Prof. Adam Maciejczyk: Krajowa Sieć Onkologiczna jest modernizacją pakietu onkologicznego

Puls Medycyny: W Polsce od 1 stycznia 2015 r. obowiązuje pakiet onkologiczny. Jakie są jego główne cele i założenia? Czy udało się je zrealizować?

Prof. Adam Maciejczyk: Pakiet onkologiczny wprowadził w 2015 roku do systemu opieki onkologicznej szereg nowych pojęć, m.in. kartę pacjenta onkologicznego (DiLO), która dała możliwości nielimitowanego rozliczania świadczeń z zakresu diagnostyki i leczenia onkologicznego u pacjentów posiadających kartę. Wtedy to była rewolucja, ponieważ do 2015 roku świadczenia onkologiczne były limitowane wysokością kontraktu danego szpitala.

Głównym celem pakietu było zapewnienie pacjentom dostępu do szybkiej opieki onkologicznej, ale zwrócono również uwagę na konieczność realizacji konsyliów (po raz pierwszy wprowadzono możliwość rozliczenia tego świadczenia) oraz uwzględniono w zapisach pakietu udział koordynatorów. Podstawowy cel został osiągnięty – pacjenci onkologiczni po wielu latach oczekiwania doczekali się braku limitów na leczenie onkologiczne. Gorzej z monitorowaniem jakości opieki onkologicznej – pakiet onkologiczny w ogóle nie odniósł się do tego problemu. Powstał również dodatkowy problem – z uwagi na to, że praktycznie każdy szpital i poradnia mogły podpisać kontrakt na realizację pakietu onkologicznego, nastąpiło nadmierne rozproszenie realizacji świadczeń. Obecnie w wyniku kilku czynników, np. znacznego wzrostu wystawianych kart, wprowadzeniu nielimitowanych badań diagnostycznych we wszystkich specjalnościach, karta DiLO nie jest niestety w stanie realizować w pełni swojego pierwotnego celu (ani w zakresie przyspieszenie terminu, ani w zakresie sprawozdawczości).

Należy jednak przypomnieć, że wraz z wprowadzeniem pakietu onkologicznego w 2015 nastąpiła niezrozumiała dla nas do dzisiaj niekorzystna zmiana w wycenie części świadczeń onkologicznych - przede wszystkim znacznie obniżono kwotę, jaką szpitale otrzymywały za hospitalizacje pacjentów do radioterapii. To spowodowało olbrzymie kłopoty finansowe szpitali onkologicznych, których nie dało się naprawić zwiększoną liczbą realizowanych świadczeń. Dlatego podkreślamy, że wraz ze zmianami organizacyjnymi opieki onkologicznej należy bardzo uważnie planować finansowanie nowopowstałego systemu.

Jak przebiega ścieżka pacjenta w pakiecie onkologicznym?

Ścieżka pacjenta w pakiecie onkologiczny podzielona jest na część diagnostyczną (wstępną i pogłębioną), po której realizowane jest konsylium, i na część terapeutyczną. Ustalono ryczałtowe rozliczanie poszczególnych etapów diagnostyki i dodatkowo rozliczanie konsyliów. Rozpoczęto monitorowanie czasu trwania diagnostyki wstępnej i pogłębionej. Podsumowując proces wdrażania pakietu należy jednak zaznaczyć, że pominięto w zapisach regulacji definicji moment rozpoczęcia poszczególnych etapów, nie opisano koniecznych zasad funkcjonowania koordynatorów opieki onkologicznej. Generalnie wprowadzono jedynie system monitorowania czasu poszczególnych etapów opieki, nie zwracając uwagi na jakość i kompletność realizowanych świadczeń.

W 2023 r. ma wejść w życie ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej. Jakie są główne cele i założenia KSO?

Główne cele to oczywiście poprawa wyników leczenia, ale również wyrównanie różnic w jakości realizowanych świadczeń. Podstawowym celem KSO jest również zmniejszenie nierówności w dostępie do kompleksowej opieki onkologicznej. Tych ważnych zadań nie da się osiągnąć bez wdrożenia narzędzi zapewniających lepszą koordynację opieki onkologicznej i bez wprowadzenia systemu kontroli jakości realizowanych procedur.

Jak będzie wyglądała ścieżka pacjenta w Krajowej Sieci Onkologicznej?

Ścieżka pacjenta onkologicznego w KSO oparta będzie na wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych i przygotowywana zgodnie z międzynarodowymi standardami wytyczania ścieżek, z uwzględnieniem w swojej graficznej prezentacji miejsc, w których podejmowane są decyzje kliniczne oraz monitorowane wartości wskaźników jakości.

Zarówno pakiet onkologiczny, jak i Krajowa Sieć Onkologiczna zapewniają opiekę koordynatora. Czym różni się jego rola w ramach pakietu i KSO?

W pakiecie onkologicznym opisano konieczność zatrudnienia koordynatora, który pomaga pacjentom w procesie leczenia onkologicznego. W KSO natomiast dodatkowo sprecyzowano zakresy działań i obowiązków koordynatora, który m.in.: po raz pierwszy spotyka się z pacjentem już na początku jego ścieżki diagnostycznej. Określono, co jest bardzo ważne, górną granicę liczby pacjentów, którymi ma się opiekować. W KSO istotnie wzmocniliśmy rolę koordynatorów, dodatkowo naciskając na konieczność dbałości o stałą i dobrą komunikację z pacjentami.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Koordynator opieki onkologicznej powinien być zawodem medycznym

Co gwarantuje Krajowa Sieć Onkologiczna, czego nie może zapewnić pakiet onkologiczny?

Pakiet onkologiczny nie monitoruje jakości realizowanych świadczeń, skupia się jedynie na pomiarze ilości realizowania świadczeń i czasu oczekiwania na ich realizację. Główny nacisk kładzie więc na komunikację szpitala z płatnikiem, natomiast KSO koncentruje się przede wszystkim na pacjencie. Najwyższy czas, aby zastąpić pakiet onkologiczny rozwiązaniami organizacyjnymi, które będą dostosowane do aktualnych potrzeb pacjentów onkologicznych. W ostatnich latach bardzo szybko rozwinęła się nowoczesna diagnostyka (obrazowa i molekularna) i terapia nowotworów – pacjenci muszą mieć zapewniony dostęp do tych świadczeń. Nie da się tego osiągnąć bez wprowadzenia systemu koordynacji ścieżki pacjenta oraz bez monitorowania wskaźników jakościowych, które pozwolą nam ocenić czy wdrażane rozwiązania przynoszą korzyści pacjentom. Musimy pamiętać, że onkologia jest dziedziną, która zmienia się dynamicznie i musimy również dynamicznie podążać za jej potrzebami.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Krajowa Sieć Onkologiczna - MZ opublikowało “syntetyczny” raport z pilotażu

Jakie są jeszcze zasadnicze różnice między pakietem onkologicznym a Krajową Siecią Onkologiczną?

KSO tak naprawdę jest modernizacją pakietu onkologicznego i jego uaktualnieniem, w stosunku do obecnych potrzeb pacjenta. Wprowadzamy szereg kluczowych rozwiązań, które pomogą w koordynacji opieki onkologicznej, m.in. infolinię onkologiczną, monitorowanie jakości i kompletności diagnostyki onkologicznej, standaryzację procedur diagnostycznych i terapeutycznych, ujednolicenia zasad raportowania stopni zaawansowania choroby, monitorowanie zgodności przeprowadzanej terapii ze standardami oraz zunifikowaną metodykę audytowania poziomu satysfakcji pacjentów. Dzięki monitorowaniu stopnia zaawansowania choroby wraz z oceną stanu ogólnego pacjenta będziemy mogli m.in. ocenić efektywność badań profilaktycznych realizowanych w danych subregionie oraz zgodność realizowanych programów terapeutycznych z obowiązującymi zasadami. W ramach KSO powstaje Krajowa Rada Onkologiczna, która ma skupiać w swoim zakresie działań wszystkie aktywności na rzecz pacjentów onkologicznych – to też jest forma koordynacji opieki onkologicznej, ale na poziomie instytucjonalnym

Co w funkcjonowaniu ośrodków, które realizują pakiet onkologiczny, zmieni włączenie ich do Krajowej Sieci Onkologicznej?

W dobrze funkcjonującym, nastawionym na stałą poprawę jakości realizowanych świadczeń onkologicznych ośrodku, nie spowoduje jakiś turbulencji – będzie jedynie wprowadzony transparentny system premiowania finansowego tych działań. Ośrodki, które mają problem z zapewnieniem odpowiedniej jakościowo usługi będą miały dodatkową motywację do naprawy swoich działań. Warto przypomnieć, że jest to ewolucja, a nie rewolucja. KSO jest otwarta na współpracę z wszystkimi podmiotami, bez względu na to, czy są to ośrodki publiczne, czy też prywatne, wojewódzkie, czy też uniwersyteckie. Jedynym warunkiem będzie monitorowanie i sprawozdawanie danych o jakości realizowanych świadczeń. W zależności od liczby i zakresu realizowanych świadczeń, ośrodki będą mogły zaplanować strategię rozwoju swoich działań z zakresu onkologii.

Jak będzie przebiegała realizacja pakietu onkologicznego i KSO, gdy oba rozwiązania zostaną nałożone na siebie?

KSO jest dużo szerszym i bardziej złożonym rozwiązaniem organizacyjnym, które zastąpi pakiet onkologiczny. Pacjenci onkologiczni pilnie potrzebują poprawy organizacji opieki onkologicznej. Musimy podążać za rozwojem i nie pozostawać w tyle za rozwiązaniami wdrażanymi w Europie i na świecie.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prof. Maciejczyk: czas na wprowadzenie sieci onkologicznej w całym kraju