Rak trzustki: sztuczna inteligencja wspiera profilaktykę onkologiczną

Badanie nad zastosowaniem sztucznej inteligencji (AI) we wczesnej diagnostyce raka trzustki wskazuje na nowe możliwości poprawy efektywności jego wykrywania i leczenia chorych. Dotychczasowe dane epidemiologiczne mówią, że w skali globalnej nowotwór ten rozwija się u 12 osób na 100 tys. mieszkańców, ale statystycznie aż u 9 chorych jest on rozpoznawany w zaawansowanym stadium. Niestety, ma to przełożenie na efekty leczenia, bowiem 5-letnie przeżycia osiąga zaledwie 6 proc. pacjentów z rakiem trzustki.

Przyspieszona diagnostyka przesiewowa raka trzustki

Prezentując wyniki swojego badania, dr Ananya Malhotra, zajmująca się analizami statystycznymi w Londyńskiej Szkole Higieny i Medycyny Tropikalnej, wyjaśniła, że jej uwagę zwróciły niespecyficzne objawy, z jakimi zgłaszali się do lekarzy rodzinnych pacjenci, którzy po paru latach usłyszeli diagnozę: rak trzustki.

Zdaniem badaczki, sztuczna inteligencja może okazać się idealnym narzędziem do wczesnego identyfikowania pacjentów skarżących się na takie objawy, jak:

• problemy żołądkowo-jelitowe,
• ból pleców
• czy utratę apetytu.

Kombinacja tych objawów stała się bazą do przygotowania narzędzia analitycznego opartego na sztucznej inteligencji, które sprawdzono w Wielkiej Brytanii.

Wstępną analizą objęto dokumentację 1378 pacjentów w wieku od 15 do 99 lat, u których w latach 2005-2010 zdiagnozowano nowotwór trzustki. Każdemu zidentyfikowanemu pacjentowi przypisano do czterech osób, które nie zachorowały na raka. We właściwej analizie dokumentacji medycznej zwracano szczególną uwagę na informacje o zgłaszanych lekarzowi rodzinnemu dolegliwościach pacjentów, diagnozowanych chorobach czy podejmowanym leczeniu.

Według dr Malhotry, sztuczna inteligencja pozwoliła na analizę bardzo dużej ilości danych, a także ich kombinacji. „Ludzkie oko nie było w stanie rozpoznać trendów wyłaniających się z tej ilości danych” — przekonywała badaczka.

Model predykcyjny pozwala wytypować pacjentów bardziej narażonych na raka trzustki

Jakie wyniki uzyskano dla grupy pacjentów poniżej 60. roku życia? Zdaniem badaczki, wykorzystany model pozwolił wytypować pacjentów bardziej narażonych na rozwój raka trzustki nawet na 20 miesięcy przed postawieniem diagnozy. Dr Ananya Malhotra zaznacza, że dotychczasowe doświadczenia związane z realizacją badań przesiewowych w kierunku raka trzustki wymagały wykonania aż 1500 testów w celu wykrycia jednego chorego.

„Sztuczna inteligencja wykazuje potencjał do zawężenia grupy chorych poddawanych badaniom diagnostycznym” — zapewnia brytyjska badaczka. Dodaje, że dalsze prace nad tym narzędziem są już prowadzone. Połączenie modelu predykcyjnego, opartego na AI, z nieinwazyjnym testem przesiewowym oraz dalszą diagnostyką obrazową może istotnie poprawić przeżycie pacjentów, u których rak zostanie wykryty na bardzo wczesnym etapie, dającym nadzieję na leczenie radykalne.

Pomoc w praktyce lekarzy rodzinnych

W ocenie dr Angeli Lamarca, onkolog klinicznej i konsultantki w dziedzinie onkologii w Christie NHS Foundation Trust z Manchesteru, wykorzystanie sztucznej inteligencji do wytypowania grupy pacjentów, którzy powinni podlegać szczegółowym badaniom profilaktycznym, czyni taką różnicę, jak między życiem i śmiercią.

Zdaniem ekspertki, to analityczne narzędzie powinno być stosowane przede wszystkim przez lekarzy rodzinnych, do których w pierwszej kolejności trafiają pacjenci z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. „Potrzebujemy również większej liczby badań, oceniających zastosowanie narzędzi AI w codziennej praktyce klinicznej oraz w profilaktyce i testach przesiewowych” — oceniła przedstawicielka Christie NHS Foundation Trust.

WARTO WIEDZIEĆ: Jakie objawy mogą sugerować nowotwór trzustki?

Objawy raka trzustki mogą wynikać zarówno z miejscowego działania guza, jak również z przerzutów i wpływu choroby onkologicznej na cały organizm pacjenta. Czujność lekarzy rodzinnych powinny wzbudzić zgłaszane przez pacjenta m.in.:

• ból w obrębie jamy brzusznej lub pleców (oba mogą być wywołane uciskiem guza na nerwy pobliskich narządów),
• problemy z trawieniem,
• utrata apetytu,
• zmiana nawyków żywieniowych,
• nawracające niestrawności lub nudności,
• zmiany w wyglądzie stolca,
• utrata masy ciała.

Jednym z niespecyficznych objawów jest również żółtaczka (zażółcenie skóry i oczu), będąca efektem nadmiaru bilirubiny we krwi. Pacjenci z rakiem trzustki obserwowali też u siebie nieprawidłowo zabarwiony, ciemny mocz, a także tłuszczowe stolce.

Sygnałem mogącym wskazywać na zmiany nowotworowe w obrębie trzustki są również jej stany zapalne lub niedawno rozpoznana cukrzyca. Nagły początek cukrzycy typu 2 u osób w wieku 50 lat lub starszych, mających niski wskaźnik BMI, może być jednym z wielu wczesnych objawów nowotworu trzustki.