Prof. Henryk Skarżyński: ciągle szukam nowych wyzwań, by sprawdzić się w kolejnej roli

Przede wszystkim był to rok, w którym na forum światowym, europejskim i krajowym przedstawiłem udokumentowany wkład w globalny rozwój nauki i medycyny w obszarze reprezentowanych przeze mnie specjalności, tj. otorynolaryngologii, audiologii i foniatrii oraz otolaryngologii dziecięcej. Odnosiło się to do trzech niezwykle ważnych dla mnie osobiście rocznic, które odzwierciedlają mój faktyczny wpływ na rozwój komunikacji międzyludzkiej, co jest podstawą rozwoju współczesnych społeczeństw świata:

• 30. rocznicy rozpoczęcia leczenia głuchoty w Polsce;
• 25. rocznicy przedstawienia w Nowym Jorku nowej strategii zastosowania implantów ślimakowych nie tylko w całkowitej głuchocie;
• 20. rocznicy przeprowadzenia pierwszych w świecie operacji częściowej głuchoty.

Od wczesnych implantów ślimakowych po światowe centrum

Pierwsza z rocznic odnosi się do uruchomienia w 1992 r. w Polsce programu leczenia głuchoty i innych głębokich wad słuchu u dzieci i dorosłych z zastosowaniem implantów ślimakowych. Gdy przeprowadzałem pierwsze operacje w naszym kraju, byliśmy ok. 20 lat za czołówką światową, jeśli chodzi o pacjentów dorosłych oraz kilka (6-7 lat) jeśli chodzi o terapię takich schorzeń u dzieci. Te pierwsze operacje pozwoliły na leczenie całkowitej głuchoty oraz bardzo szybko dały szansę na znakomite leczenie wielokrotnie większej populacji pacjentów z częściową głuchotą.

Tym sposobem terapii została objęta największa w skali światowej grupa ponad 15 tys. pacjentów z wrodzonymi lub nabytymi wadami słuchu, leczonych za pomocą kolejnych generacji implantów ślimakowych oraz innych implantów słuchowych, które w następnych latach wprowadziłem do praktyki klinicznej w naszym kraju lub w wymiarze ogólnoświatowym.

Uruchomiony w 1992 r. program implantów ślimakowych stał się podstawą do zorganizowania w 1993 r. drugiego tego typu ośrodka w Europie – „Cochlear Center”, którego otwarcie odbyło się z udziałem premier Hanny Suchockiej i wielu ministrów z jej gabinetu. Następnie w 1996 r. pozwoliło mi to przygotować program uruchomienia resortowego Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.

Kolejnym wyzwaniem było wybudowanie i uruchomienie – w 2003 r. pierwszej, a w 2012 r. drugiej części – Światowego Centrum Słuchu. Pod wieloma względami to było utworzenie największego ośrodka w nauce i medycynie światowej z zakresu otologii, otochirurgii, audiologii i kilku obszarów pokrewnych. W Światowym Centrum Słuchu od 20 lat wykonujemy najwięcej w skali światowej operacji poprawiających słuch. Jeszcze bardziej istotny jest fakt, że polscy pacjenci przez te lata mają dostęp do najnowszych technologii jako pierwsi lub jedni z pierwszych w świecie.

Programy wykrywania wad słuchu w kraju i za granicą

Utworzony w 1992 r. program był podstawą do następnych kroków milowych. W wymiarze krajowym pozwoliło mi to uruchomić w 1993 r. kolejne przedsięwzięcie, jakim było wczesne wykrywanie wad słuchu u noworodków i niemowląt. Efektem było przygotowanie w 1998 r. dla ministra zdrowia modelu wczesnej identyfikacji zaburzeń słuchu w tej grupie wiekowej. Na przełomie wieków opracowaliśmy kolejny program, tym razem dotyczący badań przesiewowych u dzieci rozpoczynających edukację szkolną – pod kątem wczesnego wykrywania wad słuchu i mowy.

Systematyczny rozwój tego przedsięwzięcia z naukowcami z Uniwersytetu Marii Curie-

-Skłodowskiej w Lublinie, Politechniki Gdańskiej oraz Brigham Young University w Provo (Utah, USA) przyczynił się do upowszechnienia programu w Europie, a następnie w ponad 20 krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej. Podczas pierwszej polskiej prezydencji w Unii Europejskiej w 2011 r. jako prezydent Kongresu Europejskiej Federacji Towarzystw Audiologicznych (EFAS) byłem inicjatorem przyjęcia europejskich konsensusów naukowych w tym zakresie. Zaowocowało to następnie przyjęciem konkluzji w tej sprawie przez Radę UE w grudniu 2011 r.1

Jak powstała i rozwija się polska szkoła otochirurgii

W ubiegłym roku podsumowaliśmy efekty 25-letniej działalności oraz moich i naszych inicjatyw, wynikających z opracowania oryginalnej koncepcji leczenia częściowej głuchoty i innych głębokich niedosłuchów, którą międzynarodowemu środowisku przedstawiłem po raz pierwszy w Nowym Jorku. Pod względem organizacyjnym pokazało to, jak ogromną pracę wykonaliśmy w ciągu 5 lat, by zaproponować światu rozszerzenie ówczesnych wskazań do stosowania implantów ślimakowych – nie u setek tysięcy w skali światowej, ale u dziesiątek milionów. W dużym stopniu odnosi się to do szybko powiększającej się populacji potencjalnych użytkowników w wieku senioralnym w starzejących się społeczeństwach świata zachodniego.

Moja oryginalna propozycja dotyczyła opracowania strategii otochirurgicznej oraz osobistego wkładu w zaprojektowanie nowych technologii dotyczących nowych konstrukcji implantów ślimakowych. Rozwinięcie tego programu wiązało się z przeprowadzeniem przed 20 laty pierwszych w świecie operacji leczenia klasycznej częściowej głuchoty w 2002 r.

Te operacje zapoczątkowały systematyczne upowszechnianie polskiej szkoły otochirurgii w nauce i medycynie światowej. Odnosi się to do największej w świecie zoperowanej grupy pacjentów, przedstawienia największej liczby (ponad 2,5 tys.) doniesień kongresowych oraz największej liczby publikacji i cytowań we współczesnej literaturze światowej. Odzwierciedleniem dokonań są moje pierwsze pozycje w hasłach „partial deafness” oraz „hearing screening – school”, a także drugie i kolejnych kilkanaście pozycji w pierwszych dziesiątkach w rankingu haseł dotyczących wczesnego wykrywania i leczenia wad słuchu.

Od ponad 15 lat, upowszechniając polską szkołę otochirurgii, przeprowadziłem ponad 1250 operacji pokazowych w Światowym Centrum Słuchu dla ponad 8 tys. naukowców obserwujących je bezpośrednio oraz dla wielu naukowców podczas serii warsztatów i konferencji w kilkunastu krajach w Europie, Azji, Ameryce Południowej i Środkowej. Wyniki operacji przeprowadzanych „na żywo” zostały przedstawione w dwóch podręcznikach, pierwszym polskim2 i pierwszym anglojęzycznym3.

Niezależnie od wcześniejszej aktywności naukowej i klinicznej, mój dorobek tylko w roku 2022 powiększył się o kolejne publikacje oraz doniesienia kongresowe i konferencyjne. Obejmowało to moje autorstwo i współautorstwo 111 międzynarodowych i 73 krajowych doniesień naukowych oraz 41 publikacji, głównie międzynarodowych o znaczącym, łącznym współczynniku oddziaływania IF = 94,6860.

Stała obecność na międzynarodowych forach naukowych

Powyższa, bardzo bogata zarówno w ujęciu historycznym oraz tylko w ubiegłym roku działalność była związana z moją i członków zespołu IFiPS stałą obecnością w wielu gremiach międzynarodowych środowisk naukowych. Odzwierciedleniem tego jest przyznanie roli gospodarza dla zorganizowanego w ubiegłym roku XXXV Światowego Kongresu Audiologii, który zamknął cykl pięciu prestiżowych wydarzeń naukowych, podczas których byłem prezydentem – trzech kongresów światowych oraz dwóch europejskich. Takiej serii, jaką my mieliśmy w ostatnich 13 latach, nie miał żaden ośrodek w świecie.

Te największe wydarzenia naukowe uzupełnia w ostatnich 30 latach ponad 100 innych międzynarodowych konferencji, sympozjów i warsztatów naukowych, których organizatorem byłem wraz z zespołem Ośrodka „Cochlear Center”, a następnie Instytutu. Moja obecność – jako pierwszego w historii polskiego członka American Otological Society (jedynego czynnego lub jednego z niewielu Polaków w decyzyjnych międzynarodowych gremiach naukowych) wiązała się tylko w ubiegłym roku z przedstawieniem 15 wykładów na zaproszenie lub moim wkładem w organizację 55 „okrągłych stołów” i paneli w najbardziej prestiżowych wydarzeniach międzynarodowych oraz dalszych kilkunastu w naszym kraju.

Możliwość szerszego oglądu ważnych spraw społecznych

W wymiarze krajowym do najważniejszych przedsięwzięć zaliczam organizację kolejnego, 4. Kongresu „Zdrowie Polaków” 2022, który zgromadził największe interdyscyplinarne polskie środowisko naukowe nie tylko z obszarów medycyny, ale także przedstawicieli świata nauki, kultury, sportu i gospodarki.

Kolejny raport z kongresu zawiera podsumowanie bardzo wielu inicjatyw, podejmowanych na rzecz zdrowia Polaków przez uniwersyteckie zespoły eksperckie, towarzystwa naukowe, organizacje pozarządowe, samorządy na różnych szczeblach oraz przedstawicieli władz centralnych. Obrady kongresu, transmitowane „na żywo” na 6 kanałach równolegle, są obecnie dostępne dla każdego na stronie www.kongres-zdrowiepolakow.pl.

Ważnym polem mojej aktywności w ubiegłym roku były różne pełnione funkcje: konsultanta krajowego, przewodniczącego krajowego towarzystwa naukowego, członka i eksperta Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk, wiceprzewodniczącego Komitetu Nauk Klinicznych i członka PAN oraz przewodniczącego Rady Głównej Instytutów Badawczych. Pozwoliło mi to spojrzeć z innej, szerszej perspektywy na polską naukę, medycynę oraz pozamedyczne obszary, takie jak gospodarka, ekonomia, kultura i sprawy socjalne polskiego społeczeństwa. Znalazło to m.in. wyraz podczas uroczystego forum, którego byłem organizatorem, podsumowującego wkład instytutów badawczych w rozwój nauki, gospodarki i polskiego społeczeństwa na przestrzeni ostatnich 30 lat.

Do trzech tytułów honorowych profesora w USA, Azji i Europie doszedł w ubiegłym roku czwarty tytuł doktora honoris causa, otrzymany w kolejnym ośrodku uniwersyteckim w naszym kraju.

Sukcesy kliniczne w wymiarze artystycznym

Istotnym uzupełnieniem mojej aktywności w ubiegłym roku było angażowanie się w liczne wydarzenia artystyczne z udziałem moich pacjentów. Ich rozwój pokazuje, jak ważna w pracy klinicznej lekarza jest sztuka, muzyka i sport. Pozwala to na lepsze upowszechnienie osiągnięć nauki i medycyny we współczesnym społeczeństwie, buduje zaufanie i więzi emocjonalne, ma realny wpływ na kształtowanie postaw prozdrowotnych Polek i Polaków.

W 2022 r. szczególnie odniosło się to do takich moich inicjatyw, jak kolejny, 8. Międzynarodowy Festiwal Muzyczny „Ślimakowe Rytmy”. Można było podczas niego podziwiać wielu znakomitych artystów – moich i innych pacjentów – z Polski i ze świata, którzy pokonali głuchotę lub głębokie wady słuchu i rozwinęli swoje pasje artystyczne – wokalne czy instrumentalne. Ukoronowaniem osiągnięć artystycznych pacjentów był zorganizowany przez nasz zespół – w 30. rocznicę przeprowadzenia pierwszych w Polsce operacji wszczepienia implantów ślimakowych – koncert zespołu „Mazowsze”, dedykowany użytkownikom implantów słuchowych.

Moi pacjenci koncertowali również poza granicami kraju. Niektóre, niezwykle bogate i unikatowe historie zostały utrwalone w filmie dokumentalnym, który z mojej inicjatywy został zrealizowany i skierowany do produkcji przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie oraz w drugim filmie dokumentalnym, zrealizowanym przez TVP Kultura, który jest poświęcony moim pacjentom, mnie i mojemu otoczeniu. Obie premiery będą miały miejsce niebawem.

Okazją do pokazania niezwykłych możliwości pacjentów była światowa premiera filmu dokumentalnego pt. „Moja sonata księżycowa” w reżyserii Barbary Kaczyńskiej, którego jestem producentem. To, co wiąże się z moimi osiągnięciami naukowymi i klinicznymi, można było zobaczyć w filmie fabularnym pt. „Sonata”, w którym moją rolę jako lekarza zagrał prof. Jerzy Stuhr. Ciągle staram się pokazywać, jak bogate jest życie moich pacjentów, którzy wyszli z ciszy i prezentują swoje amatorskie lub profesjonalne osiągnięcia artystyczne.

Poświęcam im libretto mojego kolejnego musicalu, do którego pierwsze próby zaczną się wiosną tego roku w Warszawskiej Operze Kameralnej.

W swojej pracy klinicznej, naukowej, edukacyjnej staram się wobec współpracowników, środowiska naukowego, medycznego, a zwłaszcza pacjentów postępować tak, jak chciałbym, by zachowywano się wobec mnie w potrzebie. Ciągle szukam nowych wyzwań, by się czegoś nauczyć, coś poznać, sprawdzić się w nowej roli, przekonać, że ciągle mogę realizować swoje pasje. Bardzo mnie cieszy, że kolejna grupa moich współpracowników ma otwarte przewody habilitacyjne, doktorskie czy złożyła dokumenty w postępowaniu o tytuł naukowy profesora. Dotychczas w przewodach doktorskich, habilitacyjnych lub profesorskich brałem udział – tytularnie lub mniej formalnie – ponad 60 razy.

W rodzinie naukowca jest miejsce dla ptaków i ślimaków

Cieszy mnie rozwój naukowy rodziny – syn Piotr jako trzydziestoparolatek uzyskał tytuł naukowy profesora i ma imponujący dorobek naukowy oraz pozycję międzynarodową. Synowa Magda jest w ostatniej fazie postępowania habilitacyjnego. Najbardziej cieszą mnie postępy wnuczek: Zosi, Tosi i Marysi.

Niezwykle ważne są dla mnie nasze rodzinne i moje pozanaukowe pasje – hodowcy zwierząt (m.in. reniferów w Kajetanach), ozdobnych ptaków oraz rozwijana pasja pszczelarska.

Już mniej niż kiedyś, ale jeszcze gram w piłkę nożną i ciągle – w wolnych chwilach piszę – dla przyjaciół, bliskich, znajomych. Ostatnie wyzwanie to zakończenie organizacji Muzeum Ślimaka – wszak jestem posiadaczem rekordu Guinnessa z największą w świecie kolekcją różnych przedmiotów z wizerunkiem ślimaka. Na ukończeniu jest także monografia pt. „O ślimaku w nauce, medycynie i przyrodzie – prawie wszystko”.

1. Konkluzja Rady UE nt. wczesnego wykrywania i leczenia zaburzeń komunikacyjnych u dzieci, z uwzględnieniem zastosowania narzędzi e-Zdrowia i innowacyjnych rozwiązań.
2. Implanty słuchowe. Wskazania i wyniki na podstawie międzynarodowych warsztatów otochirurgicznych „Window Approach Workshop”, Skarżyński H. (red.), Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa 2021.
3. Methods of Partial Deafness Treatment, Skarżyński H., Skarżyński P.H. (eds), Taylor and Francis, Abingdon (UK) 2021.

ZOBACZ TAKŻE: LISTA STU 2022: znamy wyniki plebiscytu!