Rak szyjki macicy - dzięki cytologii można go pokonać

Dysponujemy coraz większą wiedzą i narzędziami pozwalającymi skutecznie zapobiegać rakowi szyjki macicy. Nowotwór ten, spowodowany długotrwałym zakażeniem niektórymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), mógłby być całkowicie wyleczalny, gdybyśmy diagnozowali go na wczesnych etapach rozwoju. Szacuje się, że od momentu zakażenia do powstania złośliwych zmian nowotworowych mija od trzech do dziesięciu lat. Jest to bardzo długi okres, w ciągu którego można podjąć działania profilaktyczne zapobiegające rozwojowi choroby. Najważniejszym jest regularna kontrola ginekologiczna i badanie cyto­logiczne. Zaleca się jego wykonanie minimum raz na trzy lata. Niestety, zbyt wiele kobiet zwleka lub odkłada wizytę u ginekologa na później. Konsekwencją takiego postępowania może być wykrycie zmian nowotworowych w momencie, kiedy rak jest zaawansowany. To diametralnie zmniejsza szanse powodzenia terapii i wyleczenia choroby. Według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2015 roku na raka szyjki macicy zachorowały 2723 kobiety. Aż 1585 z nich zmarło.

Jak poprawić diagnostykę raka szyjki macicy?

Diagnostyka raka szyjki macicy w jego późnym sta­dium jest czynnikiem, który wpływa na tak wysokie statystyki umieralności. Z tego powodu w 2006 r. wprowadzony został program populacyjny badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy. Korzystać z niego mogą, bez skierowania, raz na trzy lata, wszystkie kobiety między 25. a 59.rokiem życia. Od tego czasu obserwujemy niewielki spadek umieral­ności wśród pacjentek. Niestety, mimo tego, że badanie jest bezpłatne, krótkie i bezbolesne, korzysta z niego zbyt mała liczba kobiet. Dane Ministerstwa Zdrowia opublikowane w tym roku mówią, że cytologię regular­nie wykonuje jedynie 44 proc. Polek. Można przypuszczać, że na tę sytuację wpływ ma niska świadomość zagrożenia, jakim jest rak szyjki macicy, a także tego, jak dużą rolę w jego wczesnym wykryciu odgrywa cytologia.

Rola lekarzy pierwszego kontaktu w profilaktyce raka szyjki macicy

Edukacja pacjentek jest kluczowym działaniem, jakie powinniśmy, jako lekarze, podjąć, aby poprawić obecną sytuację. Najłatwiej przeprowadzić ją wśród pacjentek regularnie chodzących do ginekologa. Problemem natomiast jest dotarcie do kobiet, które z różnych przyczyn do ginekologa nie chodzą. W tym obszarze nieoceniona jest rola lekarza pierwszego kontaktu. Podczas rutynowej wizyty może on porozmawiać z pacjentką, zapytać kiedy ostatni raz było jej robione badanie cytologiczne, uświadomić, jakie są czynniki ryzyka wpływające na rozwój choroby, a także jakie objawy powinny ją zaniepokoić. Już podjęcie tego tematu przez lekarza będzie sygnałem dla pacjentki do zmiany postaw. Przekonanie jej do udziału w badaniach przesiewowych może z kolei uchronić ją przed chorobą.

W raku szyjki macicy objawy pojawiają się dopiero w momencie, kiedy choroba jest zaawansowana. Należą do nich:

• plamienia i krwawienia kontaktowe,
• upławy,
• ból zlokalizowany w podbrzuszu i niekiedy promieniujący do kości ogonowej.

Znamienne też mo­że być powtarzające się rozpoznanie rwy kulszowej, które jest błędnie mylone z naciekaniem splotów ner­wowych podbrzusza w przebiegu procesu nowotworo­wego. Przy takich objawach bezwzględnie konieczna jest kontrola ginekologiczna i przeprowadzenie badania cytologicznego.

Regularna profilaktyka pozwoli wykryć zmiany choro­bowe w ich wczesnym stadium. Nie dopuści do roz­woju raka szyjki macicy, dzięki czemu proces leczenia będzie szybszy, przyniesie lepsze efekty i pozwoli kobiecie wrócić w pełni do zdrowia. Naszą rolą, lekarzy, jest nie tylko leczenie, ale także edukowanie pacjentek i wpły­wanie na zmianę postaw, które uchronią je przed rozwojem choroby.

Rak szyjki macicy: które pacjentki są w grupie ryzyka?

Szczególną uwagę lekarza przeprowa­dzającego wywiad z pacjentką powinny zwrócić kobiety znajdujące się w grupie ryzyka. Poza zakażeniem wysokoonko­gennymi typami wirusa HPV: 16, 18, 31, 33, 51, na rozwój choroby mają bowiem wpływ współistniejące czynniki. Należą do nich:

• duża liczba porodów w krótkich odstępach czasowych;
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej;
• częste zmiany partnera seksualnego;
• wiek (szczyt zachorowania przypada na okres między 45. a 55. rokiem życia);
• palenie papierosów;
• zakażenie wirusem HIV;
• przewlekła immunoterapia.

Przygotowanie do badania cytologicznego - informacje, które trzeba przekazać pacjentce przed badaniem

• Badanie należy wykonać między 6. a 10. dniem cyklu
• Badania nie wykonuje się w trakcie miesiączki ani w sytuacji występowania krwawień kontaktowych.
• Na dwie doby przed cytologią należy zrezygnować ze współżycia płciowego.
• Na cztery dni przed badaniem nie należy stosować leków dopochwowych.

Kampania realizowana w ramach  Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, zadanie Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów, finansowana ze środków Ministra Zdrowia.