NSA potwierdził prawo pacjentów do oryginałów dokumentacji medycznej

Ustawa o prawach pacjenta wyróżnia trzy sposoby udostępniania dokumentacji medycznej prowadzonej w formie papierowej. Najprostszy polega na udostępnieniu jej do wglądu na miejscu. Kolejny to sporządzenie wyciągów, odpisów, kopii lub wydruków. W odróżnieniu od wglądu, który jest bezpłatny, za każdą stronę wyciągu czy kopii trzeba zapłacić. Trzeci sposób udostępnienia dokumentacji to wydanie jej oryginałów. Jest to sposób szczególny z uwagi na związane z nim ryzyko utraty dokumentacji. Dlatego ustawa zaznacza, że wydanie oryginałów może nastąpić tylko za pokwitowaniem i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu. 

Różne motywacje do przejęcia oryginałów dokumentów medycznych

Pomimo odpowiedzialności związanej z przejęciem oryginałów, taki sposób udostępnienia dokumentacji bywa preferowany przez pacjentów z kilku względów. Są pacjenci, którzy chcą po prostu zabrać swoją dokumentację medyczną po zakończeniu leczenia. Takie działanie jest niedozwolone, ponieważ obowiązek przechowywania dokumentacji spoczywa na placówce medycznej, która ją wytworzyła. Można zatem odmówić wydania oryginałów dokumentacji pacjentowi, który nie zadeklaruje ich zwrotu. 

Na przejęciu kontroli nad oryginałami zależy również pacjentom, którzy zamierzają wystąpić na drogę sądową. Chcą w ten sposób zabezpieczyć dokumentację przed bezprawnymi ingerencjami, jakie placówka mogłaby podjąć w celu zatuszowania uchybień. Są ponadto pacjenci, którzy kierują się względami ekonomicznymi — wydanie oryginałów dokumentacji jest bezpłatne. W tym przypadku dodatkowe koszty spadają na placówkę, która ma obowiązek pozostawić u siebie kopię lub pełny odpis wydanej dokumentacji. Na tym tle dochodziło do sporów.

Kto jest podmiotem uprawnionym do żądania oryginałów dokumentacji medycznej

W sprawie, która zakończyła się rozstrzygnięciem NSA, gabinet lekarski wprowadził wewnętrzną procedurę udostępniania dokumentacji. Zapisał w niej zasadę nieudostępniania pacjentom oryginałów. Zapis ten znalazł się pod lupą Rzecznika Praw Pacjenta, który uznał go za naruszenie zbiorowych praw pacjentów i nakazał zaniechanie niedozwolonych praktyk w terminie 30 dni. 

Gabinet wniósł skargę na decyzję rzecznika do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Podniósł w niej, że przepis, który uprawnia do żądania oryginałów dokumentacji medycznej, nie wspomina o pacjentach. Mówi jedynie o „uprawnionym organie lub podmiocie”. Argumentacja ta znalazła uznanie w oczach sądu, który zgodził się, że pojęcie „organu lub podmiotu” nie obejmuje pacjenta. Oprócz wykładni językowej, sąd wskazał na cel przepisu, jakim jest ochrona dokumentacji przed bezprawną ingerencją osób trzecich, usuwaniem czy wręcz niszczeniem dokumentów. Zasugerował zatem, że ani pacjent, ani osoby przez niego upoważnione nie dają gwarancji w tym zakresie. 

Rzecznik Praw Pacjenta nie dał za wygraną i zaskarżył wyrok. NSA przyznał ostatecznie rację rzecznikowi. Uznał, że pojęcie „uprawnionego podmiotu” odnosi się również do pacjenta i osób przez niego upoważnionych. Wskazał, że uprawnienie pacjenta do oryginałów dokumentacji nie zostało w żaden sposób ograniczone, poza wymogiem ich zwrotu po wykorzystaniu. Powołał się ponadto na art. 68 Konstytucji RP, który przyznaje każdemu prawo do ochrony zdrowia. Uprawnienie pacjenta do dokumentacji medycznej jest realizacją tego prawa. 

Placówka medyczna wydająca pacjentowi oryginał dokumentacji musi zrobić kopię na swój koszt

Wyrok NSA sprawił, że gabinet musi dostosować się do nakazu Rzecznika Praw Pacjenta. W przeciwnym razie placówce grozi grzywna w wysokości do 500 tys. zł. Warto nadmienić, że w analogicznej sprawie sąd zatwierdził grzywnę w wysokości 50 tys. zł. Została ona nałożona na przychodnię w Wągrowcu za nieudostępnianie oryginałów dokumentacji, pomimo wcześniejszego nakazu rzecznika. 

W świetle omówionego wyroku podmioty lecznicze nie mają żadnych podstaw prawnych do uchylania się od obowiązku wydawania oryginałów. Tymczasem podmiot leczniczy, wydając oryginał, zobowiązany jest do pozostawienia kopii, które sporządza na swój koszt. Chociaż wydanie oryginału następuje pod warunkiem zwrotu po wykorzystaniu, to jednak możliwości wyegzekwowania zwrotu są ograniczone. Z tych powodów resort zdrowia zamierza ograniczyć prawo pacjenta do przypadków, w których sporządzenie kopii mogłoby spowodować zwłokę zagrażającą jego życiu lub zdrowiu. Jednocześnie proponuje obniżyć opłaty za wydanie kopii lub wydruku dokumentacji do 50 gr za stronę. Nową formą udostępnienia dokumentacji papierowej ma być jej skanowanie i teletransmisja bądź wydanie na nośniku elektronicznym. 

 

PODSTAWA PRAWNA

1. art. 27, 28, 64 i 68 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;

2. § 78 ust. 2 rozporządzenia ministra zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania;

3. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 1 lipca 2015 r., VII SA/Wa 724/15;

4. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 i 19 kwietnia 2016 r.;

5. art. 1 pkt 5 i 6 projektu z 1 czerwca 2015 r. ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw (http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274457/12298943/12298944/dokument173492.pdf).