Polacy za rzadko szczepią się przeciw grypie

Za rzadko decydujemy się na szczepienia przeciwgrypowe, dlatego wciąż potrzebna jest edukacja zarówno lekarzy, jak i pacjentów na temat zasadności tej profilaktyki i konsekwencji jej braku — podkreślali eksperci podczas dorocznego spotkania Flu Meeting. Szczepieniom, które są najlepszym sposobem zabezpieczenia się przed grypą (ich skuteczność wynosi 60-90 proc.), powinny się poddawać przede wszystkim osoby z grup ryzyka, tzn. dzieci, seniorzy, kobiety w ciąży, chorzy na cukrzycę oraz choroby układu sercowo-naczyniowego i oddechowego.

Szczepienia przeciw grypie - Polska w końcówce europejskiej statystyki

Jak wynika z raportu „Szczepienia przeciwko grypie w państwach europejskich”, najwyższy odsetek osób zaszczepionych w populacji ogólnej notują Wielka Brytania (62 proc.) i Holandia (53 proc.), a najniższy — Bułgaria (poniżej 1 proc.), Łotwa (1 proc.) i Estonia (3 proc.). W ostatnim sezonie w Polsce odnotowano 10-procentowy wzrost liczby zaszczepionych przeciw grypie osób, ale wyszczepialność jest ciągle bardzo niska i wynosi zaledwie 3,7 proc. Choć udało się zatrzymać silny trend spadkowy, to Polska nadal plasuje się na jednym z ostatnich miejsc w Europie pod względem wyszczepialności.

„Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku na świecie na grypę choruje od 330 mln do 1,6 mld ludzi, z których od 500 tys. do 1 mln umiera. Największa zapadalność dotyczy zwykle dzieci i nastolatków, natomiast najwięcej zgonów odnotowuje się w grupie ludzi starszych” — mówi Michał Seweryn, twórca raportu „Szczepienia przeciwko grypie w państwach europejskich”, prezes zarządu EconMed Europe.

Niemal wszystkie państwa w Europie zapewniają bezpłatne szczepienia przeciw grypie seniorom, osobom z chorobami przewlekłymi i kobietom w ciąży. W Polsce rozmowy o refundacji szczepionek wciąż trwają.

Niepojące jest to, że żadne z państw europejskich nie osiągnęło rekomendowanego przez WHO poziomu wyszczepialności w grupie wiekowej 65+. Najbliżej niego jest Wielka Brytania (blisko 71 proc.). W zdecydowanej większości krajów poziom wyszczepialności nie osiągnął 50 proc. Estonia, Łotwa i Rumunia są krajami, w których ten wskaźnik w populacji 65+ jest najniższy (poniżej 10 proc.), w Polsce wyniósł on 12 proc.

Groźne powikłania pogrypowe

Szczególnie groźne dla zdrowia są powikłania pogrypowe, a jednym z najpoważniejszych jest zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia. Grypa może też doprowadzić do ostrych zespołów wieńcowych i przewlekłej niewydolności serca. Wykazano, że około 1/4 zawałów serca poprzedzona jest ostrą infekcją układu oddechowego, a jest to tylko jedno z możliwych powikłań kardiologicznych grypy.

Badania naukowe wykazują zmniejszenie o ok. 30 proc. ryzyka wystąpienia poważnych incydentów sercowo-naczyniowych wśród pacjentów z chorobą wieńcową, zaszczepionych przeciw grypie w porównaniu z grupą nieszczepioną. Między innymi dlatego zarówno europejskie, jak i amerykańskie towarzystwa kardiologiczne jednoznacznie zalecają coroczne szczepienie wszystkich pacjentów z przewlekłymi chorobami serca i układu krążenia, szczególnie osób starszych. 

Naukowcy z Aston Medical School w Birmingham i University of Cambridge przeprowadzili badanie nad głównymi przyczynami zawału serca i udaru. Po przeanalizowaniu wielu czynników ryzyka doszli do wniosku, że otyłość jest mniej szkodliwa dla układu krążenia niż infekcje, takie jak grypa. Prowadzą one do stanu zapalnego w naczyniach krwionośnych, co w konsekwencji przyczynia się do powstawania zakrzepów. Badacze nie mają wątpliwości, że pacjenci, którzy przeszli poważną infekcję, powinni być traktowani tak samo, jak osoby z takimi czynnikami ryzyka, jak nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenie cholesterolu czy cukrzyca.

Najnowsze badania potwierdzają związek pomiędzy zawałem mięśnia sercowego a grypą. Określono sześciokrotny wzrost ryzyka wystąpienia zawału serca u pacjentów z grypą potwierdzoną badaniem laboratoryjnym. Najistotniejszy wzrost ryzyka obserwowano w ciągu pierwszego tygodnia od zdiagnozowania grypy. Ryzyko rosło najwyraźniej u pacjentów starszych oraz u osób zakażonych wirusem grypy typu B.

Według dr. hab. n. med. Andrzeja Ciszewskiego, prof. Instytutu Kardiologii w Warszawie, przypadki pogrypowego zapalenia mięśnia sercowego są prawdopodobnie znacznie częstsze niż się je rozpoznaje. „Objawy mogą być bardzo niecharakterystyczne i zazwyczaj przypisuje się je osłabieniu po przebytej infekcji, zmęczeniu, przepracowaniu itd. Często też nie kojarzy się objawów kardiologicznych z przebytą przed kilkoma tygodniami infekcją. Jeżeli po infekcji grypowej z gorączką powyżej 38 st. C długo utrzymuje się osłabienie, przyspieszona czy nierówna praca serca i pacjent dłużej dochodzi do zdrowia niż po wcześniejszych infekcjach, to wystarcza do podejrzenia i konieczności wykluczenia czy nie jest to pogrypowe zapalenie mięśnia sercowego” — komentuje prof. Ciszewski.

Zalecenia: skład szczepionek przeciw grypie na półkuli północnej w sezonie 2017/2018

Szczepionki trójwalentne: 

• A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09 — wirus podobny,
• A/Hong Kong/4801/2014 (H3N2) — wirus podobny,
• B/Brisbane/60/2008 — wirus podobny — VICTORIA;
• dodatkowy szczep do szczepionek czterowalentnych: 
• B/Phuket/3073/2013 — wirus podobny — YAMAGATA. 

Rekomendacje WHO dotyczące składu inaktywowanych szczepionek przeciw grypie na półkuli północnej na sezon 2018/2019:

Szczepionki trójwalentne:

• A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09 — wirus podobny,
• A/Singapore/INFIMH-16-0019/2016 (H3N2) — wirus podobny,
• B/Colorado/06/2017 — wirus podobny (B/Victoria/2/87 lineage);

dodatkowy szczep do szczepionek czterowalentnych: 

• B/Phuket/3073/2013 — wirus podobny — (B/Yamagata/16/88 lineage).

Ze względu na szerszą ochronę oraz porównywalne bezpieczeństwo zaleca się stosowanie czterowalentnej szczepionki przeciw grypie zamiast szczepionki trójwalentnej w sytuacji, gdy obie szczepionki są dostępne. Szczepienie z użyciem szczepionki czterowalentnej przeciw grypie zaleca się u wszystkich osób (po ukończeniu 6. miesiąca życia), które chcą uniknąć zachorowania i nie mają przeciwwskazań do szczepienia.

Rzadkie działania niepożądane szczepionek przeciw grypie

Szczepionki przeciw grypie charakteryzują się najmniejszą liczbą rejestrowanych niepożądanych odczynów poszczepiennych. Po szczepieniu mogą wystąpić jedynie reakcje miejscowe, tj. zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia oraz rzadziej reakcje ogólne (niewielki wzrost temperatury ciała, ból mięśni, stawów i głowy), ustępujące po kilku dniach.

Przeciwwskazaniem do szczepienia przeciw grypie jest m.in. reakcja anafilaktyczna po wcześniejszym podaniu szczepionki, ostra infekcja i wysoka gorączka powyżej 38 st. C.

Szczyt zachorowań na grypę w Polsce w sezonie 2017/2018 przypadł w połowie lutego

Prof. dr hab. n. med. Joanna Chrostowska-Wynimko, kierownik Zakładu Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie:

Grypa zaatakowała w minionym sezonie nieco później niż zwykle - szczyt zachorowań przypadał dwa-trzy tygodnie później, na połowę lutego. Skala zachorowań w Polsce była znaczna, bo było ich ponad 15 proc. więcej niż w roku poprzednim.

Aż 70 proc. zachorowań było spowodowanych wirusem grypy typu B w odróżnieniu do lat poprzednich, kiedy dominowały wirusy grypy typu A. Podobnie było w całej Europie. Znalazło to odzwierciedlenie w rekomendacjach WHO na sezon 2018/2019, które zdecydowanie zalecają szczepionkę czterowalentną zawierającą B/Phuket/3073/2013 — wirus podobny — (B/Yamagata/16/88 lineage).