Leczenie grzybicy zależy od typu patogenu
W ostatnich dziesięciu latach obserwuje się niepokojący wzrost zachorowań na grzybicę stóp i paznokci. Przeprowadzone na szeroką skalę w Europie badania epidemiologiczne pod nazwą Projekt Achilles wykazały, że problem ten dotyczy coraz większego odsetka ludzi. Autorzy projektu określili nawet grzybicę stóp jako chorobę cywilizacyjną. W Polsce co drugi pacjent zgłaszający się do dermatologa cierpi na grzybicę.
Sprzyjające warunki
Patogeny chorobotwórcze umiejscawiają się na tworach keratynowych naskórka (włosy, paznokcie, warstwa rogowa) i tam wywołują zmiany chorobowe. Źródłem zakażenia najczęściej bywa człowiek lub zwierzęta domowe (koty, psy) oraz bydło. Zakażenie może być wywołane także grzybami rozwijającymi się w glebie. Najbardziej ostre postacie grzybicy paznokci pochodzą z zakażeń odzwierzęcych. Oprócz dermatofitów, za grzybice paznokci odpowiedzialne są także grzyby drożdżopodobne i pleśniowce.
Zakażenie stóp dokonuje się przez kontakt, najczęściej za pośrednictwem butów, skarpet, przyborów stosowanych do kosmetyki stóp. rodowiskiem sprzyjającym rozwojowi grzybów jest miejsce ciepłe i wilgotne. W naszym obszarze geograficznym głównym rezerwuarem patogenów są baseny, łaźnie, sauny, a zwłaszcza stosowane w nich jeszcze dość często drewniane podesty pod prysznicami.
Grupą najbardziej eksponowaną na infekcje są osoby używające nieprzewiewnego obuwia, jak górnicy, hutnicy, rolnicy, rybacy. Zakażenie szerzy się w zamkniętych zbiorowiskach ludzkich, np. w wojsku lub wśród sportowców, gdzie infekcja przenosi się między osobami chorymi i już wyleczonymi. Dla grzybiczych zakażeń sportowców utworzono nawet specjalny termin athletes foot (stopa atlety/noga sportowca). W toku badań okazało się, że u osób uprawiających sport ryzyko zakażenia grzybicą jest większe (11,1 proc.) niż u osób chorych na cukrzycę (8,3 proc.).
Wbrew pozorom, grzybica nie jest wynikiem braku higieny, niekiedy wprost przeciwnie - zbyt częste stosowanie mydła o zasadowym pH, długotrwałe moczenie nóg w takich roztworach uszkadza naturalne mechanizmy ochronne skóry i toruje drogę zakażeniu. Grzybicą stóp można niestety także zarazić się przymierzając obuwie w sklepie, chodząc po pokoju hotelowym wykładanym miękką wykładziną, a nawet we własnym domu, gdy ktoś z domowników cierpi na tę chorobę i użytkuje wspólną wannę lub ręczniki. Interesujące jest, że grzybica paznokci lub stóp u młodych osób i dzieci spotykana jest sporadycznie.
Zmiany na stopach i paznokciach
Grzybica skóry stóp może zajmować przestrzenie międzypalcowe, występować pod postacią grzybicy ?mokasynowej", sprawiającej wrażenie butów na stopie, grzybicy typu infekcyjno-pęcherzykowego czy wrzodziejącego - będącej połączeniem pozostałych postaci powikłanych infekcją bakteryjną. Grzybica skóry gładkiej epidemiologicznie powiązana jest ze ?stopą atlety", szerzy się odśrodkowo, tworząc widoczne na skórze czerwone obwódki i dotyczy najczęściej skóry pachwin.
Grzybica międzypalcowa stóp najczęściej poprzedza rozwój grzybicy paznokci. Chorobowo zmieniony naskórek jest wilgotny i pomarszczony, powstają na nim podłużne pęcherzyki i pęknięcia. Zmiany łuszczą się, zaogniają i obejmują swym zasięgiem paznokcie, które najpierw zmieniają barwę, stają się mętnobiałe lub żółte, potem grubieją, unoszą się i są bolesne przy najmniejszym dotyku, powodują trudności przy chodzeniu.
Leczenie powinno być poprzedzone badaniem mikologicznym ustalającym typ patogenu. Obecnie leczenie grzybicy paznokci jest stosunkowo krótkotrwałe i zdecydowanie łatwiejsze niż kiedyś, chociaż zależy od ciężkości zakażenia, rygorystycznego przestrzegania przez chorego zasad higieny i wczesnego rozpoznania schorzenia. Wartość leków do stosowania miejscowego jest ograniczona, nabiera znaczenia dopiero wtedy, gdy nie mogą być stosowane leki ogólne i gdy nie jest zajęta chorobą macierz paznokcia. Stosuje się 8% cyklopiroks (Batrafen) lub 5% amorolfinę (Loceryl) w formie lakierów do paznokci, a także 1% bifonazol w kremie mocznikowym (Mycospor-Onychoset z pilniczkiem do zdrapywania paznokcia) lub w postaci plastrów.
W terapii ogólnej dobre efekty przynosi stosowanie terbinafiny (Lamisil) przez 6 tygodni lub dłużej, niekiedy przez 6 miesięcy. Powszechniej stosowana jest terapia pulsowa polegająca na podawaniu przez 7 dni w miesiącu itrakonazolu (Orungal) w odpowiedniej dawce. W płytce paznokciowej gromadzi się lek w takim stężeniu, że nie ma potrzeby podawać go częściej. Cała kuracja wymaga zastosowania 2-3 pulsów. Wygląd paznokcia poprawia się dopiero po 6-9 miesiącach od zakończenia leczenia.
Łatwiej zapobiegać
Na równi z leczeniem choroby ważna jest profilaktyka przeciwgrzybicza, która zawiera się w kilku podstawowych zaleceniach:
o -nie chodzić boso w takich miejscach, jak pływalnia, łaźnia, sauna, pokój hotelowy (używać np. klapek),
o -stopy po każdej kąpieli dokładnie wysuszyć, szczególnie w przestrzeniach międzypalcowych,
o -używać przewiewnego obuwia z naturalnych materiałów, unikać butów ze sztucznych tworzyw (wyjątkiem są klapki plażowe i basenowe),
o -nosić skarpetki z włókien o wysokiej zawartości bawełny i codziennie je zmieniać,
o -korzystać tylko z gwarantujących reżim sanitarny gabinetów pedicure,
o -wyrzucić lub przynajmniej dokładnie odkazić obuwie po zakończonym leczeniu przeciwgrzybiczym,
o -profilaktycznie używać płynów i zasypek przeciwgrzybiczych (Daktarin) przynajmniej raz w tygodniu, jeżeli korzysta się z obiektów sportowych,
o -unikać noszenia cudzego obuwia, skarpetek, rajstop.
Uszkodzenia włosów
Grzybica strzygąca, która jest najczęściej występującą grzybicą skóry głowy owłosionej i nieowłosionej, może także obejmować paznokcie. Klinicznie wyróżnia się postać głęboką i powierzchowną grzybicy strzygącej.
Postać głęboka cechuje się ostro zapalnymi guzami, pokrytymi wydzieliną ropną i strupami. Większość włosów w jej obrębie ulega tzw. wyropieniu, pozostałe dają się łatwo usunąć. Występuje u dzieci i mężczyzn, głównie na brodzie. Po wyleczeniu mogą pozostać blizny.
W postaci powierzchownej obecne są na skórze głowy owłosionej liczne, łuszczące się ogniska, z włosami ułamanymi tuż nad powierzchnią skóry. Na skórze gładkiej występują ostro odgraniczone ogniska ze stanem zapalnym, pęcherzykami, strupkami, którym towarzyszy świąd.
W leczeniu tej postaci grzybicy stosuje się głównie preparaty aplikowane zewnętrznie, np. Travogen 1% krem, Pevaryl Lipogel (z liposomami) lub w postaci szamponu leczniczego, Pevisone 1% krem, Mycospor 1% krem lub żel, Batrafen - krem, żel lub roztwór etanolowy, Lamisil krem, Daktarin żel. Leczenie prowadzone jest przynajmniej przez jeden-dwa tygodnie po ustąpieniu dolegliwości w celu zapobieżenia nawrotowi choroby.
Drożdżaki na narządach płciowych
Grzybica pochwy i sromu najczęściej jest wywoływana zakażeniem drożdżakami. Choroba częściej może wystąpić u osób z obniżoną odpornością, po antybiotykoterapii, w czasie ciąży. Objawem głównym jest świąd i pieczenie sromu, gęste, serowate upławy, białawe naloty w przedsionku pochwy i pochwie, leżące na rozpulchnionej błonie śluzowej. Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych potwierdzonych badaniem mikologicznym pobranego rozmazu. Leczeniem należy objąć oboje partnerów i zaleca się Canesten, Clotrimazol, Nystatynę lub Travogen.
Źródło: Puls Medycyny
Podpis: dr n. med. Anna Nadulska