Łuszczyca należy do grupy chorób autoimmunologicznych. Obecnie uważamy, że jest chorobą ogólnoustrojową, a nie tylko pojedynczą jednostką dermatologiczną. Poznanie podłoża immunologicznego zmieniło koncepcję klasyfikacji łuszczycy z choroby dotyczącej jedynie skóry na schorzenie związane z dysregulacją układu odpornościowego, sterowanego przez cytokiny. Dzisiaj łuszczycę zalicza się do przewlekłych zapalnych chorób ogólnoustrojowych (chronic inflammatory systemic disease, CISD).

Jakie są przyczyny łuszczycy

Na ujawnienie zmian łuszczycowych wpływają czynniki genetyczne, środowiskowe oraz zaburzenia immunologiczne. Etiopatogeneza łuszczycy nie została jednak całkowicie poznana. Wśród czynników, które mogą zapoczątkować lub zaostrzyć występujące zmiany skórne, najczęściej wymienia się: urazy mechaniczne (skaleczenia, zabiegi chirurgiczne, oparzenia cieplne, słoneczne) oraz bardzo silne emocje (zarówno pozytywne, jak i negatywne). Do rozwoju choroby mogą przyczynić się też przyjmowane leki, m.in.: beta-adrenolityki, niektóre leki przeciwdepresyjne, np. lit, nawet kwas acetylosalicylowy oraz inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Do czynników indukujących łuszczycę należą także: alkohol, tytoń, jak również zaburzenia hormonalne i metaboliczne (okres dojrzewania, ciąża, menopauza).

Ponadto istotnym czynnikiem ryzyka są zakażenia bakteryjne i wirusowe. Wysiewy łuszczycy obserwuje się po 2-3 tygodniach od przebytej infekcji górnych dróg oddechowych, zwłaszcza po infekcjach paciorkowcowych: zapaleniu gardła i anginie. Poza ostrymi infekcjami, istotne znaczenie dla przebiegu łuszczycy mają infekcje przewlekłe (niedoleczone infekcje gardła, przewlekłe zapalenia migdałków podniebiennych, przewlekłe zapalenia zatok, również ogniska zębopochodne).
Osobom chorującym na łuszczycę zaleca się unikanie alkoholu i innych używek, ponieważ powodują one nasilenie objawów chorobowych. Chorzy powinni również podlegać regularnym kontrolom stomatologicznym, laryngologicznym, a w przypadku kobiet również ginekologicznym w celu wykluczenia ognisk infekcji.

Czy łuszczyca może ujawnić się w wieku dojrzałym

Jest to zależne od sposobu dziedziczenia choroby, w której z uwagi na to kryterium wyróżniamy 2 typy. Typ I łuszczycy jest związany z dziedziczeniem autosomalnym dominującym — rozpoczyna się zwykle w młodym wieku, przed 40. rokiem życia. Typ II dotyczy zazwyczaj osób między 50. a 70. rokiem życia.

Czy dieta ma wpływ na przebieg łuszczycy

Sama dieta nie ma wpływu na przebieg łuszczycy, ale nieprawidłowy sposób odżywiania prowadzi do nadwagi i otyłości, które mogą wpływać na pogorszenie przebiegu choroby, a także na wyniki leczenia. Pacjentom zaleca się stosowanie diety niskokalorycznej, bogatej w świeże owoce i warzywa oraz kwasy omega-3, a do tego regularną aktywność fizyczną.

Czy łuszczyca z podobną częstością występuje u obu płci

Choroba w jednakowym stopniu dotyka mężczyzn i kobiety. Łuszczyca może rozpocząć się w każdym wieku, jednak u większości osób (ok. 85 proc.) pojawia się przed 30. rokiem życia. Łuszczyca występuje na świecie z częstością około 1-5 proc., zależnie od grupy etnicznej. Najpowszechniejsza jest wśród rasy białej.

Czy do rozpoznania łuszczycy konieczne jest stwierdzenie zajęcia paznokci

Diagnozę stawia się na podstawie stwierdzenia obecności na skórze blaszek łuszczycowych, o typowo czerwonym bądź różowym zabarwieniu, pokrytych białymi lub srebrzystymi łuskami. Blaszki mogą mieć średnicę od jednego do kilkunastu centymetrów. Paznokcie są zajęte chorobą u 30-50 proc. chorych.

Czy łuszczyca zwiększa ryzyko innych chorób

Szczególnie u pacjentów, u których łuszczyca ma cięższy przebieg, obserwuje się częstsze występowanie chorób ogólnoustrojowych. Toczący się w skórze proces zapalny powoduje zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, otyłości, zaburzeń lipidowych i zespołu metabolicznego. Dodatkowo łuszczyca może stanowić niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych związanych z miażdżycą. Często towarzyszą jej inne przewlekłe stany zapalne, jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Czy zmiany łuszczycowe lokalizują się na owłosionej skórze głowy

Blaszki łuszczycowe na owłosionej skórze głowy występują aż u 50-80 proc. chorych i często są błędnie rozpoznawane jako łupież. Klasyczne miejsca występowania zmian łuszczycowych to łokcie oraz kolana. 30-50 proc. chorych ma zmiany na paznokciach, zazwyczaj obejmujące wiele płytek, częściej rąk niż stóp. U ok. 30 proc. pacjentów występują także zmiany stawowe.

Łuszczyca, ze względu na swój nawrotowy charakter, w istotny sposób wpływa także na jakość życia chorych

Łuszczyca to choroba, która stygmatyzuje. Niezależnie od tego, jak dużą część skóry zajmuje, znacząco obniża jakość życia. Chorzy często mają problemy w pracy zawodowej oraz w sferze towarzyskiej. Warto też przypomnieć, iż wiele osób sądzi, że to choroba, którą można się zarazić, co dodatkowo wpływa na negatywnie postrzeganie chorych przez resztę społeczeństwa. Stąd częste w tej grupie pacjentów depresje, stany lękowe, a nawet myśli samobójcze.

Czy zmiany łuszczycowe zawsze charakteryzują się obecnością łusek

Pierwotnym wykwitem w łuszczycy jest czerwonobrunatna grudka, wyraźnie odgraniczona od otoczenia, o drobnopłatowym złuszczaniu powierzchni. Wczesne zmiany mają różną wielkość: od łebka szpilki do wykwitów 1-2 cm. Zmiany w pełni rozwinięte są większe, kilkucentymetrowe. Pokryte są mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami. Łuszczyca często dotyczy okolic o wzmożonej potliwości i wyprzeniowych (pachwiny, pachy, fałd pod piersiami, fałdy brzuszne, pępek, szpara międzypośladkowa). Na tych obszarach zazwyczaj dominuje rumień, a łuski są nieobecne.

Czy świąd to typowy objaw łuszczycy

Świąd i ból są istotnymi, wcześniej niedocenianymi, objawami łuszczycy. Świąd jest jednym z bardziej uciążliwych objawów łuszczycy, ale nie jest patognomoniczny dla tej choroby.

Czy łuszczyca ma taki sam przebieg u rożnych pacjentów

Kliniczne objawy tej choroby mogą różnić się znacznie u poszczególnych pacjentów, od pojedynczych wykwitów do uogólnionych zmian. Z tego powodu można wyodrębnić różne postacie morfologiczne łuszczycy. Czasem objawy chorobowe mogą przypominać inne dermatozy, jak egzema czy grzybica.

Czy łuszczyca u dzieci ma taki sam przebieg jak u dorosłych

U dzieci zmiany chorobowe często mają odmienną lokalizację, częściej niż u dorosłych zajmują twarz i okolicę pieluszkową. Nietypowym objawem łuszczycy u dzieci są zmiany linijne na kończynach, które są oporne na leczenie. Charakterystyczna dla dzieci jest natomiast występująca po ostrych infekcjach paciorkowcowych łuszczyca drobnogrudkowa, która często nie wymaga specjalistycznego leczenia.

Czy łuszczycę można wyleczyć

Osobiście uważam, że możliwe jest wyleczenie łuszczycy, choć nie u wszystkich pacjentów. Potrafimy obecnie spowodować, że pacjent przez całe życie nie ma objawów choroby. Są też osoby, które po wyleczeniu jednego epizodu łuszczycy nigdy nie mają nawrotów.

Leczenie łuszczycy ma na celu ustąpienie zmian klinicznych, zapobieganie powikłaniom prowadzącym do rozwoju ciężkich postaci choroby, utrwalenie remisji, a także przywrócenie sprawności życiowej i zawodowej pacjentów. Leczenie powinno być dobrane indywidualnie do każdego chorego w zależności od stopnia zaawansowania klinicznego. W leczeniu łagodnych postaci łuszczycy wykorzystywane są przede wszystkim leki miejscowe — glikokortykosteroidy i preparaty o działaniu keratolitycznym. Leki biologiczne stosuje się w łuszczycy umiarkowanej i ciężkiej, nieodpowiadającej na inne formy leczenia. Nie ma też przeciwwskazań do stosowania leków biologicznych w łagodniejszych postaciach łuszczycy lub nawet w izolowanym zajęciu skóry głowy.

Do innych metod leczenia należą: immunosupresja, fototerapia, pochodne witaminy A i dodatkowo środki miejscowe. Regularne stosowanie emolientów, które zmniejszają nasilenie złuszczania, świąd, a także istotnie wpływają na liczbę nawrotów, powinno być uzupełnieniem terapii.

Czy wprowadzenie leków biologicznych przyniosło przełom w terapii chorych na łuszczycę

Lepsze poznanie molekularnych podstaw patogenezy łuszczycy pozwoliło na poszerzenie wachlarza środków terapeutycznych o leki biologiczne. Ich mechanizm działania jest ukierunkowany na hamowanie zjawisk immunologicznych, odpowiedzialnych za rozwój choroby. Jak wykazały badania kliniczne, leki biologiczne, takie jak: adalimumab, etanercept, infliksymab i ustekinumab, są skuteczniejsze i bezpieczniejsze od klasycznych leków stosowanych w systemowym leczeniu łuszczycy. Ich wprowadzenie do lecznictwa przyniosło istotny postęp w terapii umiarkowanych i ciężkich postaci choroby. Najnowszymi lekami biologicznymi w leczeniu łuszczy są inhibitory interleukiny 17 i inhibitory interleukiny 23.

Czy fototerapia UVB i UVA oraz fotochemioterapia PUVA zwiększają ryzyko rozwoju raka kolczystokomórkowego

To prawda, ale pamiętajmy, że powikłania występują także przy stosowaniu leków. Na przykład metotreksat jest teratogenny, a długotrwałe leczenie immunosupresyjne z jego pomocą wiąże się z ryzykiem hepatotoksyczności i supresji szpiku. Cyklosporyna może upośledzać funkcję nerek i wywoływać nadciśnienie tętnicze. Terapia doustnym retinoidem ma działanie teratogenne, może wywoływać hiperlipidemię oraz powoduje suchość skóry i błon śluzowych. Każda skuteczna terapia wiąże się z możliwością wystąpienia pewnych działań niepożądanych. Regularne kontrole u dermatologia w czasie leczenia mają na celu minimalizowanie ewentualnego ryzyka objawów niepożądanych.