Rak prostaty a rozwój innowacyjnej radioterapii w Polsce. Gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?

• 28 listopada odbyła się konferencja poświęcona leczeniu nowotworu prostaty i postępowi w zakresie radioterapii onkologicznej.
• Wskazano, że występuje szereg barier, które ograniczają lub uniemożliwiają dostęp do innowacyjnej radioterapii.
• Problemem są m.in. inwestycje, nie tylko w sprzęt, ale także w kadry - brakuje bowiem specjalistów w dziedzinie radioterapii onkologicznej.

Konferencję otworzyło wystąpienie Szymona Chrostowskiego, prezesa Fundacji Wygrajmy Zdrowie, który przypomniał wnioski z raportu “Radioterapia w Polsce w świetle zmian systemowych – analiza i rekomendacje” z 2021 r., opracowanego przez Fundację.

Leczenie radioterapią w Polsce - bariery organizacyjno-prawne

Jak wynika z raportu, ostatnie 10 lat przyniosło w Polsce znaczną poprawę w zakresie wyposażenia zakładów radioterapii onkologicznej, głównie za sprawą wsparcia rozwoju infrastruktury i wymiany przestarzałych aparatów przez Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych. Jednak w 2019 roku radioterapią było leczonych 57 proc. wszystkich chorych na nowotwory, co oznacza, że ok. 10 proc. osób kwalifikujących się leczenia tą metodą nie korzysta z niej.

Jak podkreślają autorzy raportu, nadal występuje szereg barier organizacyjno-prawnych utrudniających wykorzystanie potencjału, jaki niesie nowoczesna radioterapia w zakresie skutecznej terapii większości typów raka. Celem dalszych działań w tym obszarze powinno być dążenie do wypełnienia białych plam w ujęciu jakościowym, geograficznym i ilościowym.

W Polsce będzie przybywać pacjentów z rakiem prostaty

– W mapach potrzeb zdrowotnych przewiduje się, że w 2031 r. odnotuje się 31 tys. przypadków nowych zachorowań na raka prostaty, co oznacza, że w Polsce w wciągu ok. 10 lat przybędzie 1/3 pacjentów. Przyczyną tego stanu jest starzenie się społeczeństwa i poprawa diagnostyki. Rak prostaty to nowotworów, który ze względu na wskaźniki epidemiologiczne, powinien być traktowany w sposób priorytetowy - powiedział dr Jerzy Gryglewicz, ekspert ochrony zdrowia z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego w Warszawie.

Wskazał, że opracowano szereg dokumentów, które wskazują na konieczność zmian w finansowaniu i organizacji opieki onkologicznej w Polsce. Są nimi m.in. Narodowa Strategia Onkologiczna, “Krajowy plan transformacji” czy tzw. Recovery Plan (Plan Odbudowy Zdrowia Polaków), który zakłada także dostęp do innowacyjnych terapii.

– Naszą bolączką jest to, że potrafimy tworzyć świetne plany, ale mamy problem z ich realizacją - zwrócił uwagę dr Jerzy Gryglewicz.

Problemy kadrowe w onkologii - są szanse na poprawę?

Ekspert wskazał także na inny problem, jakim są niedobory kadrowe.

– Należy się spodziewać, że w najbliższych latach przybędzie lekarzy z dziedzin onkologicznych. Przewiduje się, że do 2024 r. pojawi się dodatkowo ponad 300 onkologów klinicznych, ponad 120 chirurgów onkologicznych. Przybędzie również ok. 30 lekarzy specjalistów radioterapii onkologicznej. Ministerstwo Zdrowia tworzy mapę wymienialności pokoleniowej - to różnica między lekarzami, którzy odchodzą na emeryturę, a lekarzami, którzy robią specjalizację. Należy się spodziewać, że nie wszyscy lekarze, którzy przejdą na emeryturę, przestaną udzielać świadczeń, więc te niedobory kadrowe mogą być w przyszłości zmniejszone - powiedział dr Jerzy Gryglewicz.

Radioterapia raka prostaty w Polsce

Dr hab. n. med. Wojciech Majewski z Zakładu Radioterapii Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Gliwice, nie podzielił optymizmu dr Gryglewicza dotyczącego wzrostu liczby specjalistów radioterapii onkologicznej.

– Zainteresowanie tą specjalizacją jest niewielkie. W ostatnich sesjach egzaminacyjnych zaobserwowaliśmy małą liczbę osób przystępujących do egzaminów z radioterapii onkologicznej. Większość tych specjalistów jest w wieku przedemerytalnym. Oczywiście część z nich będzie prowadzić swoją działalność na emeryturze. To moim zdaniem jeden z większych problemów - zwrócił uwagę dr hab. Wojciech Majewski.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prof. Składowski: niemal każdy ośrodek onkologiczny odczuwa braki specjalistów radioterapii onkologicznej

Innym jest finansowanie radioterapii onkologicznej w Polsce.

– Bez odpowiednich inwestycji nie możemy mówić o rozwoju. Mam na myśli nie tylko inwestycje w sprzęt, lecz także w kadry - to są nie tylko lekarze, fizycy medyczni, technicy radioterapii, a oprócz tego rehabilitanci, specjaliści żywienia czy personel pomocniczy - podkreślił dr hab. Wojciech Majewski.

Konieczne jest także powstanie wysokospecjalistycznych centrów, które będą obejmą kompleksową opieką pacjentów urologicznych, na wzór breast cancer unitów.

Ekspert wskazał także na dostęp do innowacyjnej radioterapii, ale z pewnym zastrzeżeniem.

– Zacznijmy najpierw dobrze wykorzystywać dostępne terapie - radioterapię dynamiczną, radioterapię sterowaną obrazem. To powinien być synonim współczesnej radioterapii. Pacjent w każdy ośrodku powinien być leczony tymi metodami - podkreślił.

Bardziej nowoczesną formą radioterapii jest radioterapia stereotaktyczna, jednak nie jest ona przeznaczona dla każdego chorego z rakiem prostaty, lecz dla określonej grupy chorych - z tzw. grup niskiego i pośredniego ryzyka - ze względu na zastosowanie bardzo wysokich dawek promieniowania. Jednocześnie zwrócił uwagę, że największym problemem są pacjenci z rakiem prostaty wysokiego i wysokiego ryzyka, których rokowanie jest gorsze. W ich przypadku już na wczesnym etapie należy wdrożyć odpowiednie terapie.

Z kolei do najnowocześniejszych technologii można zaliczyć protonoetrapię czy terapię jonami, która również może mieć zastosowanie w pewnych podgrupach chorych.

– Jestem optymistą co do rozwoju nowoczesnej radioterapii w nowotworach urologicznych w Polsce. Tworzenie centrów kompetencji leczenia tych nowotworów to krok w dobrym kierunku. Potrzebne są jeszcze kadry i odpowiednie finansowanie, a także współpraca między ekspertami, jak również współpraca z organizacjami pacjencjami - podsumował dr hab. Wojciech Majewski.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Przesiewowe badanie poziomu PSA redukuje ryzyko zgonu z powodu raka prostaty

Rak prostaty: leczenie radiofarmaceutyczne coraz bliżej? Naukowcy o imponujących wynikach