Paracetamol nie taki bezpieczny jak się wydaje

Paracetamol jest aktywnym metabolitem fenacetyny (pochodna paminofenolu) o silnym działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Bywa często zaliczany do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), pomimo że efekt terapeutyczny i skutki uboczne są odmienne od występujących po podaniu typowych NLPZ.

Mechanizm działania przeciwbólowego paracetamolu związany jest z selektywnym hamowaniem cyklooksygenazy kwasu arachidonowego (COX-2), zlokalizowanej w centralnym układzie nerwowym (OUN). Paracetamol nie odgrywa większego wpływu na COX-2 znajdującą się w układzie obwodowym. Konsekwencją tego jest obniżenie poziomu prostaglandyn w OUN i w efekcie zmniejszenie wrażliwości organizmu na działanie mediatorów bólu (kininy, serotoniny) oraz brak obwodowego działania przeciwzapalnego. Paracetamol nie wykazuje działania przeciwzapalnego, ponieważ nie hamuje w tkankach obwodowych syntezy prostaglandyn, które są jednym z istotnych mediatorów zapalenia.

Efekt przeciwbólowy paracetamolu utrzymuje się po jednej dawce przez 4-6 godzin.

Hepatotoksyczność paracetamolu

Pokutuje przeświadczenie, że paracetamol jest podstawowym lekiem przeciwbólowym dla pacjentów w podeszłym wieku ze względu na mniejszą gastro- i nefrotoksyczność w porównaniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, ale nie ze względu na mniejszą hepatotoksyczność. Paracetamol jest główną przyczyną przeszczepów wątroby w Wielkiej Brytanii, a drugą w Stanach Zjednoczonych.

W wielu krajach zatrucie paracetamolem jest główną przyczyną ostrej niewydolności wątroby. Do grupy szczególnego ryzyka uszkodzenia wątroby po paracetamolu należą pacjenci z niedoborem glutationu: alkoholicy, cukrzycy, osoby głodzone, niedożywione oraz przewlekle otrzymujące leki przeciwdrgawkowe, indukujące cytochrom P-450 oraz palacze papierosów.

Hepatotoksyczny jest metabolit paracetamolu, N-acetylo-p-benzochinoimina (NAPQI), który ulega unieczynnieniu poprzez sprzężenie z glutationem. Powstały niehepatotoksyczny związek jest eliminowany z ustroju przez nerki. Przedawkowanie paracetamolu prowadzi do wyczerpania ustrojowych zapasów glutationu wątrobowego oraz toksycznego działania NAPQI prowadzącego do śmierci hepatocytów.

W jakim bólu paracetamol zadziała, a w jakim nie

Paracetamol jest nieskuteczny w bólu neuropatycznym, trzewnym i zapalnym. Natomiast jest bardzo skuteczny w bólu somatycznym o podłożu mechanicznym.

Warto uważać na preparat Apap Noc, który oprócz paracetamolu zawiera difenhydraminę, składnik o silnym działaniu cholinolitycznym otwierającym nadrdzeń i prowadzącym do chronifikacji bólu.

Nie jest dobre połączenie tego leku z kodeiną, która ogranicza wchłanianie paracetamolu. Nie można łączyć paracetamolu z NLPZ, ponieważ zwiększa to ryzyko uszkodzenia nerek. Natomiast dodana do paracetamolu kofeina wzmacnia jego działanie przeciwbólowe.

Zażywanie paracetamolu po jedzeniu zmniejsza jego wchłanianie z żołądka.

Uwaga na interakcje paracetamolu z innymi lekami

Paracetamol bardzo się kłóci z warfaryną. Zażywanie więcej niż 5 x 500 mg, czyli 2,5 g (w niektórych źródłach 3 g) paracetamolu na tydzień może powodować podwyższenie INR u chorych leczonych warfaryną. Takie same interakcje zachodzą w przypadku acenokumarolu i dlatego eksperci farmakologii klinicznej zalecają ostrożność przy stosowaniu wszystkich doustnych leków przeciwkrzepliwych.
Doustne środki antykoncepcyjne skracają okres półtrwania paracetamolu do niespełna 30 minut.

Jednoczesne stosowanie paracetamolu i inhibitorów MAO może prowadzić do pobudzenia i gorączki.

Jednoczesne stosowanie paracetamolu i spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby – nawet przy dawkach uznanych za bezpieczne.
Jednoczesne stosowanie paracetamolu z lekami indukującymi cytochrom P-450 (barbiturany, izoniazyd, rifampicyna, karbamazepina, fenytoina) zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby, ponieważ następuje zwiększenie syntezy hepatotoksycznych metabolitów.

CZYTAJ WIĘCEJ o lekach przeciwbólowych:

>> Ból zapalny w praktyce lekarza poz - jak diagnozować, jak leczyć

>> Wszystko, co trzeba wiedzieć o leczeniu bólu zapalnego w narządzie ruchu - rozmawiamy z dr n. med. Małgorzatą Malec-Milewską