Kalendarz badań profilaktycznych kobiety. Ekspertka radzi, które z nich wykonać i kiedy

Zarówno moment pierwszej miesiączki, jak i ciąża/macierzyństwo czy menopauza to tzw. kamienie milowe także jeśli chodzi o zdrowie kobiet. Każdy z tych okresów wiąże się z określonymi ryzykami zdrowotnymi wymagającymi albo odpowiedniej profilaktyki, albo ewentualnego leczenia.

Dziewczynki coraz wcześniej zaczynają miesiączkować

Od lat obserwuje się zjawisko przesuwania się w czasie momentu pierwszej miesiączki na coraz wcześniejsze etapy życia i rozwoju dziewczynek. Ma to przede wszystkim związek z czynnikami środowiskowymi, takimi jak zmiany w sposobie odżywiania. Zjawisko to niesie ze sobą obowiązek zwiększonej czujności po stronie rodziców, opiekunów, ale i lekarzy.

Do 18. roku życia dziewczynka pozostaje pod opieką specjalisty w dziedzinie pediatrii oraz medycyny rodzinnej.

- Wiek nastoletni jest tak naprawdę okresem „najwdzięczniejszym”, jeśli chodzi o kwestie zdrowotne. Małe dzieci i te w wieku wczesnoszkolnym bardzo często zgłaszają się do gabinetów lekarzy rodzinnych z infekcjami, ale z wiekiem ich częstotliwość na szczęście spada. Z tego właśnie względu dziecko w wieku nastoletnim nie jest wcale częstym gościem w lekarskim gabinecie, o ile nie jest obarczone chorobą przewlekłą. Okazją do wizyty są tak naprawdę szczepienia ochronne i bilanse zdrowia. Nie istnieje też określony ściśle dla tego wieku kalendarz badań diagnostycznych czy profilaktycznych - pediatra lub lekarz rodzinny każdy przypadek powinien rozpatrywać indywidualnie - wyjaśnia dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

Przykładowo - jak mówi - u każdej z dziewcząt inaczej może wyglądać kwestia miesiączki. - Początkowo mogą one być obfite, nieregularne i występować nawet częściej niż raz w tygodniu. Jeśli lekarz obawia się w takich wypadkach zbyt dużego ubytku krwi i rozwoju anemii, to warto zlecić morfologię, w tym badanie stężenia żelaza. Jeśli dziewczynka rozwija się prawidłowo, nie ma konieczności zlecania dodatkowych badań – wyjaśnia.

- Ze szczepień zalecanych w wieku nastoletnim pozostaje bez wątpienia szczepienie przeciwko HPV. Preparat jest zarejestrowany dla dzieci od 9. roku życia, a więc jeszcze przed okresem nastoletnim. Warto je rozważyć jeszcze zanim dziewczynka zacznie miesiączkować – dodaje ekspertka.

Najczęstszym problemem zdrowotnym odnotowywanym u dziewcząt w wieku nastoletnim jest trądzik – dziś już skutecznie leczony. Dużo rzadziej w tej populacji wiekowej występują infekcje dróg moczowych lub dolnych dróg rodnych.

- Pediatra powinien pytać kontrolnie o występowanie plamień, upławów czy dolegliwości bólowych i świądu. Takie infekcje mogą przytrafiać się pacjentkom, które np. często korzystają z basenów - zwraca uwagę dr Mastalerz-Migas.

Przypomina, że znaczącym problemem zdrowotnym w tej populacji wiekowej są nadwaga i otyłość, a polska młodzież należy do najszybciej tyjących w Europie.

Jak dodaje, już z wieku nastoletnim warto uczyć dziewczynki obserwacji własnego organizmu np. wykonywania samobadania piersi.

USG piersi w ciąży mało miarodajne

Drugim zdrowotnym kamieniem milowym w życiu kobiety jest bardzo często macierzyństwo. Rośnie świadomość tego, że o swoje zdrowie kobieta powinna dbać w sposób szczególny nie tylko w czasie ciąży, ale też w okresie przedkoncepcyjnym.

- Na pewno warto odwiedzić dentystę i sprawdzić stan zdrowia jamy ustnej. Próchnica stwierdzana w ciąży to nic innego jak przewlekły toczący się w organizmie stan zapalny, który bardzo rzutuje na ogólny stan zdrowia. Może też zwiększać ryzyko różnorodnych powikłań w przebiegu ciąży. Już na kilka miesięcy przed planowaną ciążą zaleca się rozpoczęcie suplementacji kwasu foliowego. W ciąży należy przyjmować go obowiązkowo. (…) Warto też wykluczyć choroby tarczycy, które w kobiecej populacji są stosunkowo częste. (…) Przed zajściem w ciążę kobieta powinna wykonać też badanie cytologiczne, najlepiej z oceną wirusologiczną. Warto byłoby przed ciążą wykonać USG piersi, ponieważ w ciąży jego wyniki mogą być niewystarczająco miarodajne – wskazuje dr Mastalerz-Migas.

Ekspertka dodaje, że warto też uzupełnić szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym i wykluczyć część z nich, np. HIV i WZW typu C.

Menopauza a ryzyko sercowo-naczyniowe

Z ogromnymi zmianami w życiu i zdrowiu kobiety wiąże się wejście w okres menopauzalny. W związku ze zmianami w gospodarce hormonalnej, jakie zachodzą w tym czasie, u kobiet znacząco zwiększa się wówczas ryzyko sercowo-naczyniowe, co niestety potwierdzają statystyki dot. zgonów z przyczyn kardiologicznych.

- W ramach realizowanego w POZ programu CHUK raz na pięć lat osoba bez postawionej wcześniej diagnozy schorzeń sercowo-naczyniowych może wykonać oznaczenie lipidogramu i glukozy. Na takiej wizycie lekarz rodzinny ocenia też tętno, mierzy ciśnienie tętnicze i ocenia BMI. Z wiekiem wzrasta też ryzyko choroby nowotworowej. Zachęcam więc panie do korzystania z badań takich jak cytologia i mammografia. Cytologia może być wykonywana od 25 do 59 roku życia raz na trzy lata, natomiast mammografia raz na dwa lata w przedziale wiekowym pomiędzy 50 a 69 rokiem życia – dodaje dr Mastalerz-Migas.

Dla starszych pań mammografia nie jest już dostępne bezpłatnie w systemie publicznym.

Na podstawie konferencji „Zdrowie kobiety”, która odbyła się 19 maja.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Czy uzależnienie ma płeć? U kobiet nawroty zachowań nałogowych bywają częstsze

Nie lekceważmy hormonalnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego u kobiet