kierownik I Katedry i Kliniki Kardiologii UCK WUM.

Program wykorzystuje innowacyjne elementy diagnostyczne: nowoczesne zastosowanie pozytronowej tomografii emisyjnej z 18FDG w detekcji stanu zapalnego, nowoczesny mapping mięśnia sercowego w badaniu rezonansem magnetycznym, badania genetyczne, innowacyjne przeciwciała przeciwsercowe oraz biopsję mięśnia sercowego z szeroką oceną immunohistochemiczną i molekularną. Szerokie wykorzystanie biopsji mięśnia sercowego pozwoliło na poprawę diagnostyki pacjentów z idiopatycznymi kardiomiopatiami i guzami serca. Kluczowym elementem programu jest także wdrożenie ambulatoryjnej Poradni Kardiomiopatii oraz celowanej terapii zapalenia mięśnia sercowego z wykorzystaniem leków immunosupresyjnych.

Zespół badawczy - do którego należą także dr n. med. Agata Tymińska, dr n. med. Michał Marchel, dr n. med. Łukasz Januszkiewicz oraz lek. Cezary Maciejewski - wraz z partnerami z innych ośrodków naukowych w Polsce realizuje także wieloośrodkowe, podwójnie zaślepione, randomizowane badanie kliniczne IMPROVE-MC, oceniające skuteczność i bezpieczeństwo leczenia prednizonem i azatiopryną pacjentów z zapaleniem mięśnia sercowego.

10. Prof. dr hab. n. med. Piotr Milkiewicz

Kierownik Kliniki Hepatologii i Chorób Wewnętrznych, wchodzącej w skład Katedry Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest liderem projektu „Stworzenie ośrodka kompleksowej opieki nad pacjentami z rzadkimi chorobami wątroby”.

Ośrodek Leczenia Chorób Rzadkich Wątroby jest częścią Kliniki Hepatologii i Chorób Wewnętrznych WUM oraz Centrum Doskonałości WUM ds. Chorób Rzadkich i Niezdiagnozowanych. Należy również do Europejskiej Sieci z Zakresu Rzadkich Chorób Wątroby (European Reference Network - RARE LIVER). W ośrodku stworzono nowatorski system konsultacji oraz rozbudowano zaplecze diagnostyczne, co znacznie przyspieszyło postawienie rozpoznania i wdrożenie odpowiednich działań terapeutycznych. Pacjenci z rzadkimi chorobami wątroby mają obecnie zapewnioną opiekę na poziomie najlepszych ośrodków hepatologicznych w Europie i na świecie. Aktualnie pod opieką specjalistów znajduje się ok. 2 tys. pacjentów z rzadkimi chorobami wątroby o podłożu autoimmunologicznym i cholestatycznym.

Oprac. Monika Majewska