W marcu 2020 r. Polskie Towarzystwo Onkologiczne zaprezentowało wytyczne postępowania dla chorych na nowotwory w związku z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2. Zgodnie z rekomendacjami, szpitale wprowadziły całkowity zakaz odwiedzin i opuszczania ośrodków przez pacjentów hospitalizowanych, gdyż przebywając poza nim mogą zarazić się wirusem. Dotyczy to również spotkań z rodziną. W początkowym etapie pandemii w Polsce część pacjentów onkologicznych wyrażała także zaniepokojenie związane z utrudnionym dostępem do lekarza, rozpoczęciem lub kontynuacją terapii.

SARS-CoV-2 stał się więc kolejnym, po nowotworze, źródłem lęku u chorych na raka. Czy jednak obawa przed koronawirusem okazała się większa niż przed chorobą nowotworową? Na to pytanie postanowili odpowiedzieć badacze z kilku ośrodków onkologicznych w Polsce. Porównali oni poziom lęku przed nowotworem i koronawirusem u pacjentów leczonych onkologicznie podczas pandemii SARS-CoV-2 w Polsce.

Charakterystyka grupy badanej

Dr n. med. Dawid Sigorski z Katedry Onkologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, który jest pierwszym autorem badania, poinformował, że na udział w nim wyraziło zgodę 306 pełnoletnich pacjentów. Zostali oni przyjęci do ww. ośrodków pomiędzy 11 a 15 maja 2020 r.

Badanych podzielono na dwie grupy wiekowe — powyżej i poniżej 65. roku życia, które stanowiły odpowiednio 58 proc. i 42 proc. ankietowanych. Wśród badanych przeważały kobiety — 58 proc., odsetek mężczyzn wynosił 45 proc. U 69 proc. chorych zastosowano terapię paliatywną, a u 31 proc. radykalną.

Pacjenci zostali podzieleni na 6 grup w zależności od rodzaju nowotworu. Największą (32,35 proc.) stanowili chorzy z nowotworami układu pokarmowego — przede wszystkim rakiem jelita grubego i rakiem żołądka. Na drugim miejscu znaleźli się pacjenci z rakiem piersi (28,10 proc.), a na trzecim — pacjenci z rozpoznaniem czerniaka i mięsaka (15,36 proc.). Analizą objęto także chorych na nowotwory układu moczowo-płciowego (12,42 proc., przede wszystkim rak prostaty), raka płuca (7,19 proc.) i inne nowotwory (4,58 proc.), przede wszystkim ginekologiczne (głównie rak jajnika).

Narzędzia badawcze do oceny poziomu lęku

Do oceny poziomu lęku zostały wykorzystane dwa narzędzia badawcze: skala numeryczna, za pomocą której badani oceniali swój poziom lęku (od 1 do 10), oraz skala Fear of COVID-19 — nowa skala, opracowana przez naukowców z Iranu. Składa się ona z siedmiu stwierdzeń, takich jak:

• Najbardziej boję się koronawirusa.
• Czuję się niekomfortowo, gdy myślę o koronawirusie.
• Moje ręce stają się lepkie, gdy myślę o koronawirusie.
• Boję się stracić życie z powodu koronawirusa.
• Kiedy oglądam wiadomości i historie o koronawirusie w mediach, denerwuję się lub niepokoję.
• Nie mogę spać, bo martwię się, że zachoruję na koronawirusa.
• Serce mi wali jak szalone, gdy myślę, że zachoruję na koronawirusa.

Do analizy statystycznej użyto testów nieparametrycznych oraz współczynnik korelacji rang Spearmana.

Lęk nowotworowy silniejszy niż koronawirusowy

„W skali numerycznej lęk nowotworowy został oceniony średnio na 6,34 i był wyższy niż lęk koronawirusowy, który został oceniony średnio na 5,40” — stwierdził dr Sigorski i dodał, że oceniono także korelację pomiędzy skalą Fear of COVID-19 a numeryczną i uzyskano znamienność statystyczną między nimi.

„Podobnie przeprowadziliśmy drugą korelację, oceniającą lęk nowotworowy i koronawirusowy w skali numerycznej, również uzyskując znamienność, co oznacza, że jeśli pacjenci boją się koronawirusa, również boją się nowotworu” — zaznaczył onkolog.

Badacze przeanalizowali także poziom lęku nowotworowego i koronawirusowego w zależności od lokalizacji nowotworu.

„Pacjenci onkologiczni bardziej boją się choroby nowotworowej niż koronawirusa, jednak poziom lęku różni się w zależności od rodzaju nowotworu” — zauważył dr Sigorski. Najwyższy poziom lęku nowotworowego i koronawirusowego wykazywały pacjentki z rakiem piersi, a najniższy — pacjenci z rakiem płuca.

Z badania wynika również, że u osób poniżej 65. roku życia poziom lęku nowotworowego był wyższy (średnio 6,73) niż u osób, które skończyły 65 lat (średnio 5,66). Wśród osób wyrażających większą obawę przed chorobą onkologiczną przeważały kobiety, które oceniły lęk nowotworowy średnio na 7,07, a mężczyźni na 5,47. Poziom lęku nowotworowego był wyższy także u chorych leczonych radykalnie (7,14) niż u pacjentów poddanych terapii paliatywnej (5,99).

„Pacjentki z rozpoznaniem raka piersi poniżej 65. roku życia, leczone radykalnie, powinny podlegać szczególnej opiece psychologicznej” — podsumował dr Sigorski. W jego ocenie, pomimo trudnej sytuacji epidemiologicznej, terapia onkologiczna powinna być prowadzona bez zmian.


Pod egidą Sekcji Młodych Onkologów: Autorzy i ośrodki uczestniczące w badaniu

Autorami badania są: Dawid Sigorski, Paweł Sobczuk, Kamil Kuć, Małgorzata Osmola, Anna Walerzak, Michał Wilk, Tomasz Ciszewski, Sylwia Kopeć, Karolina Hryń, Cezary Szczylik, Piotr Rutkowski, Rafał Stec, Lubomir Bodnar.
Wieloośrodkowe badanie pod egidą Sekcji Młodych Onkologów zostało przeprowadzone: na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, w Klinice Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, Uniwersyteckim Centrum Klinicznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Klinice Onkologii CMKP Europejskiego Centrum Zdrowia w Otwocku, a także na Oddziale Onkologicznym z Pododdziałem Dziennej Chemioterapii w Wojewódzkim Szpitalu w Przemyślu.

Nowa sekcja PTOK: Integracja młodych onkologów

Sekcja Młodych Onkologów jest nową sekcją, powołaną w ramach Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej. Jej celami są: integracja środowiska młodych onkologów, reprezentowanie ich interesów poprzez promowanie inicjatyw edukacyjnych i naukowych oraz wsparcie rozwoju zawodowego (Facebook: PTOK Młody Onkolog).