Zapalenie ucha u dzieci: kiedy potrzebna jest interwencja laryngologa - rozmawiamy z dr Lidią Zawadzką-Głos
Zapalenie ucha to dość powszechna dolegliwość u dzieci. Jakie są trudności w rozpoznaniu tej choroby? Kiedy pediatra powinien skierować pacjenta do laryngologa? Na te i inne pytania odpowiada dr hab. n. med. Lidia Zawadzka-Głos, kierownik Oddziału Klinicznego Otolaryngologii Dziecięcej i Pediatrii w Samodzielnym Publicznym Dziecięcym Szpitalu Klinicznym w Warszawie, lekarz otolaryngolog Centrum Medycznego MML.
Leczenie najmłodszych nie jest proste. Jakie trudności napotyka lekarz pediatra, lekarz rodzinny w tej grupie pacjentów?

Najczęściej dolegliwości nie są zgłaszane bezpośrednio przez małych pacjentów, lecz przekazywane przez rodziców lub opiekunów. Rodzic nie zawsze jest świadomy, co jest prawidłowe, a co nie w zachowaniu czy objawach u dziecka, dlatego niezwykle ważne jest przeprowadzenie bardzo dokładnego wywiadu.
Nie możemy opierać się na relacjach przedstawianych przez dziecko, ponieważ ono nie wie, co jest normą, a co nie. Nie rozumie znaczenia niektórych słów, np. nie możemy zapytać je o zawroty głowy, bo nie zrozumie, o co nam chodzi. Musimy zachować też obiektywizm w stosunku do tego, co słyszymy od rodzica lub opiekuna i oddzielić emocje od faktów. Badanie pacjenta powinno być bardzo dokładne, zajmować sporo czasu, a nasza uwaga powinna być skierowana na rzeczy, które my jako lekarze jesteśmy w stanie dostrzec.
Innym problemem w leczeniu najmłodszych może być podawanie leków i kłopoty z ich przyjmowaniem, np. wypluwanie, czy trudności w określeniu przyjętej w efekcie dawki. W pierwszym przypadku zwracajmy uwagę, aby lek był smakowo tolerowany przez dziecko, w drugim ważne jest przestrzeganie dawek, które są liczone na kilogram masy ciała. To, co najważniejsze, to umiejętność rozpoznawania stanów, które mogą być leczone w domu, od tych, które należy leczyć w warunkach szpitalnych.
W przypadku nawracającego zapalenia ucha, jak prawidłowo i szybko ustalić właściwą diagnozę? Na co zwrócić szczególną uwagę?
Nawracające zapalenia ucha to duży problem. Choroba często wiąże się z podawaniem antybiotyków, a to z kolei nierzadko skutkuje obniżeniem odporności. I koło się zamyka, bo pacjenci są narażeni na kolejne infekcje. Nawracające zapalenie ucha może powodować niedosłuch i może to być pierwszy objaw, z którym przyjdą do nas rodzice. W pierwszej kolejności należy wykonać u pacjenta badanie słuchu — u młodszych dzieci tympanometrię, u dzieci powyżej 4. r.ż. audiogram.
Należy też zwrócić uwagę, czy dziecko nie ma wad wymowy, które mogą być przyczyną utraty słuchu. Sygnałem tego bywają słabsze wyniki w nauce czy pogorszenie zachowania. Oczywiście objawy tego typu mogą świadczyć również o innych schorzeniach.
Na przykład jakich?
Podobne objawy mogą sugerować obturacyjny bezdech senny (obstructive sleep apnea, OSA). U dzieci manifestuje się on nocą poprzez chrapanie, niespokojny sen, przerwy w oddychaniu, pocenie się, moczenie nocne, a w ciągu dnia — nadpobudliwością, zmiennością nastroju, trudnościami w skupieniu uwagi, problemami szkolnymi.
Obturacyjne bezdechy senne są najcięższą formą zaburzeń oddychania podczas snu. Różnorodny obraz dolegliwości klinicznych może być w przypadku OSA przyczyną opóźnionego rozpoznania. Złotym standardem postępowania diagnostycznego jest wykonanie nocnego badania polisomnograficznego.
W naszych warunkach dostęp do tego badania jest jednak ograniczony, dlatego warto wiedzieć o innych możliwościach diagnostycznych. Są to: pulsoksymetria, pomiar obwodowego ciśnienia tętniczego lub przejścia fali tętna oraz zaawansowane testy diagnostyki genetycznej i określenie specyficznych biomarkerów.
Wracając do zapalenia ucha, jakie mogą być przyczyny tego schorzenia?
Nawracające zapalenie ucha ma bardzo wiele przyczyn. Najczęściej są to: przerost migdałka gardłowego, wąska trąbka słuchowa, przewlekłe zapalenie zatok, obniżona odporność pacjenta, choroby wrodzone, przewlekłe, takie jak perlak.
Szczególnie powinny niepokoić długo trwające wycieki ropne z uszu o brzydkiej woni. One zawsze sugerują destrukcję kostną w przewlekłym perlakowym zapaleniu ucha.
Kiedy pediatra powinien się zwrócić o pomoc do laryngologa dziecięcego?
Takie stany jak zapalenia gardła, angina, proste zapalenie ucha, zapalenie krtani czy zatok może leczyć pediatra. Specjalista powinien przejąć leczenie w przypadku, gdy:
- wystąpią: asymetria podniebienia, jednostronne wypchnięcie migdałka, podejrzenie ropnia okołomigdałkowego;
- pojawią się: obrzęk powieki górnej lub dolnej, ból głowy, wymioty, ból policzka czy zębów, które sugerują powikłania pochodzenia zatokowego — zatoki szczękowej, klinowej, sitowia, zatoki czołowej;
- pomimo leczenia antybiotykiem do pięciu dni, zapalenie ucha z wyciekiem ropnym nie ulega wyleczeniu
- w ciągu roku dochodzi do wielokrotnego ropnego wycieku z ucha;
- podczas leczenia zapalenia ucha bez wycieku ropnego pojawi się odstawanie małżowiny usznej, zaczerwienienie za uchem, wysoka gorączka, która nie obniża się, pomimo leczenia, co sugeruje powikłania w przebiegu zapalenia ucha;
- pojawi się duszność krtaniowa, zapalenie krtani, tchawicy, pacjent ma objawy ewidentnej duszności, czyli wciąga mostek, międzyżebrza, oddycha przez usta, bardzo silnie pracują skrzydełka nosa.
Prof. dr hab. n. med. Lidia Zawadzka-Głos jest specjalistą drugiego stopnia w zakresie otolaryngologii dziecięcej.
Źródło: Puls Medycyny
Podpis: Oprac. Iwona Kazimierska