Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako: ustawa o COVID-19), do zamówień na usługi lub dostawy niezbędne do przeciwdziałania COVID-19 nie stosuje się przepisów ustawy z 29 stycznia 2004 r. — Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1843), jeżeli zachodzi wysokie prawdopodobieństwo szybkiego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się choroby lub jeżeli wymaga tego ochrona zdrowia publicznego.

Co prawda obecnie (tekst powstał 19 maja) krzywa zachorowań na COVID-19 znajduje się na etapie wypłaszczenia, nie oznacza to jednak, że jest to stan trwały i niezmienny. Co ważne, kierownicy podmiotów leczniczych, przede wszystkim tych skierowanych do walki z koronawirusem, mając na uwadze obowiązek zabezpieczenia działania w tym względzie, mogą skorzystać z drugiej przesłanki uregulowanej w przepisie. Chodzi o uproszczenie procedur na dostawy i usługi, jeżeli wymaga tego ochrona zdrowia publicznego w czasie epidemii. W tym zakresie warto posiłkować się art. 2 ustawy o zdrowiu publicznym z 11 września 2015 r. (Dz.U. z 2019 r., poz. 2365), który wymienia zadania z zakresu zdrowia publicznego. Są nimi:

1) monitorowanie i ocena stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń zdrowia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa;
2) edukacja zdrowotna dostosowana do potrzeb różnych grup społeczeństwa, w szczególności dzieci, młodzieży i osób starszych;
3) promocja zdrowia;
4) profilaktyka chorób;
5) działania w celu rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i szkód dla zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji;
6) analiza adekwatności i efektywności udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do rozpoznanych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa;
7) inicjowanie i prowadzenie:a) działalności naukowej w zakresie zdrowia publicznego,
b) współpracy międzynarodowej dotyczącej działalności naukowej w zakresie zdrowia publicznego;
8) rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego;
9) ograniczanie nierówności w zdrowiu wynikających z uwarunkowań społeczno-ekonomicznych;
10) działania w obszarze aktywności fizycznej.

Podkreślone przeze mnie obszary mogą stanowić kanwę do uzasadnienia pominięcia przepisów prawa zamówień publicznych w sytuacji, gdy podmiotowi leczniczemu zależy na sprawnym przeprowadzeniu działań mających służyć wyżej wymienionym celom. Oczywiście, prawo zamówień publicznych jest stosowane, nie wdając się w szczegóły i upraszczając tę kwestię, przez podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych. Sam fakt niezastosowania przepisów w sytuacji opisanej w art. 6 ust. 1 ustawy o COVID-19 nie zwalnia jednostek przed przestrzeganiem ustawowych zasad, takich jak celowość, efektywność, rzetelność i gospodarność wydatkowania środków publicznych. Jeśli rozważana jest możliwość skorzystania z przepisu, należy każdorazowo dokonać indywidualnej oceny przypadku.

Procedury związane ze stosowaniem ustawy Prawo budowlane

Zmianę o podobnym kalibrze, jak opisana powyżej, wprowadza art. 12 ustawy o COVID-19. Przewiduje on, że do projektowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nie stosuje się przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. — Prawo budowlane (Dz.U. z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.), ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2020 r., poz. 293 i 471) oraz aktów planistycznych, o których mowa w tej ustawie.

Ponadto nie stosuje się przepisów ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2020 r., poz. 282), a w przypadku konieczności poszerzenia bazy do udzielania świadczeń zdrowotnych, także przepisów wydanych na podstawie art. 22 ust. 3, 4 i 4a ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.

W praktyce będzie to oznaczało możliwość uproszczenia procedury związanej z ubieganiem się o pozwolenie na budowę lub zgłoszeniem robót do właściwego organu nadzoru budowlanego. W niektórych przypadkach podmiot leczniczy jest uprawniony do niezastosowania przepisów rozporządzeń określających szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia, urządzenia i obiekty podmiotów leczniczych.

W przypadku prowadzenia robót lub zmiany użytkowania obiektu budowlanego albo jego części w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 należy poinformować organ administracji architektoniczno-budowlanej. Jeśli chodzi o prowadzenie robót budowlanych, taka informacja powinna zawierać: rodzaj, zakres i sposób ich wykonywania oraz termin ich rozpoczęcia. W przypadku zmiany użytkowania — dotychczasowy i zamierzony sposób użytkowania obiektu budowlanego lub jego części.

Organ wyda decyzję ustalającą wymagania dotyczące zabezpieczeń niezbędnych do wykonania robót jedynie w przypadku, gdy ich przeprowadzenie powoduje zagrożenie życia lub zdrowia ludzi. Taka decyzja powinna zostać wydana niezwłocznie i jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności. Ustawodawca bowiem stawia na szybkość realizacji zamierzeń.

Podobnie jak w przypadku wyłączenia stosowania przepisów o zamówieniach publicznych, każda decyzja podjęta na podstawie przepisów ustawy o COVID-19 powinna być profesjonalnie przeanalizowana pod kątem technicznym i prawnym, tak by nie narazić się na zarzut działania bez podstawy prawnej.
Możliwość zmiany umowy o zamówienie publiczne, gdy okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19 wpływają na jej wykonanie

Z kolei art. 15r ustawy o COVID-19 przewiduje, że strony umowy w sprawie zamówienia publicznego, w rozumieniu ustawy z 29 stycznia 2004 r. — Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1843), niezwłocznie wzajemnie informują się o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie tej umowy, o ile taki wpływ wystąpił lub może wystąpić. Strony umowy potwierdzają ten wpływ, dołączając do informacji, o której mowa powyżej, oświadczenia lub dokumenty, mogące dotyczyć w szczególności:

1) nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia;
2) decyzji wydanych przez głównego inspektora sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nakładających na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych;
3) poleceń lub decyzji wydanych przez wojewodów, ministra właściwego do spraw zdrowia lub prezesa Rady Ministrów, związanych z przeciwdziałaniem COVID-19, o których mowa w art. 11 ust. 1-3;
4) wstrzymania dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub w realizacji usług transportowych;
5) innych okoliczności, które uniemożliwiają bądź w istotnym stopniu ograniczają możliwość wykonania umowy;
6) okoliczności, o których mowa w pkt 1-5, w zakresie, w jakim dotyczą one podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy.

Zamawiający, po stwierdzeniu, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, o których mowa w ust. 1, mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, może w uzgodnieniu z wykonawcą dokonać zmiany, o której mowa w art. 144 ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 stycznia 2004 r. — Prawo zamówień publicznych, w szczególności przez:

1) zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części,
2) zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych,
3) zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia lub sposobu rozliczenia wynagrodzenia wykonawcy,
— o ile wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50 proc. wartości pierwotnej umowy.

Ustawa dokładnie precyzuje procedurę związaną z możliwą zmianą umowy, a w szczególności kwestię dowodów i oświadczeń potwierdzających wpływ COVID-19 na jej wykonywanie.

Zmiany istotne dla działów kadr i płac oraz pracowników dyżurujących, przebywających na pracy zdalnej i kwarantannowanych lub izolowanych

Art. 4b ust. 1 ustawy o COVID-19 stanowi, że jeżeli w okresie pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego (w związku z opieką nad dzieckiem w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły lub innej placówki) ubezpieczony będący pracownikiem wykonującym zawód medyczny, zatrudniony w podmiocie leczniczym w rozumieniu ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2020 r., poz. 295), świadczy pracę w podmiocie leczniczym w ramach dyżuru medycznego w godzinach innych niż czas zwolnienia od wykonywania pracy w związku z osobistym sprawowaniem opieki, o której mowa w art. 4 ust. 1 i art. 4a ust. 1, oraz poza normalnymi godzinami pracy, przepisu art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie stosuje się.

Co konkretnie oznacza ten przepis? Chodzi o utratę prawa do zasiłku chorobowego. Pracownik dyżurujący, który spełnia kryteria wskazane w przepisie, nie traci prawa do zasiłku chorobowego, gdy pracował w trybie wskazanym w przepisie. Ta sama sytuacja dotyczy ubezpieczonego wykonującego zawód medyczny, jeżeli w okresie podlegania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, świadczy pracę zdalną na rzecz podmiotu wykonującego działalność leczniczą lub udziela świadczeń zdrowotnych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności.

Z zakresu ubezpieczeń społecznych wprowadzono jeszcze jeden przepis, który na swój sposób „docenia” pracę osób wykonujących zawód medyczny. Otóż w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub  stanu epidemii ubezpieczonemu wykonującemu zawód medyczny, zatrudnionemu w podmiocie leczniczym, w okresie podlegania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w warunkach domowych, o których mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, wynikających z pozostawania w styczności z osobami chorymi z powodu COVID-19 w związku wykonywaniem obowiązków z racji zatrudnienia w podmiocie leczniczym oraz w czasie niezdolności do pracy z powodu COVID-19, powstałej w związku wykonywaniem obowiązków z racji zatrudnienia w podmiocie leczniczym przysługuje zasiłek chorobowy, którego miesięczny wymiar wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Tę podstawę oblicza się na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.