Rak przełyku, żołądka i jelita grubego - jak poprawić sytuację pacjentów?

Rak żołądka, przełyku oraz jelita grubego stanowią około 15 proc. wszystkich zachorowań na nowotwory w Polsce. Te schorzenia odpowiadają za ok. 20 proc. zgonów z przyczyn onkologicznych i stanowią rosnący problem społeczny – zaalarmowali eksperci podczas konferencji prasowej poświęconej tym trzem nowotworom układu pokarmowego.

– W 2019 r. rak jelita grubego, czyli najczęściej występujący nowotwór układu pokarmowego, był trzecią przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Polsce - powiedziała Joanna Konarzewska-Król, dyrektor Fundacji Onkologicznej Nadzieja.

Nowotwory układu pokarmowego - fokus na profilaktykę

Podczas spotkania zaprezentowano raport pt. "Aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce", przygotowany przez HTA Consulting we współpracy z Fundacją Onkologiczną Nadzieja oraz Fundacją EuropaColon Polska.

– Do tej pory nie przeprowadzono tak szerokiej analizy sytuacji pacjentów z trzema nowotworami układu pokarmowego: raka przełyku, żołądka i jelita grubego. Wcześniej powstał jedynie raport dotyczący tego ostatniego nowotworu - zwróciła uwagę Iga Rawicka, prezes Fundacji EuropaColon Polska.

– Jednym z ważniejszych wniosków płynących z raportu jest zwiększenie działań w ramach profilaktyki pierwotnej i wtórnej. W tym obszarze wciąż mamy duże zaległości - podkreśliła.

W Polsce funkcjonuje program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, ale w ocenie ekspertów powinien on ulec modyfikacji.

– Apelujemy, aby do tego programu włączyć test FIT na krew utajoną w kale, ponieważ może się to przyczynić do zwiększenia zgłaszalności do tego programu - powiedziała Iga Rawicka.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Test FIT pomaga wykryć raka jelita grubego. Może zwiększyć zgłaszalność na badania przesiewowe tego nowotworu

Prof. dr hab. n. med. Jarosław Reguła, kierownik Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego i Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii, doprecyzował, że włączenie testu FIT na krew utajoną w kale do programu badań przesiewowych raka jelita grubego to “kierunek, w którym zmierza teraz cały świat”.

– W tak skonstruowanym programie kolonoskopia jest wykonywana tylko u pacjentów z dodatnim wynikiem testu FIT. Dodatkowo w kolonoskopiach wykonywanych u pacjentów z dodatnim wynikiem testu FIT liczba polipów i samych raków jest wyższa [niż w przypadku, gdy kolonoskopia jest badaniem pierwszego wyboru - przyp. red.] - dodał.

Rak przełyku i żołądka - czy badania przesiewowe w Polsce są zasadne?

Natomiast w Polsce w przypadku raka przełyku i raka żołądka nie prowadzi się badań przesiewowych.

– Badania przesiewowe w kierunku raka przełyku są prowadzone w krajach endemicznych - górzystych terenach Iranu, Iraku, gdzie nowotwór ten jest olbrzymim problemem z powodu czynników ryzyka - wyjaśnił prof. Jarosław Reguła.

– Z kolei badania przesiewowe w kierunku raka żołądka od lat są prowadzone w krajach Dalekiego Wschodu - Japonii, Korei Południowej - dodał.

Prof. Reguła podkreślił, że w Polsce i większości krajów Europy takie badanie nie są zalecane, ponieważ zapadalność na raka przełyku i żołądka jest niska i prowadzenie badań przesiewowych w ich kierunku nie jest efektywne - także kosztowo.

Iga Rawicka dodała natomiast, że w Polsce każdej osobie, u której wykonuje się gastroskopię, pobiera się wycinek do badania histopatologicznego.

– Dzięki temu dowiadujemy się, czy istnieje stan zapalny lub czy jest obecna bakteria H. pylori, która jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka żołądka - powiedziała Iga Rawicka.

Ważna jakość badań gastroskopowych

Prof. Jarosław Reguła zwrócił uwagę, że zarówno nowotwory jelita grubego, jak i przełyku oraz żołądka są wykrywane za pomocą badań endoskopowych.

– W przypadku raka przełyku oraz żołądka jest to gastroskopia. Jednak ważne jest, aby badanie to zostało wykonane we właściwy sposób - podkreślił ekspert.

– Niedawno przeprowadziliśmy analizy na podstawie danych NFZ. Objęliśmy analizą pacjentów z tymi dwoma nowotworami, którzy w ciągu ostatnich 3 lat mieli wykonaną gastroskopię i jej wynik okazał się prawidłowy. Okazało się, że w Polsce 6 proc. raków przełyku i żołądka (łącznie) jest pomijanych w gastroskopii. W związku z tym jest jeszcze wiele do zrobienia, jeśli chodzi o jakość tych badań - powiedział prof. Reguła i doprecyzował, że konieczne są m.in. szkolenia endoskopistów czy sprzęt lepszej jakości.

Nowotwory układu pokarmowego - diagnostyka molekularna pozwala na wdrożenie nowoczesnych, skutecznych terapii

Eksperci zwrócili uwagę, że w ostatnich latach zaszły duże zmiany w organizacji opieki nad pacjentami z nowotworami układu pokarmowego - w 2021 r. wprowadzono model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentem z nowotworem jelita grubego.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Colorectal Cancer Unit to nowa jakość w leczeniu raka jelita grubego

Jednak obecnie dużym wyzwaniem jest zapewnienie przez ośrodki zajmujące się leczeniem nowotworów układu pokarmowego dostępu do szybkiej i kompleksowej diagnostyki genetycznej.

Dr Przemysław Ryś z HTA Consulting przytoczył fragment raportu, z którego wynika, że w obrębie trzech wspominanych nowotworów układu pokarmowego istnieją duże różnice dotyczące mutacji genetycznych.

– Tymczasem w zależności od tego, jakie są markery molekularne, możemy stosować właściwe, celowane, skuteczne leczenie - zaznaczył.

– W dobie medycyny spersonalizowanej wiemy, że nie ma dobrego leczenia bez kompleksowej diagnostyki, w tym molekularnej. Musimy poznać typ nowotworu, a nie tylko narząd, z którego się wywodzi - podkreślił z kolei dr n. med. Paweł Potocki z Katedry i Kliniki Onkologii UJ CM.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Rak jelita grubego - diagnostyka molekularna precyzuje terapię onkologiczną

– Najlepsza sytuacja pod względem rokowniczym jest w raku jelita grubego. Dane rejestru amerykańskiego pokazują, że przeżycia 5-letnie pacjentów w nawet najbardziej zaawansowanych stadiach sięgają 15 proc. To mało, ale mamy nadzieję, że w miarę rozwoju farmakoterapii ten odsetek będzie większy - wyjaśnił dr Jarosław Ryś.

– Natomiast w przypadku raka przełyku i raka żołądka odsetek przeżyć wynosi kilka procent, co wiążemy z ograniczonym dostępem do farmakoterapii - dodał.

Dlatego konieczne jest usprawnienie procesu diagnostycznego poprzez poszerzenie dostępu do zaawansowanej diagnostyki molekularnej i genetycznej, a także umożliwienie pacjentom onkologicznym dostępu do nowoczesnych terapii - immunoterapii i terapii celowanych.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Groźniejsza postać raka żołądka - coraz częściej rozpoznaje się typ rozlany nowotworu