Największy niedobór witaminy D jest w populacji nastolatków

Jak wynika z badań, około 60 proc. dzieci w Polsce rodzi się już z niedoborami witaminy D. „Dlatego kobiety w okresie prokreacyjnym powinny jeszcze przed zajściem w ciążę zadbać o zgromadzenie odpowiednich zasobów tej witaminy w swoim organizmie, ponieważ od tego bezpośrednio zależą jej zasoby u płodu” — podkreśla dr n. med. Justyna Czech-Kowalska, zastępca kierownika Kliniki Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie.

Na stężenie witaminy D u noworodka ma wpływ również pora roku, w jakiej się on urodził. „Jeśli dziecko rodzi się wczesną wiosną lub zimą, to ma zwiększone ryzyko niedoboru witaminy D, ponieważ na ogół w tym okresie matki również mają niższe jej stężenia” — tłumaczy dr Czech-Kowalska.

Jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik wpływający na stężenie witaminy D u noworodka. Jest nim — jak pokazały badania prowadzone w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” — czas trwania suplementacji witaminą D u matki. Im jest on dłuższy, tym większe są zasoby tej witaminy u dziecka.

Uzupełnianie poziomu witaminy D - sama dieta nie wystarczy

Rodzice są informowani o konieczności uzupełniania u dziecka poziomu witaminy D, gdy opuszcza ono oddział noworodkowy. Na ogół stosują się do tych zaleceń. Dzięki temu odsetek dzieci z niedoborami tej witaminy do pierwszego roku życia jest niewielki. Z wiekiem jednak lawinowo wzrasta, ponieważ zmniejsza się odsetek dzieci systematycznie suplementowanych. „W grupie nastolatków (9-15 lat) tylko około 30 proc. dzieci przyjmuje jakieś preparaty zawierające witaminę D, a musimy pamiętać o tym, że dieta, niestety, nie dostarcza odpowiednich jej ilości” — zwraca uwagę dr Czech-Kowalska.

Z badania przeprowadzonego przez zespół prof. Haliny Weker z Zakładu Żywienia Instytutu Matki i Dziecka (Weker H. i wsp.: Nutrition of infants and young children in Poland — Pitnuts 2016. Dev. Period. Med. 2017; 21(1): 13-28) wynika, że aż u 80-95 proc. dzieci w wieku 1-3 lat dieta nie pokrywa zapotrzebowania na witaminę D. A to oznacza, że niezbędna jest suplementacja.

Korzyści z suplementacji witaminy D - od poprawy odporności po wzmocnienie kości

Na podstawie randomizowanych badań stwierdzono, że suplementacja witaminą D u dzieci może korzystnie wpływać na poprawę ich odporności. Zmniejsza częstość występowania infekcji, zwłaszcza dróg oddechowych (według niektórych autorów o 42 proc.). Obniża również ryzyko zaostrzenia astmy, ograniczając tym samym liczbę hospitalizacji z jej powodu. „Dzieci z astmą, które mają zapewnione właściwe zaopatrzenie w witaminę D, lżej chorują i rzadziej wymagają interwencji medycznych” — mówi dr Justyna Czech-Kowalska.

Wiele badań wskazuje na związek między niedoborami witaminy D jeszcze w okresie płodowym a zwiększonym ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 1. Badania dowodzą, że suplementacja tej witaminy w okresie niemowlęcym może ograniczyć to ryzyko od 30 do 78 proc. Z kolei u dzieci, które mają już cukrzycę, poprawia funkcje trzustki i wpływa korzystnie na kontrolę choroby.

Z badań wynika również, że uzupełnianie niedoborów witaminy D korzystnie wpływa na kości i mięśnie — powoduje wzrost ich masy, przyspiesza wzrost na długość, zwiększa również ich wytrzymałość.

Przyczyny niedoboru witaminy D - pakiet negatywnych czynników

„Brakuje jednak randomizowanych badań klinicznych oceniających status witaminy D i jej wpływ na rozwój młodych osób” — podkreśla dr hab. n. med. Jerzy Konstantynowicz, kierownik Kliniki Pediatrii, Reumatologii, Immunologii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Dlatego lekarze opierają się przede wszystkim na badaniach obserwacyjnych i epidemiologicznych. Wynika z nich, że „u młodzieży znacznie bardziej wyrażone są deficyty witaminy D niż we wcześniejszych okresach życia” — stwierdza dr Jerzy Konstantynowicz.

Brytyjskie badanie przeprowadzone w grupie 7 tys. pacjentów (średni wiek 10 lat), pokazało, że około 30 proc. nastolatków ma niedobory witaminy D. Odsetek ten zwiększa się z wiekiem. U 18-latków sięga już 75 proc.

Podobne wnioski płyną z polskich badań. W jednym z nich uczestniczyło 5 tys. nastolatków, w innym, nadzorowanym przez prof. dr hab. n. med. Danutę Chlebną-Sokół z Kliniki Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ponad 700 dzieci z różnych ośrodków w Polsce. W każdym z nich dowiedziono, że niedobory witaminy D wśród nastolatków są powszechnym zjawiskiem. 

Jakie czynniki mają wpływ na niedobór witaminy D u młodzieży? Dr Jerzy Konstantynowicz wymienia ich kilkanaście i radzi, by lekarze zwracali na nie baczną uwagę. Są to:

• duża zmienność indywidualna cech fizycznych,
• bardzo szybkie, nieprzywidywalne tempo rozwoju,
• restrykcyjne diety (eliminacyjne, niedoborowe, selektywne, makrobiotyczne, wegańskie),
• ortoreksja,
• zaburzenia odżywiania,
• otyłość,
• większa częstość złamań niż w dzieciństwie,
• nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących suplementacji,
• zmiany stylu życia,
• siedzący tryb życia i unikanie wysiłku fizycznego,
• specyfika biogeograficzna,
• ciąża młodocianych.

Niski poziom witaminy D a zwiększone ryzyko kardiometaboliczne

Australijskie badanie, polegające na obserwacji kohorty dzieci od 8. do 15. roku życia (jego wyniki opublikowano w tym roku), pokazało wyraźny spadek stężenia 25(OH)D w ciągu tych siedmiu lat. Jakie to ma przełożenie na zdrowie młodzieży?

„Niższe stężenie witaminy D u chłopców w wieku 8 lat było predyktorem podwyższonego stężenia cholesterolu, czynnika aterogennego i dyslipidemii. Wiązało się również ze zwiększonym ryzykiem otłuszczenia całego organizmu” — komentuje wyniki tego badania dr Jerzy Konstantynowicz.

Kilka lat temu w czasopiśmie „Pediatrics” opublikowano wyniki badania przeprowadzonego na 3 tys. nastolatków w wieku 12-19 lat. Udowodniono, że niższe stężenie witaminy D może mieć związek z nadciśnieniem, zwiększonym ryzykiem kardiometabolicznym, hiperglikemią i otyłością. 

Kontrowersje w sprawie dawkowania witaminy D

Opierając się na tym i innych podobnych badaniach, Amerykańska Akademia Pediatrii zaapelowała o przywrócenie suplementacji witaminą D. Zgodnie z zaleceniami Society for Adolescent Health and Medicine z 2013 r., rekomendowana dzienna dawka witaminy D dla zdrowej młodzieży to 400-800 jednostek, a dla młodzieży z czynnikami ryzyka 1000 jednostek. Podobne zalecenia zostały opublikowane w 2013 r. dla Europy Środkowej (tab. obok). Trwają jednak dyskusje, jakie stężenie 25(OH)D w surowicy jest optymalne dla młodzieży. Niektórzy autorzy sugerują, że powyżej 20 ng/dl (50 nmol/l), nie brakuje jednak głosów, że powinno być jeszcze wyższe. 

Jeszcze większe kontrowersje w środowisku pediatrów budzi kwestia dawkowania witaminy D u pacjentów z głębokim jej niedoborem (poniżej 10 ng/ml). Autorzy amerykańskich zaleceń stoją na stanowisku, że należy im podawać 50 000 jednostek raz w tygodniu przez 8 tygodni, najlepiej z posiłkiem, następnie oznaczyć stężenie 25(OH)D, a po uzyskaniu poziomu optymalnego przejść na dawkę podtrzymującą 1000 jednostek na dobę. Polscy eksperci radzą zachować dużą ostrożność w przypadku tak dużych dawek. 

„Nasze zalecenia są nieco bardziej stonowane, choć wcale nie takie zachowawcze. My stawiamy na systematyczność, a nie jednorazową megadawkę witaminy D” — tłumaczy dr Jerzy Konstantynowicz, współautor wytycznych w tym zakresie dla Europy Środkowej.

Dawkowanie witaminy D - wytyczne dla Europy Środkowej

Rekomendacje dotyczące suplementacji witaminą D u kobiet planujących ciążę, kobiet w ciąży i karmiących

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 

Rekomendacje dotyczące suplementacji witaminą D u dzieci i młodzieży

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 

Rekomendacje dotyczące suplementacji witaminą D w grupach ryzyka niedoboru tej witaminy

przewiń, aby zobaczyć całą tabelę

 

Źródło: Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów — wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r.

PRZECZYTAJ TAKŻE inne artykuły przedstawiające najnowsze wyniki badań nad witaminą D, zaprezentowane w czasie wykładów wygłoszonych na III Międzynarodowej Konferencji "Witamina D - minimum, maksimum, optimum":

>> Witamina D wpływa na płodność kobiet i mężczyzn

>> Zamiast opalania w solarium - suplementacja witaminą D

>> Przedawkowanie witaminy D - czy jest się czego obawiać?

>> Witamina D przedłuża sprawność seniorów

>> Niedobory witaminy D a choroby autoimmunologiczne