Łagodny rozrost prostaty – często spotykane schorzenie w praktyce lekarza POZ

Urolodzy apelują do specjalistów medycyny rodzinnej: nie bagatelizujmy objawów łagodnego rozrostu prostaty. Schorzenie to nie tylko pogarsza jakość życia, ale może prowadzić do znaczących powikłań.

Choroby układu moczowego są częstym problemem zdrowotnym, z którym Polacy zgłaszają się do gabinetu lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Wiele z nich – jak zakażenia – dotyczy w dużej mierze kobiet, panowie najczęściej sygnalizują objawy mogące wskazywać na łagodny rozrost prostaty (BPH - benign prostatic hyperplasia).

Łagodny rozrost prostaty – jedna z częstszych dolegliwości w męskiej populacji

Problemy zdrowotne na tle urologicznym nadal pozostają wstydliwym tematem, również w rozmowie pomiędzy lekarzem i pacjentem. Ci drudzy często więc najpierw szukają informacji o swoich dolegliwościach w internecie, a te bywają błędne. Specjaliści uczulają: łagodny rozrost prostaty nie jest tym samym, co przerost ani powiększenie gruczołu krokowego. Przerost wynika z powiększenia się komórek, natomiast rozrost z ich namnażania się – różnicę widać w wynikach badania histopatologicznego.

Według szacunków opartych na kilku różnych badaniach epidemiologicznych łagodny rozrost prostaty dotyka nawet 40 proc. mężczyzn w wieku powyżej 50. roku życia i aż połowy populacji 60-latków. 

Sam przerost komórek lub powiększenie się gruczołu krokowego nie musi koniecznie powodować objawów. W wielu przypadkach wraz z postępem schorzenia dochodzi do powstania przeszkody podpęcherzowej, czyli utrudnienia odpływu moczu. Dodatkową przyczyną wystąpienia postaci objawowej choroby jest nadreaktywność receptorów alfa występujących w błonie mięśniowej pęcherza i w cewce moczowej.

Łagodny rozrost prostaty – co powinno zaalarmować?

Objawami łagodnego rozrostu prostaty ze strony dolnych dróg moczowych są: 

• Osłabienie strumienia moczu,
• Trudności w rozpoczęciu mikcji,
• Przerwany strumień moczu,
• Oddawanie moczu kroplami,
• Wydłużony czas mikcji,
• Uczucie zalegania moczu po mikcji,
• Nietrzymanie moczu z przepełnienia.

W przebiegu choroby występują także objawy w fazie napełniania pęcherza, takie jak nokturia (konieczność przerywania snu w celu skorzystania z toalety), częstomocz dzienny, parcia naglące (dysuria), odczucie bólu i pieczenia podczas oddawania moczu. 

Wiele z przywołanych symptomów może być odbierana przez pacjentów subiektywnie, co dla lekarza rodzinnego stwarza pewną diagnostyczną trudność – czy zgłaszane objawy to już choroba? W obiektywnej ocenie dyskomfortu i odczuć chorych pomaga kwestionariusz IPSS (Międzynarodowa Skala Objawów Towarzyszących Chorobom Stercza). Z jego pomocą specjalista medycyny rodzinnej z powodzeniem może określić przebieg schorzenia oraz nasilenie objawów, które mogą być: łagodne, umiarkowane lub znaczne.

Jak diagnozować i leczyć łagodny rozrost prostaty?

Podstawą diagnostyki pozostaje prawidłowo zebrany wywiad lekarski, w którym lekarz powinien zapytać pacjenta o dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych oraz badanie fizykalne (zalecane jest także także badanie per rectum). W poradni urologicznej wykonywane są dodatkowe procedury diagnostyczne, np. USG obrazujące wielkość gruczołu krokowego. Wśród badań laboratoryjnych rekomendowane jest ogólne moczu i posiew w przypadku podejrzenia infekcji. Kolejnym krokiem w diagnostyce łagodnego rozrostu prostaty jest poddanie chorego uroflowmetrii. Pacjent oddaje mocz na specjalną aparaturę służącą do badania w celu oceny jakości mikcji i przepływu maksymalnego moczu – w połączeniu z USG i wskaźnikiem zalegania moczu po mikcji daje to lekarzowi pełny obraz choroby.

Schemat leczenia zależy od nasilenia objawów choroby. Jeśli są one łagodne, zaleca się obserwację. W sytuacji gdy dolegliwości są umiarkowane i poziom zalegania moczu po mikcji oraz powiększenia gruczoły są niewielkie, można włączyć fitoterapię lub farmakoterapię. W stadium zalegania moczu i dekompensacji chory powinien zostać zakwalifikowany do leczenia chirurgicznego.

Na czym poleca obserwacja chorego? Przynamniej raz w roku należy pacjent powinien odwiedzić lekarza, który zbierze wywiad dotyczący stopnia nasilenia dolegliwości, zbada go per rectum, przeprowadzi USG, oznaczy PSA i zleci uroflowmetrię. Warto pamiętać, że część leków stosowanych w terapii łagodnego rozrostu gruczołu krokowego może mieć działania niepożądane m.in. spadek ciśnienia i omdlenia oraz zaburzenia erekcji. Złotym standardem leczenia zabiegowego jest przezcewkowa elektroresekcja stercza polegająca na wycięciu fragmentu gruczołu krokowego. Kwalifikacja do leczenia chirurgicznego odbywa się już w poradni urologicznej.

Łagodny rozrost stercza, choć wydaje się banalnym schorzeniem, może mieć poważne powikłania. Specjaliści podkreślają, że nie należy związanych z nim dolegliwości zrzucać na karb podeszłego wieku, ale diagnozować i leczyć. Do powikłań należą choćby wodonercze i niewydolność przednerkowa nerek. 

Stany nagłe, które kwalifikują chorego do przyjęcia na oddział urologiczny:

• Kolka nerkowa,
• Zatrzymanie moczu,
• Skręt jądra,
• Krwiomocz masywny ze skrzepami,
• Złamanie prącia.

Opracowano na podstawie wykładu wygłoszonego podczas Kongresu Medycyny Rodzinnej w 2019 r.