Opieka paliatywna i hospicyjna: jakie są przyczyny problemów z finansowaniem?

• Zgodnie z decyzją MZ zapisaną w Krajowym Planie Transformacji, do 2025 r. powinno nastąpić podwojenie dostępności do świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej.
• Brak wzrostu stawek w OPH i stale rosnące finansowanie innych zakresów świadczeń (szpitale, AOS, ratownictwo, psychiatria itd.) powodują m.in. odpływ kadr.
• W szpitalach po lipcu 2022 r. dodatkowo zwiększono wyceny poprzez współczynniki korygujące i dopłaty do 16 proc. kontraktu.
• 17 listopada 2022 r. minister zdrowia zapowiedział dalszy wzrost wycen w szpitalach - od 1 stycznia 2023 r. o 15 proc.

W czwartek (19 stycznia) odbyło się posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Medycyny Paliatywnej i Naprawy Systemu Ochrony Zdrowia, którego tematem były m.in. problemy finansowania jednostek medycyny paliatywnej i związane z tym trudności kadrowe.

Maciej Sokołowski, wiceprezes zarządu Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej STOMOZ podał dane, z których wynika, że zgodnie z Krajowym Planem Transformacji na lata 2022-2026 w roku 2019 ze świadczeń z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej (OPH) skorzystało łącznie 96,4 tys. pacjentów. Szacuje się, że w roku 2022 powinno zostać zapewnionych około 146 tys. miejsc opieki paliatywnej i hospicyjnej, z czego około 142 tys. w ramach opieki domowej. Do 2025 r. spodziewany jest wzrost zapotrzebowania o kolejne 38 proc. Zgodnie z aktualizacją Map Potrzeb Zdrowotnych, prognoza zapotrzebowania na miejsca OPH w roku 2022 wynosi ogółem 159 tys., w tym w opiece domowej - 155 tys.

– Jednak jest różnica między szacunkami Ministerstwa Zdrowia a tym, co faktycznie zapewniamy pacjentom z Polsce. W 2019 r. liczba pacjentów w zakresie świadczeń hospicjum domowe wyniosła prawie 60 tys. Do października 2022 r. zmniejszyła się do 47 tys. - zwrócił uwagę Maciej Sokołowski.

Przyczyny trudnej sytuacji ekonomicznej placówek OPH

Maciej Sokołowski jako główne przyczyny trudnej sytuacji ekonomicznej placówek OPH podał:

• taryfę świadczeń w 2016 r. na bazie lat 2014 i 2015 - 56,19,
• bardzo wysoką inflację,
• systematyczny wzrost kosztów, w tym płacy minimalnej,
• koszty informatyzacji,
• wzrost cen paliwa - nie tylko na skutek wojny w Ukrainie,
• “ustawę podwyżkową” - sposób kierowania środków na podwyżki.

Zwrócił uwagę, że taryfa dotycząca OPH została opublikowana dokładnie tego samego dnia, w którym ukazało się obwieszczenie w zakresie świadczeń w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień.

– Jednak od momentu wdrożenia taryfy wycena w psychiatrii bez kolejnej taryfikacji dokonywanej przez AOTMiT wzrosła do grudnia 2021 r. o 43 proc. W tym samym stanie prawnym, w tej samej sytuacji faktycznej, wycena w hospicjum domowym wzrosła o niecałe 2 proc. Te same przepisy, ogłoszone tego samego dnia. Okazało się, że w opiece paliatywnej nic nie można zrobić z wyceną, natomiast jeśli chodzi o opiekę psychiatryczną, wycena wzrosła bardzo istotnie - wskazywał.

Sokołowski zaprezentował też dane dotyczące wyceny świadczeń w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień i opieki paliatywnej na Dolnym Śląsku.

Przedstawił także dynamikę wzrostu cen i wycen w opiece paliatywnej.

– Od 2015 r. płaca minimalna wzrosła o ponad 170 proc. Ceny paliwa o ponad 200 proc., inflacja o ponad 40 proc. A wycena w opiece paliatywnej i hospicyjnej w zasadzie była na niezmienionym poziomie do połowy ubiegłego roku, kiedy to w związku z “ustawą podwyżkową” wzrosła oo 21 proc. - powiedział.

NIK o brak waloryzacji wycen w opiece paliatywnej i hospicyjnej

Maciej Sokołowski przypomniał, że prezes NIK zatwierdził 22.04.2021 r. podsumowanie wyników kontroli “Wycena świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”.

– W dokumencie tym, skierowanym do ministra zdrowia, w pierwszym wniosku wskazano na “zapewnienie prawidłowego funkcjonowania mechanizmu aktualizacji wyceny, wynikającej ze wzrostu kosztów udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, z uwzględnieniem, wynikających z ustawy o świadczeniach, kompetencji AOTMiT oraz NFZ” - powiedział Maciej Sokołowski.

Podobne zapisy znajdowały się we wnioskach NIK już wcześniej.

Jak poinformował, w dokumencie “Informacja o wynikach kontroli - Funkcjonowanie opieki paliatywnej i hospicyjnej na terenie województwa dolnośląskiego w latach 2012-2014 (I półrocze)” znajduje się zapis: ”DOW NFZ na podstawie wytycznych przekazywanych przez Centralę NFZ sporządzał projekty planu finansowego na dany rok (...) Stosownie do wytycznych Centrali NFZ, podstawą planowania wysokości kosztów na kolejny rok był poziom realizacji świadczeń w roku poprzednim. W wytycznych nie przedstawiono zmian warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka paliatywna i hospicyjna, co w ocenie NIK nie może być tolerowane i akceptowane, zważywszy na zmieniające się w czasie uwarunkowania dotyczące zaspokojenia potrzeb pacjentów w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej. Ponadto podkreślić należy, że nawet ceny jednostki rozliczeniowej takiej opieki na poszczególne lata nie były urealniane, chociażby o wskaźniki inflacji“.

Wyceny a zamówienia publiczne i ustawa podwyżkowa

Maciej Sokołowski zauważył, że ustawa Prawo zamówień publicznych przewiduje w art. 439 obowiązek wprowadzenia do zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy umowy, której przedmiotem są usługi, postanowień dotyczących zmian wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy w przypadku zmiany wyceny materiałów lub kosztów związanych z realizacją zamówienia.

– Świadczenia medyczne to również usługi. I to usługi o szczególnym znaczeniu dla społeczeństwa. Niestety ustawa o świadczeniach nie przewiduje wzrostu cen w sytuacji wzrostu kosztów realizacji świadczeń, chociażby w związku ze wzrostem cen energii czy leków - powiedział wiceprezes STOMOZ.

NFZ 13 lipca 2022 r. dokonał zwiększenia wyceny świadczeń. W ocenie Sokołowskiego, pomimo uznania OPH za obszar wymagający pilnej interwencji w zakresie zwiększenia poziomu finansowania, nadal są problemy. Chodzi o to, że:

• wzrost wycen jest zbyt niski w stosunku do wzrostu kosztów,
• są różnice w wycenie wynikające ze sposobu zatrudniania (dyskryminacja przedsiębiorców),
• brakuje uwzględnienia coraz gorszej sytuacji ekonomicznej placówek.

Aneks do rekomendacji AOTMiT

Agencja przekazała informacje o aktualnych stawkach w placówkach OPH (pierwsze półrocze 2022). Stawki za osobodzień w umowach w z uwzględnieniem współczynników (wliczając kwotę współczynników - np. “zembalówki”, do oceny osobodnia) były różne:

• stawka minimalna - 50,19 zł
• stawka średnia - 62,55 zł
• stawka maksymalna - 72,61 zł

W “rekomendacji” wartość 6 decyla określono na 63,47 zł. Kwotę wzrostu wartości w grupie określono na 13,49 zł. Łącznie daje to kwotę 76,96 zł (+21 proc).

– Przyjrzyjmy się, jak te rekomendacje zostały wdrożone. Proponuję skupić się na hospicjach domowych dla dzieci. Mamy informację z trzech województw. Okazało się, że oddziały NFZ tak wdrażały rekomendacje, że doprowadzono do różnic w wycenach świadczeń pomiędzy poszczególnymi świadczeniodawcami od 10 do nawet 22 proc. jeśli chodzi hospicja stacjonarne na Mazowszu. Ta różnica w wycenie świadczy o dyskryminacji przedsiębiorców - stwierdził Maciej Sokołowski.

Gorsze warunki zatrudnienia powodują nieodwracalny odpływ kadr

Maciej Sokołowski zwrócił uwagę, że 1 kwietnia 2022 r. podczas jednej z konferencji dr Izabela Kaptacz, konsultant krajowa w dziedzinie pielęgniarstwa opieki paliatywnej poinformowała, że połowa pielęgniarek posiadających specjalizację nie pracuje w żadnej placówce hospicyjnej.

PRZECZYTAJ TAKŻE: RPO: finansowanie opieki paliatywnej wymaga pilnych zmian

Opieka długoterminowa: “wiele pozytywnych zmian” kontra “sytuacja jest dramatyczna”