Dopracowywanie jednakowego standardu opieki onkologicznej

Podczas posiedzenia sejmowej Komisji Zdrowia (17 marca) wiceminister Sławomir Gadomski przedstawił „Informację ministra zdrowia na temat oceny pilotażu Krajowej Sieci Onkologicznej oraz przedstawienia sposobu i wyników monitorowania jakości i efektywności opieki onkologicznej”.

Pilotaż Krajowej Sieci Onkologicznej przedłużony w pandemii

Pilotaż Krajowej Sieci Onkologicznej rozpoczął się w lutym 2019 r. Początkowo objął województwa dolnośląskie i świętokrzyskie, a następnie został rozszerzony o dwa kolejne — podlaskie i pomorskie. „Do tej pory łącznie pilotażem objęto 14 823 pacjentów (dane na 1 stycznia 2021 r.), chorujących na pięć najczęściej występujących w Polsce nowotworów: piersi, płuca, jajnika, jelita grubego i gruczołu krokowego. W województwie dolnośląskim pilotaż objął 9 tys. chorych, w świętokrzyskim — 3 tys., w pomorskim — 1,6 tys., w podlaskim — ponad 1 tys. pacjentów” — poinformował wiceminister.

Jak dodał, do tej pory na pilotaż wydano pawie 30 mln zł, a do końca jego trwania koszt nie przekroczy zakładanych 48 mln zł. Z powodu epidemii pilotaż został przedłużony do 31 grudnia 2021 r. Zgodnie z zapowiedziami, ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej ma wejść w życie 1 stycznia 2022 r.

„Prace związane z wdrożeniem Krajowej Sieci Onkologicznej są zaawansowane. Zakładam, że w ciągu 3 miesięcy spotkamy się na posiedzeniu Komisji Zdrowia, mając już projekt ustawy o KSO” — zapowiedział Sławomir Gadomski. Zaznaczył również, że powstanie kompleksowy raport z realizacji programu pilotażowego opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci onkologicznej, który będzie zawierał ocenę wszystkich mierników.

Krajowa Sieć Onkologiczna pomoże

„Głównym celem KSO jest zniwelowanie nierówności w dostępie do opieki onkologicznej — podkreślił dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, mówiąc o realizacji pilotażu w tym województwie. — Nie może być tak, że kod zamieszkania decyduje o tym, jakie świadczenia onkologiczne są realizowane, a tak niestety teraz jest. To nie jest tylko problem Polski”.

Zamiarem realizatorów projektu — jak informował dalej dyrektor DCO — jest oczywiście także poprawa wyników terapii, do czego ma się przyczynić wdrożenie wytycznych leczenia onkologicznego na każdym poziomie opieki. „Chcemy ten proces cały czas monitorować, również pod kątem jakościowym” — zaznaczył dr hab. Adam Maciejczyk. Jako cele szczegółowe wprowadzanej w regionie sieci wymienił:

• skrócenie czasu oczekiwana na wizytę pierwszorazową (średnio do 5 dni) oraz na badanie diagnostyczne i wyniki badań (do 14 dni, licząc od skierowania do otrzymania wyniku);
• poprawę jakości diagnostyki onkologicznej;
• wprowadzenie wymogu interdyscyplinarnego konsylium;
• przestrzeganie aktualnych standardów leczenia;
• poprawę komunikacji z pacjentem.

Dyrektor DCO wskazał też na główne determinanty KSO, jakimi są: organizacja, koordynacja i kompleksowość oraz jakość opieki onkologicznej.

„Jakość musi być mierzona w sposób jasny i precyzyjnie zdefiniowany. Stworzyliśmy księgę jakości zbierania danych w opiece onkologicznej i udostępniliśmy ją województwom, które później wdrożyły pilotaż Krajowej Sieci Onkologicznej” — powiedział onkolog.

Krajowa Sieć Onkologiczna - co się udało dokonać

„Sukcesem pilotażu KSO jest wdrożenie infolinii onkologicznej i skrócenie czasu oczekiwania na przyjęcie do poradni onkologicznej, a przede wszystkim mierzenie czasu oczekiwania na pierwszą wizytę u onkologa” — wskazał dr hab. Adam Maciejczyk. Do listy osiągnięć dodał także: skrócenie czasu oczekiwania na wyniki badań, zapewnienie koordynatora na każdym etapie opieki i zdefiniowanie jego roli. Jak stwierdził, koordynatorzy bardzo pozytywnie oceniają rozwiązanie, jakim są listy kontrolne, instruujące, jak przygotować pacjentów na konsylium, co pomaga zlikwidować konieczność ich powtarzania.

W ocenie dr. hab. Adama Maciejczyka, na pozytywne efekty pilotażu miały wpływ również: wprowadzenie standaryzacji procesu leczenia pacjenta onkologicznego, analizy kompletności diagnostyki i histopatologii, pierwszego ściśle zaplanowanego systemu monitorowania jakości w onkologii w Polsce, informatyzacji opieki onkologicznej oraz innowacji systemowych. „Zaczęliśmy wreszcie mierzyć jakość w onkologii. Stworzyliśmy rejestry nowotworów. Mamy już rejestr 5 nowotworów w 4 województwach. To jest olbrzymia baza danych, która może być innowacyjnie oceniania” — wymienia dr hab. Adam Maciejczyk.

Z dotychczasowej praktyki płyną konkretne wnioski. Zdaniem onkologa, potrzebna jest zmiana karty Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO), ponieważ pasuje ona tylko do jednego typu nowotworu. W kwestii mierników, ekspert uważa, że należy je rozpatrywać oddzielnie dla każdego z 5 analizowanych nowotworów i w zależności od stopnia ich zaawansowania.

Krajowa Sieć Onkologiczna - trzy poziomy referencyjne i ośrodki satelitarne

„Jak doświadczenia z pilotażu przekładają się na założenia do ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej? Przedstawiliśmy je do opinii Krajowej Rady ds. Onkologii działającej przy ministrze zdrowia pod koniec 2020 r., poddaliśmy prekonsultacjom, zebraliśmy uwagi i w myśl tych założeń pracujemy obecnie nad ustawą” — wyjaśnił wiceminister Gadomski i kolejno prezentował jej strategiczne punkty.

1. Zapewnienie wystandaryzowanej struktury wyspecjalizowanych, referencyjnych Ośrodków Leczenia Onkologicznego (OLO):

• najbardziej skomplikowane świadczenia medyczne realizowane na poziomie wysokospecjalistycznym (III),
• złożone świadczenia medyczne realizowane na poziomie specjalistycznym (II),
• najprostsze świadczenia medyczne realizowane na poziomie podstawowym (I).

„W ramach ustawy wskazujemy ośrodki o trzech poziomach referencyjnych, podobnie jak w pilotażu KSO. Jednak z tą różnicą, że ośrodków trzeciego, najwyższego poziomu referencyjnego może być więcej niż jeden w województwie. Jeden z nich będzie wojewódzkim ośrodkiem monitorującym” — doprecyzował wiceminister i dodał, że stanowi to pewne odejście od koncepcji ośrodka koordynującego.

„Będą funkcjonowały także ośrodki wspierające, takie jak: ośrodki satelitarne, diagnostyki wstępnej, które nie spełniają wszystkich kryteriów referencyjnych, ale działając w porozumieniu z ośrodkami o najwyższym poziomie referencyjności, zapewniają dostęp do pewnych świadczeń, nazwijmy to, „pod kontrolą” — wskazał wiceszef resortu zdrowia.

Dodał także, że zgodnie z założeniami ustawy o KSO, Narodowy Fundusz Zdrowia będzie odgrywał większą rolę niż w pilotażu. „Część zadań wojewódzkich ośrodków koordynujących przejmie NFZ, w szczególności z zakresu monitorowania i raportowania wyników jakości” — uściślił Sławomir Gadomski.

Krajowa Sieć Onkologiczna - by pacjent nie zaginął w systemie

2. Zapewnienie pacjentom możliwości telefonicznego i elektronicznego umawiania wizyt oraz zmiany terminu badań diagnostycznych i wizyt lekarskich.

„To ma być standard w Krajowej Sieci Onkologicznej” — zaznaczył Sławomir Gadomski.

3. Wyznaczenie koordynatora leczenia onkologicznego dla każdego pacjenta — jednego na każdych 40 pacjentów rozpoczynających leczenie w danym miesiącu w danym ośrodku.

„Ważna będzie możliwość odnalezienia się pacjenta w systemie pomiędzy poszczególnymi ośrodkami referencyjnymi — stąd założenie, że na każdych 40 nowych chorych ma przypadać jeden koordynator leczenia onkologicznego” — dodał wiceminister.

4. Systematyczna ocena satysfakcji pacjenta.

Krajowa Sieć Onkologiczna - ocena mierników jakości

5. Co 12 miesięcy pomiar poziomu wartości mierników jakości klinicznej opieki onkologicznej.

„Takie są założenia, ale być może w niektórych przypadkach okres 12 miesięcy będzie zbyt krótki, aby wyciągnąć wnioski z danych, dlatego wówczas pomiar poziomu wartości mierników będzie mógł odbywać się co 2 lata” — wskazywał Sławomir Gadomski.

6. Co 24 miesiące weryfikacja minimalnych kryteriów warunkujących przynależność ośrodka do danego poziomu referencyjnego.

Jeśli ośrodek nie będzie spełniał mierników jakości na określonym poziomie minimalnym, to będzie musiał liczyć się z tym, że zostanie zobligowany przez Krajową Radę ds. Onkologii lub Ministerstwo Zdrowia do przygotowania i realizacji programu naprawczego.

„Jeśli program naprawczy nie wpłynie w ciągu 12 miesięcy na poprawę wskaźników jakości, taki ośrodek zostanie pozbawiony możliwości realizacji procedur w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. To rozwiązane brutalne, ale oczekiwane i przez pacjentów onkologicznych, i przez ekspertów. Myślę, że jest to rozwiązanie oczekiwane także w innych niż onkologia dziedzinach medycyny. Jestem przekonany, że stopniowo będziemy dążyli do takiego standardu w kolejnych jednostkach chorobowych” — zapewnił wiceminister.

Krajowa Sieć Onkologiczna - gradacja procedur

7. Proces kwalifikacji do poszczególnych poziomów referencyjnych: zautomatyzowany, wystandaryzowany, oparty na obiektywnych kryteriach.

8. Tylko podmioty zakwalifikowane do KSO są uprawnione do udzielania świadczeń gwarantowanych w zakresie opieki onkologicznej, finansowanych ze środków publicznych.

9. Nie wszystkie ośrodki będą mogły samodzielnie decydować o ścieżce terapeutycznej pacjentów onkologicznych.

Jak wyjaśnił wiceminister, podczas podejmowania decyzji o skomplikowanym leczeniu onkologicznym niezmiernie istotne będzie wsparcie ośrodka o najwyższym poziomie referencyjnym ze względu na zachowanie jakości procedur onkologicznych.

„W ramach Krajowej Sieci Onkologicznej chcemy wdrożyć zasadę dbałości o pacjenta: jednakowe standardy diagnostyczno-terapeutyczne i zdefiniowane ścieżki. Ważne są także transparentne warunki włączenia szpitala do sieci i wyłączenia z sieci, pewna gradacja procedur, które będą możliwe do realizacji na określonych poziomach referencyjnych. Chcemy odejść np. od tego, że program lekowy może być realizowany w jednostkach o niższych poziomach referencyjności” — wyjaśnił Sławomir Gadomski.

Krajowa Sieć Onkologiczna - optymalizacja wydatków publicznych

„KSO to nie tylko rejestry medyczne i stałe monitorowanie, ale też optymalizacja wydatków publicznych — przypomniał wiceminister zdrowia. — Za tym musi iść pewna efektywność finansowa. Do tej pory dość często dochodziło do powtarzania badań histopatologicznych, radiologicznych i innych procedur terapeutycznych. W takiej sytuacji mówimy nie tylko o utracie przez pacjentów cennego czasu, ale także o dublowaniu wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia”.

Sławomir Gadomski zauważył, że w dyskusji nad pilotażem KSO „uwaga została skupiona na koordynacji, na tym, że pewne ośrodki zyskają zdolności władcze w stosunku do innych. Chcę powiedzieć jasno: absolutnie nie. Podstawą Krajowej Sieci Onkologicznej jest proste założenie, że pacjent, niezależnie od miejsca zamieszkania, otrzyma taki sam standard opieki. Możliwości sterowania ruchem pacjenta nie będzie posiadał żaden ośrodek, niezależnie od tego, czy będzie on na poziomie referencyjnym pierwszym, drugim lub trzecim, czy też ośrodkiem monitorującym, czy krajowym” — podkreślił wiceminister.

Zadania kluczowych podmiotów tworzących KSO

1. Wojewódzki Ośrodek Monitorujący (WOM)

To podmiot leczniczy o największym (spośród OLO III w danym województwie) potencjalne w zakresie personelu medycznego, sprzętu i aparatury medycznej oraz doświadczeniu. Jego zadania to:

• monitorowanie programów badań przesiewowych na terenie województwa,
• współpraca z POZ w zakresie opieki onkologicznej,
• opiniowanie zaleceń postępowania diagnostyczno-terapeutycznego,
• przygotowywanie raportów umożliwiających ocenę wybranych mierników jakości, pozyskiwanie, gromadzenie i analiza danych populacyjnych.

2. Narodowy Fundusz Zdrowia

W ramach KSO Narodowy Fundusz Zdrowia zyska nowe uprawnienia i otrzyma nowe zadania. Będzie odpowiedzialny za:

• administrowanie i obsługę zintegrowanego systemu informatycznego sieci onkologicznej,
• generowanie raportów dotyczących spełniania warunków dla poziomów referencyjnych KSO oraz określonego poziomu wybranych mierników jakości klinicznej opieki pacjenta,
• udostępnianie indywidualnych danych medycznych dla KOM i WOM.

3. Krajowy Ośrodek Monitorujący (KOM)

To ośrodek krajowy o najwyższej referencyjności w zakresie onkologii dorosłych, hematologii dorosłych oraz hematologii dzieci. Jego zadania to:

• opracowanie i aktualizacja ogólnopolskich wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych,
• strategiczna ocena jakości działania sieci onkologicznej,
• analiza danych na poziomie krajowym i wojewódzkim,
• monitorowanie przebiegu, jakości i efektów programów badań przesiewowych,
• prowadzenie szkoleń w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia onkologicznego,
• prowadzenie rejestrów epidemiologicznych i klinicznych,
• realizacja zadań zleconych przez KRO.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Dr hab. Adam Maciejczyk: KSO pozwoli na lepszy i równiejszy dostęp do opieki onkologicznej