Zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2 może zaburzać węch i smak

Amerykańska Akademia Otolaryngologiczna (AAO) poinformowała na swojej stronie internetowej, że utratę lub pogorszenie węchu i smaku zaobserwowano u pacjentów zakażonych SARS-CoV-2, którzy nie mieli innych objawów. Co wiadomo dziś o związkach pomiędzy wystąpieniem anosmii i ageuzji a zakażeniem nowym koronawirusem?

Doniesienia na temat problemów z węchem i smakiem pochodzą z trzech krajów, w których epidemia jest najbardziej dotkliwa. Rozmawiałem na ten temat m.in. z moim kolegą z zarządu Młodych Europejskich Rynologów, doktorem Puyą Dehagi, który opublikował doniesienie o włoskich pacjentach. W przeprowadzonych wywiadach zauważono, że u pacjentów, w szczególności tych w wieku 30-50 lat, zanim pojawiły się objawy w postaci duszności lub kaszlu, pojawiały się problemy z węchem i smakiem.

Podobne doniesienia płyną z Iranu. W ostatnim miesiącu zauważono bardzo duży wzrost liczby pacjentów, którzy raportują problemy z węchem i smakiem. Przedstawiciele Iran’s Rhinology Association mają dwie teorie na ten temat. Jedna związana jest z wpływem koronawirusa i jego gromadzenia się w części nosowej i ustnej gardła oraz bezpośrednim sąsiedztwie. Ma to wpływ na nerw węchowy oraz receptory smaku w jamie ustnej. 

Druga teoria zakłada wpływ środków odkażających, których częste używanie może prowadzić do zaburzeń węchu i smaku. 

W Chinach natomiast, w jednym ze szpitali w Wuhanie, zaobserwowano dość dużą ekspozycję na wirusa podczas operacji endoskopowych zatok przynosowych połączonych z chirurgią podstawy czaszki. W tej okolicy znajdują się receptory węchu i prawdopodobnie na skutek nagromadzenia się wirusa istnieje ryzyko pogorszenia węchu, podobnie jak w zapaleniu zatok przynosowych z polipami, ale bez typowych objawów.

Czy utrata węchu i/lub smaku to częste objawy w przypadku chorób infekcyjnych? Czy jakieś inne patogeny mogą powodować takie objawy?

Zaburzenia węchu występują dosyć często w przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych, ale nie są one najczęściej głównym lub pierwszym objawem. Zaburzenia takie mogą być spowodowane przez bakterie, wirusy i grzyby, mogą też występować jako działanie niepożądane niektórych leków. Są to leki z grupy leków przeciwdepresyjnych, leki obkurczające naczynia krwionośne stosowane miejscowo donosowo (α-adrenomimetyki) czy niektóre leki antyarytmiczne.

Zaburzenie smaku, w kontekście otorynolaryngologicznym, częściej ma podłoże w zatruciach chemicznych, może też być jednak efektem działań niepożądanych niektórych leków. Mowa o lekach z takich grup jak: hormony, inhibitory konwertazy angiotensyny (głównie kaptopril i enalapril), sartany, leki moczopędne oraz niektóre antybiotyki. Leki z grupą sulfhydrylową (np. beta-blokery czy IKA) wywołują takie działanie niepożądane poprzez zmniejszenie stężenia cynku i miedzi; inhibitory kanałów wapniowych poprzez zahamowanie napływu jonów wapnia hamują uwalnianie przekaźników smaku (np. diltiazem, werapamil czy nifedypina). Niektóre leki powodują także zaburzenia smaku, objawiające się wystąpieniem uczucia metalicznego posmaku w ustach. W grupie takich leków są np. metronidazol, amilorid czy acetazolamid.

Czy takie zaburzenia mogą się utrwalić?

W przypadku nieleczonych przewlekłych zapaleń zatok przynosowych zaburzenie takie może się utrwalić, ale po odpowiedniej terapii węch znów może być prawidłowy. Jest to jeden z aspektów analizowany obecnie przez specjalistów we Włoszech, leczących pacjentów, którym udało się przetrwać infekcję koronawirusem. Nie jest to jednak, z oczywistych przyczyn, priorytet w tej chwili i ciężko o jednoznaczne statystyki.

Najgorzej bywa w przypadkach uszkodzeń związanych z zatruciami na podłożu chemicznym - te zaburzenia mają często charakter trwały. W przypadku zaburzeń wynikających ze stosowania leków, zwykle ich odstawienie powoduje powrót prawidłowych funkcji zmysłu smaku i węchu. Pamiętajmy jednak, że nie zawsze możliwe jest odstawienie leku. W takim przypadku można rozważyć zmianę na lek z innej grupy terapeutycznej o podobnym efekcie, który nie wywoła takich działań niepożądanych.

Czy biorąc pod uwagę doniesienia na temat nowych objawów zakażenia SARS-CoV-2, należy założyć, że specjaliści otorynolaryngologii są szczególnie narażeni na ryzyko zakażenia nowym koronawirusem?

Nie da się jednoznacznie potwierdzić tej tezy, ale specjaliści ci są w grupie zwiększonego ryzyka. Mamy doniesienia, że 12 osób obecnych na sali operacyjnej podczas wspólnej operacji neurochirurgów i otorynolaryngologów zaraziło się koronawirusem. Jedna z rekomendacji konsultanta krajowego ds. otorynolaryngologii i Towarzystwa Otorynolaryngologów, Foniatrów i Audiologów Polskich mówi o tym, by badania laryngoskopii pośredniej ograniczyć do wyjątkowo niezbędnych sytuacji. Jeśli wskazana jest jakaś interwencja, np. nacięcie ropnia okołomigdałkowego, to specjalista powinien być zabezpieczony, w odpowiednim stroju. Problem w tym, że teoria to jedno, a praktyka drugie. Uniwersytet w Stanfordzie wydał zalecenie, by każdy pacjent, który zgłasza się na procedurę medyczną związaną z nosem lub gardłem, był wcześniej przebadany testem przesiewowym na COVID-19. Bardzo chciałbym, aby tak było także u nas, w Polsce.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Koronawirus upośledza nie tylko smak i węch, ale niekiedy także słuch