Tężyczka jawna i utajona - objawy, diagnostyka, leczenie

Tężyczka charakteryzuje się wzmożoną pobudliwością nerwowo-mięśniową. Następstwem takiego stanu są parestezje, czyli uczucie mrowienia i drętwienia, występujące zwykle w okolicy ust oraz kończyn. 

„Typowe są także skurcze obejmujące różne partie mięśni, najczęściej w obrębie twarzy, języka, rąk i stóp. Mogą one mieć charakter toniczny. W skrajnych przypadkach tężyczka stanowi zagrożenie dla życia. Podczas napadu może dojść do skurczu głośni, co utrudnia lub wręcz uniemożliwia oddychanie” — wyjaśnia dr hab. Paweł Jóźków. 

Chorzy na tężyczkę skarżą się także na:

• zaburzenia nastroju,
• kłopoty z pamięcią,
• lęki,
• problemy ze snem (bezsenność),
• kołatania serca,
• bóle w klatce piersiowej,
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (kolki, wzdęcia).

Mnogość objawów, które mogą sugerować inne schorzenia, sprawia, że pacjenci często szukają pomocy u lekarzy różnych specjalności: kardiologów, gastroenterologów, neurologów i endokrynologów. 

Dwie postaci tężyczki

Przyjmuje się, że tężyczka może przebiegać w postaci jawnej (tężyczka hipokalcemiczna) i utajonej (tężyczka normokalcemiczna). 

„Objawy tężyczki mogą wzbudzać duży niepokój. Do wielu przypadków wzywane są zespoły pogotowia ratunkowego. Pacjentom z tym schorzeniem najczęściej udzielają pierwszej pomocy lekarze pracujący w izbach przyjęć czy na szpitalnych oddziałach ratunkowych” — mówi dr hab. Paweł Jóźków.

Bywa również tak, że niektóre symptomy związane z obniżaniem się osoczowego stężenia wapnia mogą być bagatelizowane zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. 

Tężyczka jawna (hipokalcemiczna) - objawy, przyczyny, leczenie

Typowy napad tężyczki hipokalcemicznej zaczyna się od mrowienia wokół ust, do którego dołącza się wzmożone napięcie mięśni twarzy i kończyn. Na skutek skurczów w obrębie mięśni dłoni może pojawić się charakterystyczne jej ułożenie, tzw. ręka położnika. 

„U części chorych skurcze mięśni mogą przypominać napad padaczki — podkreśla dr hab. Paweł Jóźków. — Podczas ataku chory może zbyt szybko i zbyt głęboko oddychać. Hiperwentylacja dodatkowo nasila objawy, gdyż zaburza równowagę kwasowo-zasadową organizmu”.

Tężyczka jawna rozwija się najczęściej na skutek zaburzeń hormonalnych, będących następstwem usunięcia przytarczyc lub zniszczenia tych gruczołów przez procesy autoimmunologiczne. Niezależnie od pierwotnej przyczyny, w efekcie dochodzi do niedoboru parathormonu, który jest niezbędny do zapewnienia homeostazy wapniowo-fosforanowej. 

Do rozwoju tężyczki predysponują także schorzenia i stany wywołujące niedobór wapnia (hipokalcemię), m.in. zaburzenia wchłaniania jelitowego, niedobór witaminy D, niewydolność nerek. Nie bez znaczenia jest stosowanie leków moczopędnych, przeciwpadaczkowych czy też inhibitorów pompy protonowej. 

„Ze względu na burzliwy przebieg napadu tężyczki hipokalcemicznej, jej leczenie odbywa się najczęściej w warunkach szpitalnych. Pacjent zwykle otrzymuje dożylnie sole wapnia. Aby zapobiec kolejnym napadom, konieczne jest jednak ustalenie przyczyny choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia” — zaznacza dr hab. Paweł Jóźków. 

Tężyczka utajona (normokalcemiczna) - objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Tężyczka utajona (zwana spazmofilią) ma łagodniejszy przebieg. Pacjenci najczęściej skarżą się na okresowe skurcze mięśni, parestezje, niespecyficzne dolegliwości bólowe, złe samopoczucie i nadpobudliwość emocjonalną. Dolegliwości są jednak na tyle dokuczliwe lub często powtarzające się, że skłaniają chorych do szukania pomocy.

„W diagnostyce tężyczki wykonuje się badania biochemiczne krwi oceniające stężenie wapnia całkowitego (czasem także zjonizowanego), magnezu oraz parathormonu. Pomocne jest również oznaczenie witaminy D w surowicy, a zasadniczo jej metabolitu 25(OH)D. Niedobór witaminy D może upośledzać wchłanianie wapnia i decydować o stanie zaopatrzenia komórek w magnez. W rzadszych przypadkach u podłoża tężyczki leżą zaburzenia funkcji nerek. Diagnostykę w tym kierunku zaczyna się od oceny dobowego wydalania magnezu i wapnia z moczem” — wyjaśnia endokrynolog.

ZOBACZ TAKŻE: Coraz więcej badań potwierdza wpływ witaminy D na cały organizm

Tężyczce mogą, choć nie muszą, towarzyszyć niskie stężenia wapnia i magnezu ocenianego w osoczu krwi. Badaniem, które często rozstrzyga wątpliwości i potwierdza rozpoznanie tężyczki jest elektromiografia (EMG) obejmująca dwie próby: hiperwentylacyjną i ischemiczną. Podczas badania na ramię pacjenta zakładana jest na 10 minut opaska uciskowa, która powoduje niedokrwienie kończyny. Po upływie wyznaczonego czasu pacjent ma hiperwentylować przez 2 minuty. 

„Oba te bodźce sprawiają, że w przypadku tężyczki w obrazie EMG uwidoczniają się powtarzające się wyładowania wieloiglicowych potencjałów. To przesądza o rozpoznaniu tężyczki, ale nie o określeniu jej przyczyny” — zaznacza dr hab. Paweł Jóźków. 

Niekiedy konieczne jest zlecenie innych badań diagnostycznych: EKG (aby wykluczyć przyczyny kardiologiczne zgłaszanych dolegliwości) oraz EEG (by różnicować objawy tężyczki z padaczką). 

„Trzeba też pamiętać, że wystąpieniu tężyczki sprzyjają inne choroby, m.in. choroby tarczycy, astma, cukrzyca. Są doniesienia sugerujące, że tężyczkę normokalcemiczną (spazmofilię) może wywołać przewlekły stres, który zwiększa zapotrzebowanie organizmu na magnez” — dodaje lekarz.

Leczenie spazmofilii opiera się na zapewnieniu choremu odpowiedniej podaży witaminy D oraz suplementacji magnezu. Na podstawie badań z ostatnich lat ustalono, że o niedoborze tzw. słonecznej witaminy można mówić, gdy stężenie 25-hydroksywitaminy D w surowicy wynosi mniej niż 20 ng/ml. Natomiast za optymalne stężenie 25(OH)D uznaje się 30-50 ng/ml.

„Zalecenia odnośnie do suplementacji witaminy D zależą m.in. od wieku i wagi pacjenta czy od pory roku. W przypadku pacjentów dorosłych za całkowicie bezpieczną uważa się dawkę do 2000 IU” — informuje dr hab. Paweł Jóźków. 

Zauważalne efekty terapii pacjenci z tężyczką odczuwają zwykle po kilku tygodniach sumiennego przestrzegania zaleceń lekarza. Jednak część chorych nawet po kilku miesiącach leczenia nadal skarży się na dokuczliwe objawy. Wówczas pomocna może okazać się np. konsultacja z psychiatrą i zastosowanie leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

POLECAMY TAKŻE: 

Różnicowanie tężyczki hipokalcemicznej od wywołanej innymi przyczynami

Morfologia krwi powinna być badaniem obowiązkowym