Farmakoterapia seniorów: powstały wytyczne dla lekarzy rodzinnych

Wytyczne geriatrów dla lekarzy - głównie rodzinnych - jak postępować ze starszymi pacjentami, aby uniknąć niepożądanych skutków z powodu za dużej liczby przyjmowanych przez seniorów leków opracowali lekarze w ramach projektu Fundacji Centrum Inicjatyw na Rzecz Społeczeństwa w Białymstoku.

Lekarz powinien kontrolować, ile i jakie leki zażywa pacjent geriatryczny

Celem ogólnopolskiego projektu pod nazwą "Audyt obywatelski procesu leczenia farmakologicznego seniorów w Polsce" było uwrażliwienie lekarzy, aby pracując z seniorami zwracali uwagę na niepożądane skutki leczenia, ale i na skutki starzenia dla farmakoterapii.

– Chodzi tu o ilość leków, jak i jakość leków oraz dawkowanie - mówi kierownik Kliniki Geriatrii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku (UMB), wojewódzka konsultant ds. geriatrii prof. Barbara Bień, współautorka (z dr Eweliną Łukaszyk z poradni geriatrycznej szpitala MSWiA w Białymstoku) opublikowanych kryteriów. W opracowanych wytycznych znalazły się przełożone na polski międzynarodowe, też aktualizowane kryteria. Powstał swoisty podręcznik dla lekarzy POZ.

Prof. Bień wskazuje, że wielolekowość u seniorów to duży problem, wiele osób może nawet przyjmować leki, które wzajemnie się wykluczają, albo przyjmować kilka leków o takim samym działaniu, co również jest problemem. Zaznaczyła także, że często jeden specjalista nie wie, jakie leki temu samemu pacjentowi przepisał inny specjalista na inną chorobę, a to również może mieć swoje złe skutki.

– Jeśli chodzi o ilość leków, to zaleca się jednak, żeby wszyscy lekarze przeglądali listy leków, które są używane przez seniorów, nie tylko zgodne ze swoją specjalizacją, również inne leki, które przyjmuje senior od innych specjalistów, suplementy diety. To jest bardzo ważna sprawa, ponieważ wraz z ilością spożywanych preparatów, zarówno tych na receptę, jak i pozarecepturowych, zwiększa się ryzyko niepożądanych działań, interakcji między lekami - podkreśla prof. Bień.

Połowa seniorów nadużywa leków

W opracowanych wytycznych wskazano, powołując się na badanie Polsenior 21, że ok. 80 proc. osób po 65. roku życia choruje na więcej niż jedną chorobę i średnio przyjmuje ponad 4 leki na receptę. W grupie wiekowej powyżej 85. roku życia jest to już prawie sześć leków.

"51 proc. seniorów przyjmuje codziennie 5 lub więcej leków recepturowych, a 12 proc. przyjmuje co najmniej 10 pozycji lekowych, co spełnia kryteria ciężkiej wielolekowości. Ponadto wykazano, że suplementy diety przyjmuje 32 proc. polskich seniorów” - napisano w udostępnionych PAP wytycznych.

"Aby lecząc nie szkodzić, powinniśmy zawsze uwzględniać leki przyjmowane z zalecenia innych lekarzy, a także zażywane przez pacjenta “na własną rękę" - podkreślono w wytycznych. Wielolekowość może prowadzić do wielu szkód, które są związane z lekami, w tym do upadków, a przez to złamań.

Prof. Bień podkreśla, że lekarze leczą zgodnie z obowiązującymi wytycznymi w leczeniu danej choroby, ale trudno jest pogodzić ze sobą wytyczne w leczeniu kilku chorób naraz, uwzględniając także wiek seniora, stan pacjenta.

– W wieku starszym należałoby troszeczkę inaczej na to spojrzeć (...) w pewnych grupach wiekowych, sytuacjach klinicznych, jeśli chodzi o funkcje wątroby, nerek, ośrodkowego układu nerwowego, musimy uczyć się zamieniać, odstawiać, zmniejszać dawkę, dostosowywać - mówi prof. Bień.

Opracowane wytyczne lekarze będą mogli poznać już podczas pierwszego szkolenia online, które 2 lutego odbędzie się w Naczelnej Izbie Lekarskiej.

W ramach projektu powstał także symboliczny paszport dla seniora, gdzie można spisać wszystkie informacje o przyjmowanych lekach. Ma to pomóc zebrać w jednym miejscu takie dane, które są potrzebne lekarzom. Paszport można wydrukować ze strony projektu, wypełnić i mieć ze sobą np. na wizytach lekarskich. Materiały są dostępne na stronie fundacjafcis.pl.

Projekt dofinansowano z Programu Aktywni Obywatele Fundusz Krajowy finansowanego z tzw. funduszy norweskich

PRZECZYTAJ TAKŻE: “Oblicza Medycyny”. Zdrowotne konsekwencje upadków wśród seniorów