Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) - definicja

Limfadenopatia, w zależności od czasu trwania, może być procesem: ostrym (ustępującym w ciągu 3 tygodni), podostrym (trwającym 3-6 tygodni) lub przewlekłym (jeżeli utrzymuje się ponad 6 tygodni). O powiększonych węzłach chłonnych mówimy, gdy w badaniu przedmiotowym średnica węzłów chłonnych szyjnych jest większa niż 1 cm, węzłów pachwinowych i brzusznych — powyżej 1,5 cm. Natomiast w przypadku węzłów nadobojczykowych groźne jest każde ich powiększenie. Dlaczego? Węzeł Virchowa, który znajduje się w okolicach dolnego odcinka żyły szyjnej wewnętrznej lewej, jest miejscem przerzutów nowotworów złośliwych głowy i szyi oraz nowotworów położonych poniżej obojczyka, w tym w obrębie jamy brzusznej. W badaniu palpacyjnym węzeł nowotworowy jest twardy, niebolesny, czasem nieprzesuwalny względem skóry, podłoża lub tworzący pakiety.

Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) - zasady diagnostyczne

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych opiera na dobrze zebranym badaniu przedmiotowym i podmiotowym oraz badaniach dodatkowych.

Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) - wywiad

Bardzo istotna jest lokalizacja zmian, ponieważ limfadenopatia może być miejscowa lub uogólniona. Zbierając wywiad chorobowy, pytamy o: wystąpienie gorączki, przebyte ostatnio lub współistniejące choroby przewlekłe i przyczyny jatrogenne powiększonych węzłów chłonnych, takie jak: zażywane ostatnio lub przewlekle leki (pochodne karbamazepin, hydantoiny, preparat zawierający kwas acetylosalicylowy, kwas askorbowy i wapń, a także: sulfasalazynę, allopurynol, cefalosporyny oraz kaptopryl) oraz wykonywane procedury medyczne, w tym: szczepienia, odbyte ostatnio podróże, posiadanie zwierząt w domu.

Jeśli dziecko ma temperaturę, a powiększone węzły chłonne są miękkie, bolesne przy ucisku, to należy myśleć o procesie zapalnym. Trzeba wówczas włączyć antybiotykoterapię. Ważne jest, by po 10-14 dniach od zakończenia antybiotykoterapii dokonać kolejnej kontroli pod kątem powiększenia się węzłów. Ponowne powiększenie się węzłów chłonnych powinno nasunąć podejrzenie chłoniaka ziarniczego. Warto jednak pamiętać, że u dziecka, które ma nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych, np. anginy i zapalenia ucha środkowego, występować będzie powiększenie węzłów chłonnych podżuchwowych lub kąta żuchwy.

W wywiadzie chorobowym należy także zwrócić uwagę na takie objawy, jak: obecność świądu skóry, poty nocne, osłabienie, utratę masy ciała, które stanowić mogą element obciążający i ukierunkowujący nas w kierunku procesu nowotworowego.

Nagła chrypka, zaburzenia połykania lub kaszel u dziecka, które nie ma choroby alergicznej, mogą wskazywać na powiększone węzły w obrębie klatki piersiowej, które mogą być uwidocznione w badaniu RTG. Jeżeli dziecko ma nagle zaburzenia pasażu przewodu pokarmowego, zaparcia, w różnicowaniu należy uwzględnić powiększenie węzłów chłonnych jamy brzusznej.

Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) - badanie fizykalne

Jak prawidłowo oceniać węzły chłonne?

Zgodnie z zasadami badania przedmiotowego, najpierw oglądamy pacjenta, a następnie obmacujemy zmienioną okolicę skóry. Oceniamy jej wygląd, w tym lokalizację zmian. Zwracamy uwagę na wygląd skóry, jej kolor, w tym szczególnie na skórę nad powiększonymi węzłami chłonnymi. Ważne jest, kiedy się one pojawiły, czy skóra nad nimi jest zmieniona zapalnie, czy mamy w tym miejscu jej rozstęp, co by oznaczało, że ta zmiana powiększała się na tyle szybko, że skóra w tym miejscu nie zdążyła się zaadaptować do danej sytuacji. Należy sprawdzić, czy skóra nie jest wciągnięta, bo jeżeli jest wciągnięta, może występować przetoka, a jej obecność sugeruje gruźlicę.

Oceniając węzły chłonne, patrzymy na ich lokalizację, symetrię, pytamy o czas i okoliczności ich powiększenia, współwystępującą gorączkę i bolesność. Sprawdzamy wielkość węzłów, czy występują pojedynczo czy są zrośnięte ze skórą, z podłożem, albo same z sobą. Badamy konsystencję węzłów oraz występowanie objawu chełbotania.

Węzeł nowotworowy jest twardy, niebolesny. Jeżeli węzeł jest duży, miękki i bolesny, to możemy podejrzewać tło zapalne.

Na co jeszcze należy zwrócić uwagę? Każdego pacjenta z dostępnymi badaniu powiększonymi węzłami chłonnymi, szczególnie na szyi, w okolicy podżuchwowej, powinniśmy ocenić ze wszystkich stron: z przodu, z boku, z tyłu i z drugiego boku. Tylko w ten sposób uda nam się wychwycić wszelkie nieprawidłowości. Warto też pamiętać, że u bardzo szczupłego dziecka węzeł chłonny będzie bardziej widoczny, natomiast u dziecka otyłego zniknie w tkance podskórnej. Warto też uświadamiać rodzicom lub opiekunom, że u dziecka, które ma nawracające infekcje i powiększone węzły chłonne jako wyraz odczynu na nie, po wyleczeniu choroby węzeł chłonny się zmniejszy, ale nigdy nie zniknie całkowicie.

Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) - badania dodatkowe

Jednym z ważniejszych badań w ocenie węzłów chłonnych jest badanie USG. Pozwala ono na ocenę: wielkości węzła chłonnego, jego kształtu, unaczynienia, wyglądu wnęki. Dopiero te wszystkie informacje pozwolą nam ocenić, czy dany węzeł chłonny jest potencjalnie nowotworowy.

Pomocna w diagnostyce limfadenopatii jest morfologia krwi obwodowej, w której poszukuje się wskaźników mogących naprowadzić na ewentualny proces rozrostowy.