Innowacyjna metoda leczenia rakowatości otrzewnej

Lekarze z Centrum Onkologii im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy przeprowadzili w zeszłym roku pierwszy w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej zabieg dootrzewnowej podciśnieniowej chemioterapii aerozolem. Dołączyli tym samym do grona najlepszych na świecie ośrodków specjalizujących się w leczeniu rakowatości otrzewnej. Za wykonanie zabiegu otrzymali wyróżnienie w konkursie Złoty Skalpel 2017.

„Rakowatość otrzewnej (ang. peritoneal carcinomatosis, PC) stanowi istotny problem kliniczny dla współczesnej onkologii i chirurgii onkologicznej. Termin ten odnosi się do zjawiska przerzutowania i niekontrolowanego, szybkiego rozrostu nowotworowego w obrębie jamy otrzewnej. Najczęściej dotyczy chorych na raka jajnika, żołądka, jelita grubego, trzustki, pęcherzyka żółciowego oraz kilku innych podtypów nowotworów” — wyjaśnia dr n. med. Maciej Nowacki, adiunkt Kliniki Chirurgii Onkologicznej CM UMK w bydgoskim Centrum Onkologii, jeden z wyróżnionych lekarzy. 

Rakowatość otrzewnej jest oznaką znaczącego rozwoju lub nieoczekiwanego nawrotu choroby nowotworowej. Jeśli zostanie rozpoznana u chorego na raka żołądka, to bez podjęcia leczenia czeka go zaledwie od jednego do trzech miesięcy życia, a np. w przypadku raka jelita grubego — od pięciu do siedmiu miesięcy. 

Rakowatość otrzewnej - istnieje skuteczne wsparcie standardowej chemioterapii

Przez wiele ostatnich lat dla pacjentów z rozpoznaną rakowatością otrzewnej nie było żadnej optymalnej opcji terapeutycznej. Do 1990 roku, jako pacjenci w IV stadium zaawansowania choroby nowotworowej, byli oni często kwalifikowani jedynie do leczenia standardową chemioterapią paliatywną, cechującą się słabym współczynnikiem odpowiedzi. Skuteczną możliwością znacznego polepszenia wyników takiego postępowania jest — jak podkreślają specjaliści — połączenie zabiegu cytoredukcyjnego (ang. cytoreductive surgery, CRS), czyli chirurgicznego usunięcia tkanek nowotworowych, z dootrzewnową chemioterapią perfuzyjną w hipertermii (ang. hyperthermic intraperitoneal chemotherapy, HIPEC). Problem w tym, że do tej metody kwalifikuje się niewielka grupa pacjentów.

„Niestety, zabieg CRS+HIPEC, jako agresywna chirurgicznie metoda, obarczona ryzykiem wystąpienia szerokiej palety powikłań okołooperacyjnych, nie jest metodą z wyboru u wszystkich pacjentów ze zdiagnozowanym zaawansowanym rozprzestrzenieniem zmian nowotworowych w obrębie otrzewnej. Nie powinno się jej stosować u osób starszych, w stanie klinicznym niepozwalającym na pełną interwencję chirurgiczną oraz obarczonych dodatkowymi schorzeniami lub istotnymi powikłaniami” — przypomina prof. dr hab. n. med. Wojciech Zegarski, kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Onkologicznej CM UMK w Bydgoszczy. 

Z myślą o takich pacjentach zespół prof. Marca Reymonda z Uniwersytetu w Tybindze (Niemcy) opracował innowacyjną metodę leczenia rakowatości otrzewnej — dootrzewnową podciśnieniową chemioterapię aerozolem (ang. pressurized intraperitoneal aerosol chemoterapy, PIPAC). Pierwszy zabieg z wykorzystaniem tej techniki przeprowadzono w 2011 r. Stanowi ona połączenie techniki laparoskopowej z nowoczesnym sposobem dostarczania leku w postaci odpowiednio rozproszonych kropli aerozolu pod ciśnieniem. 

„W wielu badaniach naukowych i opisach klinicznych wykazano pozytywną odpowiedź terapeutyczną oraz spowolnienie wzrostu i rozsiewu komórek nowotworowych u pacjentów poddanych tej metodzie leczenia, co może mieć istotne znaczenie dla poprawy współczynnika ich przeżycia i jakości życia. Dodatkowo, dzięki wykorzystaniu techniki laparoskopowej, wiąże się ona z mniejszym stopniem powikłań w porównaniu do techniki otwartej” — mówi prof. Zegarski.

PIPAC - nowatorski zabieg w naszej części Europy

Przygotowania do wykonania pierwszego zabiegu metodą PIPAC w Bydgoszczy trwały wiele miesięcy. Odbył się on 10 maja 2017 roku, a przeprowadzili go dwaj lekarze z Oddziału Klinicznego Chirurgii Onkologicznej Centrum Onkologii w Bydgoszczy: prof. Wojciech Zegarski i dr Maciej Nowacki. Był to pierwszy w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej zabieg dootrzewnowej podciśnieniowej chemioterapii aerozolem. Opiekę merytoryczną nad nim zapewnił osobiście twórca tej metody prof. Marc Reymond, szef Kliniki Chirurgii Uniwersytetu w Tybindze, który 16 lat wcześniej wykonał pierwszy na świecie zabieg PIPAC — po około 30 latach przygotowań klinicznych i technicznych. 

Obecnie takie zabiegi, będące połączeniem wypracowanych technik chirurgii małoinwazyjnej z wiedzą zespołu onkologów klinicznych pracujących nad zjawiskiem rakowatości otrzewnej, wykonywane są w około 100 wysokospecjalistycznych ośrodkach referencyjnych 20 krajów europejskich. Metoda PIPAC jest najbardziej rozpowszechniona we Francji, w Niemczech, Szwajcarii i w Danii. W klinice kierowanej przez prof. Zegarskiego w Bydgoszczy, poza unikatowym programem leczenia pacjentów z rakowatością otrzewnej, realizowany jest obecnie projekt badawczy techniki PIPAC i podtypów chemioterapii dootrzewnowej. Oceniane są m.in. wpływ zastosowania technik z zakresu nanotechnologii w terapii PIPAC oraz możliwości modyfikacji i innowacyjnych rozwiązań technicznych w rozwoju PIPAC.

„Zapoczątkowanie w tej części Europy programu PIPAC było nie tylko niebywałym sukcesem naszego ośrodka i polskiej medycyny, ale też nadzieją na osiągniecie lepszych wyników leczenia pacjentów z rozsiewem choroby nowotworowej w obrębie otrzewnej w Polsce” — mówi dr Maciej Nowacki.

Lekarze z Centrum Onkologii w Bydgoszczy mają nadzieję, że program przyczyni się do rozpowszechnienia leczenia za pomocą dootrzewnowej podciśnieniowej chemioterapii aerozolem zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Podobnie jak stało się z techniką HIPEC — chemioterapii dootrzewnowej w hipertermii poprzedzonej cytoredukcją — która również jest wykorzystywana w bydgoskim ośrodku.

Warto dodać, że Centrum Onkologii w Bydgoszczy jest pierwszym ośrodkiem na świecie, który zastosował zabieg PIPAC jako leczenie neoadiuwantowe przed resekcją żołądka D2 oraz wiodącą placówką w wieloośrodkowym badaniu nad techniczną stroną tego zabiegu.

 

WARTO WIEDZIEĆ: Technika PIPAC bezpieczna i efektywna kosztowo

PIPAC jest jedną z najbezpieczniejszych na świecie metod umożliwiających śródzabiegową podaż chemioterapeutyków bezpośrednio w obrębie jamy brzusznej.

W technice PIPAC wykorzystuje się najnowsze rozwiązania z zakresu chirurgii małoinwazyjnej, co pozwala na znaczące skrócenie czasu zabiegu i usprawnienie pracy personelu medycznego.

Ze względu na stosunkowo niskie koszty zabiegu oraz duże doświadczenie bydgoskiego ośrodka w szkoleniach i nauce praktycznej chirurgów, jest szansa, że w ciągu dwóch lat metoda PIPAC stanie się powszechna w Europie Środkowo-Wschodniej.