Jak łagodzić objawy alergii sezonowej: leki przeciwhistaminowe, krople do nosa, preparaty do oczu

Wiosenna alergia to reakcja zapalna błony śluzowej nosa i spojówek oczu, pojawiająca się po kontakcie z alergenem — pyłkami określonych traw lub drzew, na które dana osoba jest uczulona. Początek choroby wywołuje uwolnienie histaminy, będącej naturalnie występującym w organizmie związkiem pełniącym funkcje: mediatora procesów zapalnych, odczynu alergicznego, neuroprzekaźnika oraz stymulatora wydzielania kwasu żołądkowego.

Powtarzalne alergie sezonowe

Jak wskazuje mgr farm. Izabela Baj, w sezonie pylenia najczęstszym objawem uczulenia, na który skarżą się pacjenci, jest nieżyt nosa. Jeśli pacjent nie ma rozpoznanej alergii, to na farmaceucie spoczywa odpowiedzialność, żeby dookreślić, czy dolegliwości wywołały alergeny, czy raczej ich przyczyną jest infekcja wirusowa lub bakteryjna.

– Nieżytowi nosa wywołanemu alergią dodatkowo towarzyszą inne objawy, jak: świąd spojówek, zaczerwienienie oczu, suchość i drapanie w gardle. Jeśli pacjent skarży się także na te dolegliwości, to z dużą dozą prawdopodobieństwa możemy stwierdzić, że nieżyt nosa wywołała alergia — mówi farmaceutka.

Po uzyskaniu pewności, co do przyczyny i stwierdzeniu alergicznego podłoża choroby, farmaceuta powinien dopytać pacjenta o to, czy w poprzednich latach o tej samej porze doświadczał tego rodzaju objawów, ponieważ sezonowe alergie są powtarzalne.

– Najczęściej o tej porze roku zgłaszają się do nas po pomoc pacjenci, którzy mają rozpoznaną alergię, co więcej, wiedzą, na które pyłki są uczuleni i kiedy objawy występują. Jeżeli pacjent po raz pierwszy doświadcza dolegliwości, należy zalecić mu, aby sprawdził, co akurat pyli i obserwował w przyszłych sezonach, czy dolegliwości się powtórzą — radzi Izabela Baj.

Cel: blokowanie receptorów histaminowych

Podstawą leczenia alergii sezonowych są doustne leki przeciwhistaminowe drugiej generacji dostępne w aptece bez recepty.

– Leki mogą zawierać różne substancje aktywne. Część preparatów jest dostępna bez recepty, a część jedynie na receptę. Wśród leków OTC najpopularniejsze są te zawierające takie substancje czynne, jak: cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, lewocetyryzyna i feksofenadyna. Ponieważ wszystkie należą do leków drugiej generacji, nie powinny powodować działań niepożądanych, takich jak leki pierwszej generacji. Nie powinny zatem wywoływać uczucia senności, zmęczenia ani wpływać na prowadzenie pojazdów, koncentrację czy codzienne funkcjonowanie — wyjaśnia farmaceutka.

Zaleca jednak, by pacjent pierwszą dawkę leku przyjął wieczorem w celu sprawdzenia, jak dany lek na niego wpływa. Nie można bowiem wykluczyć specyficznych reakcji osobniczych, jak chociażby senność. Większość pacjentów bardzo dobrze toleruje te leki i może przyjmować je o dowolnej porze.

– Wszystkie leki, niezależnie od zawartej substancji aktywnej, mają taki sam mechanizm działania — blokują receptory histaminowe, przez co nie dochodzi do reakcji alergicznej. Niektóre, jak desloratadyna i feksofenadyna mają dodatkowo delikatne działanie przeciwzapalne. Nie ma też znaczenia, jaki alergen wywołał reakcję: czy były to pyłki, czy np. kurz, na wszystkie alergeny działają te same tabletki” — tłumaczy Izabela Baj.

Formę i dawkę leku 
antywhistaminowego testuje pacjent

Leki dostępne bez recepty występują w opakowaniach po 7 bądź 10 tabletek, które najczęściej przyjmuje się raz na dobę.

– Po zużyciu jednego opakowania pacjent powinien mieć już pewność, czy terapia była trafiona. Jeżeli leczenie przynosi pacjentowi ulgę, to można, po konsultacji z lekarzem, kontynuować przyjmowanie tabletek przez okres trwania dolegliwości. Kiedy natomiast pacjent nie dostrzega żadnej zauważalnej poprawy, tym bardziej powinien skonsultować się z lekarzem. Możliwe, że będzie potrzebował silniejszych środków antyalergicznych dostępnych na receptę bądź też dokładniejszej diagnozy — zauważa farmaceutka.

Wraz z postępem medycyny pojawiają się różne formy leków antyhistaminowych. Ciekawym rozwiązaniem są preparaty w formie rozpadających się tabletek, które można trzymać w samochodzie i w razie potrzeby zażyć bez popijania.

Krople antyalergiczne i aerozole do nosa

Oprócz doustnych leków antyhistaminowych można stosować preparaty działające miejscowo. W wypadku dolegliwości ze strony nosa dostępne są krople oparte na czterech rodzajach substancji czynnych.

• Kromoglikan sodu: typowe krople antyalergiczne, o wysokim profilu bezpieczeństwa, nieuzależniające, dostępne od długiego czasu. Krople te nie są skuteczne, gdy pacjent już skarży się na objawy alergii sezonowej. Ich działanie polega na zapobieganiu ich pojawieniu się, dlatego należy zacząć je przyjmować przynajmniej kilka dni wcześniej. Preparaty te są polecane osobom, które wiedzą, na jakie pyłki są uczulone i znają kalendarz pylenia. Krople należy przyjmować ciągle, przez cały czas trwania ekspozycji na alergen. Częstość przyjmowania zależy od rodzaju preparatu i stężenia. Zwykle 4-6 razy na dobę.
• Leki obkurczające błonę śluzową nosa, np. xylometazolin lub oxymetazolin: krople stosowane przy objawach choroby, mające przynieść ulgę. Są używane nie tylko przy alergii, ale też w przeziębieniach czy innych infekcjach nosa. Mechanizm działania polega na szybkim obkurczaniu naczyń krwionośnych w nosie. Stosuje się je w schemacie 2-3 razy na dobę, maksymalnie do tygodnia. Dłuższe zażywanie powoduje nadwrażliwość błony śluzowej i katar z odbicia, co może prowadzić do nadużywania tych preparatów i problemów z ich odstawieniem. Krople te działają tylko na objawy, nie zapobiegają ani nie leczą.
• Mometazon — substancja aktywna zawarta w steroidowych lekach do nosa, które do sprzedaży odręcznej weszły kilka lat temu. Steroidy podawane w formie donosowej mają wysoki profil bezpieczeństwa i w przeciwieństwie do form doustnych czy dożylnych nie powinny wywoływać ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Preparaty powinny być stosowane stale, raz na dobę. Ważne jest uświadomienie pacjentowi, że krople steroidowe nie przynoszą efektu natychmiastowego. Pierwsze rezultaty działania widoczne są po kilku godzinach, a pełna skuteczność — po kilku dniach stosowania. Można je bezpiecznie przyjmować przez cały okres alergii, jednak długotrwałe stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem.
• Substancje o działaniu przeciwhistaminowym (azelastyna) — najmniejsza grupa kropli, zawierająca kilka preparatów o tym samym mechanizmie co leki antyhistaminowe, tylko oddziałujące miejscowo. Krople należą do bezpiecznych, nie są jednak tak popularne jak te z xylometazoliną lub oxymetazoliną z uwagi m.in. na wyższą cenę. Zazwyczaj nie zaleca się również dublowania schematu działania, czyli osoby stosujące leki doustne przeciwhistaminowe nie powinny przyjmować kropli z tej samej grupy. Zalecane są pacjentom uskarżającym się jedynie na objawy ze strony nosa, którym nie towarzyszą inne objawy alergii sezonowej. Można je stosować w sposób ciągły, nawet do 4 tygodni. Po tym okresie pacjent powinien skonsultować się z lekarzem.

Dodatkowo — jak tłumaczy ekspertka — pacjenci, którzy cierpią z powodu alergicznego nieżytu nosa powinni płukać rano i wieczorem nos roztworem wody morskiej lub soli fizjologicznej w celu usunięcia zalegających w nim alergenów. Płukanie należy przeprowadzać również przed każdorazowym podaniem właściwych kropli.

Antyalergiczne preparaty do oczu

– Jeżeli nieżytowi nosa towarzyszą objawy zapalne ze strony oczu, wówczas pacjent powinien skorzystać z kropli do oczu. Wybór tego typu preparatów jest węższy, ogranicza się do dwóch grup leków, ale też mniej pacjentów uskarża się na łzawienie, pieczenie czy alergiczny świąd oczu — zaznacza farmaceutka. Do dyspozycji pacjentów pozostają:

• Substancje o działaniu przeciwhistaminowym (azelastyna, olopatadyna, ketotifen) — działają na tej samej zasadzie, co krople do nosa. Zwykle stosuje się je dwa razy dziennie po jednej kropli do worka spojówkowego. Z uwagi na możliwe, przemijające objawy nieostrego widzenia po użyciu leku, należy odczekać do ustąpienia objawów przed prowadzeniem pojazdów.
• Kromoglikan sodu — krople o wysokim profilu bezpieczeństwa. Podobnie jak w wypadku kropli do nosa, także te, aby zadziałały, należy zacząć zażywać, zanim pojawi się ekspozycja na alergen.

Steroidy oraz leki obkurczające naczynia krwionośne są dostępne w postaci kropli do oczu, ale dużo rzadziej są zalecane w leczeniu alergicznego zapalenia spojówek niż w alergicznym zapaleniu nosa.

W wypadku alergicznego zapalenia spojówek wskazane jest również płukanie solą fizjologiczną worka spojówkowego i przemywanie okolic oczu wacikiem.

Wszystkie objawy alergii sezonowej można zminimalizować przez ograniczenie ekspozycji na uczulający alergen. Warto ograniczyć przebywanie na zewnątrz w godzinach, gdy stężenie pyłków jest największe, wietrzyć mieszkanie rano lub późnym wieczorem, zmieniać odzież po powrocie do domu, często brać prysznic i myć włosy.

POLECAMY TAKŻE: Jak się chronić przed kleszczami: skuteczne repelenty, sposoby usuwania kleszcza