Ig Nobel dla Polaków za odkrycie leczniczych właściwości lodów

Nagrody Ig Nobla to humorystyczne odpowiedniki Nagród Nobla, przyznawane za osobliwe prace naukowe, które "najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia" i za odkrycia, które "nie mogą lub nie powinny być powtarzane".

Którym chorym służą lody?

W tym roku przyznano 10 takich nagród. Nagrody, w tym praktycznie bezwartościowy banknot o nominale 10 bilionów dolarów Zimbabwe, wręczali laureaci prawdziwej Nagrody Nobla, m.in Frances Arnold (Nobel z chemii w 2018 r.), Rich Roberts (Nobel z medycyny i fizjologii w 1993 r.) czy Donna Strickland (Nobel z fizyki w 2018 r.).

Ig Nobla w dziedzinie medycyny dostali w tym roku Marcin Jasiński, Martyna Maciejewska, Anna Brodziak, Michał Górka, Kamila Skwierawska, prof. Wiesław Jędrzejczak, Agnieszka Tomaszewska, Grzegorz Basak oraz Emilian Snarski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jak wykazali, pacjenci onkologiczni poddawani radio- i chemioterapii wykazywali mniej szkodliwych skutków ubocznych, jeśli podawano im lody. Chodzi o zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (oral mucositis). Agresywne leczenie prowadzi do zniszczenia komórek nabłonkowych wyściełających przewód pokarmowy, a to wystawia uszkodzone tkanki na niebezpieczeństwo infekcji. W jamie ustnej, na dziąsłach i/lub języku powstają owrzodzenia, zwiększa się wydzielanie śliny i mogą występować trudności z połykaniem. W skrajnych przypadkach - zwłaszcza w połączeniu z nudnościami i wymiotami powszechnymi przy chemioterapii i radioterapii – jedzenie jest prawie niemożliwe.

Typowym środkiem zapobiegawczym jest krioterapia - zwykle ssanie wiórków lodowych. Ale pacjenci nie zawsze w pełni stosują się do krioterapii lodowej, ponieważ robi się nieprzyjemnie zimno. W szczególności pacjenci z nowotworami dziecięcymi mają tendencję do lepszej odpowiedzi, gdy lód zastępują lody. Nie było dotąd żadnych badań na ten temat - lukę wypełnili Polacy, opracowując dane dotyczące 74 osób w wieku średnio 58 lat, które przeszły przeszczep komórek macierzystych w ramach terapii przeciwnowotworowej. Tylko 28,85 proc. pacjentów, którzy poddali się krioterapii z lodami, rozwinęło zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, w porównaniu do 59 proc. tych, którzy nie otrzymali krioterapii. Jak z tego wynika, spożywanie lodów jest dobrym środkiem zapobiegawczym w rozwoju zapalenia błony śluzowej jamy ustnej u chorych na nowotwory.

Pomysł wyszedł od studentów

Prof. Wiesław Jędrzejczak, były wieloletni kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Onkologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego i jeden z autorów nagrodzonego opracowania przyznaje, że to studenci medycyny Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego byli pomysłodawcami przeprowadzenia badań, za które przyznano Ig Nobla.

– Moja zasługa jest taka, że ja nie utrąciłem tego pomysłu - wyjaśnił były wieloletni kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Onkologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Wiesław W. Jędrzejczak. To właśnie studenci tej kliniki wykonali badania nagrodzone Ig Noblem. Obecnie szefem Kliniki jest prof. Grzegorz W. Basak, jeden ze współautorów badania.

Jak tłumaczy prof. Jędrzejczak, chodziło o to, by pomóc pacjentom otrzymujących lek o nazwie melfalan, podawany przed przeszczepieniem szpiku kostnego. Farmaceutyk ten hamuje namnażanie się komórek i jest stosowany w onkologii, ale powoduje liczne skutki uboczne, takie jak stany zapalne i owrzodzenie błon śluzowych, m.in. jamy ustnej. Po podaniu tego leku często występuje bardzo ciężkie owrzodzenie jamy ustnej.

– Aby zmniejszyć nasilenie owrzodzenie jamy ustnej w trakcie przyjmowania melfalanu podawano pacjentom zwykłą kostkę lodu. Moi młodzi współpracownicy wpadli zatem na pomysł, żeby to zrobić bardziej przyjemnie i zamiast kostki lodu lepiej byłoby lizać lody – opowiada prof. Jędrzejczak.

Zaznacza, że badanie było randomizowane, a zatem zgodnie z regułami badań naukowych. Polegało to na tym, że jedni pacjenci jedli lody, a inni otrzymywali jedynie kostki lodu. - I się okazało, że podawanie lodów smakowych również pomaga - zmniejsza toksyczność tej chemioterapii w jamie ustnej i łagodzi jej owrzodzenie - dodaje.

Na pytanie, czy wyniki tego badania potwierdziły się w praktyce medycznej, specjalista podkreślił, że jak najbardziej - sprawdzają się. Eksperyment nie był kosztowny. - Badania zasponsorowała restauracja szpitala WUM, udostępniając nieodpłatnie lody. Nie były zatem kosztowne, a są praktyczne i użyteczne – podkreślił prof. Wiesław Jędrzejczak.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Supertalenty w Medycynie 2022: znamy laureatów konkursu!