Czy w Polsce uda się zrealizować strategię UNAIDS 90-90-90

O realizacji strategii UNAIDS 90-90-90 w Polsce rozmawiali eksperci podczas spotkań prasowych z okazji Światowego Dnia AIDS 2019.

Na świecie ok. 38 milionów osób jest zakażonych wirusem HIV i ta liczba stale wzrasta. W 2018 roku odnotowano łącznie ok. 1,7 miliona nowych zakażeń (ZOBACZ: Global HIV&AIDS statistics – 2019 fact sheet, https://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet [dostęp: 21.11.19]). Według szacunków Krajowego Centrum ds. AIDS), w Polsce żyje ok. 20 tys. osób z HIV i każdego dnia o zakażeniu dowiadują się 3-4 nowe osoby. Z meldunków epidemiologicznych NIZP-PZH wynika, że w 2018 r. odnotowano w Polsce 1304 nowe zakażenia HIV i 121 przypadków AIDS, a w 2019 r. (dane od 1 stycznia do 15 listopada) - 1521 nowych zakażeń HIV i 117 zachorowań na AIDS.

Wciąż niska świadomość Polaków na temat ryzyka zakażenia HIV

W zahamowaniu tego trendu ma pomóc strategia UNAIDS 90-90-90, której celem jest powstrzymanie epidemii HIV/AIDS i rozwoju choroby na całym świecie. Zgodnie jej z założeniem, do przyszłego roku świadomych swojego statusu serologicznego powinno być 90 proc. zakażonych wirusem HIV. Jak się okazuje, wciąż testujemy się zbyt rzadko – tylko 10 proc. Polaków kiedykolwiek wykonało badanie w kierunku HIV, podczas gdy w krajach zachodnich przetestowano już większość populacji.

Szacuje się, że ok. 20 proc. osób żyjących z wirusem w Polsce może nadal nie wiedzieć o swoim zakażeniu. Ponadto wzrasta liczba tzw. late presenters, czyli osób z późnym rozpoznaniem choroby. Prawie 90 proc. Polaków uważa, że problem HIV ich nie dotyczy (badania prof. Zbigniewa Izdebskiego i Polpharmy „Seksualność Polaków 2011”).

"HIV może dotyczyć każdego, bez względu na wiek, płeć czy preferencje seksualne. Brakuje solidnej edukacji na temat możliwości zakażenia, a badania na obecność wirusa są wykonywane zdecydowanie za rzadko. Tylko 1/3 osób zakażonych HIV dowiaduje się o zakażeniu dzięki spontanicznym testom diagnostycznym. Pozostali odkrywają swój status serologiczny w związku z diagnozowaniem innej choroby. Szeroki dostęp do anonimowego, bezpłatnego testowania jest szczególnie istotny w kontekście strategii UNAIDS 90-90-90 i jest pierwszym krokiem pozwalającym na zrealizowanie jej założeń" – zaznacza dr Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezes Fundacji Edukacji Społecznej.

Dostęp do terapii ARV w Polsce

Strategia UNAIDS zakłada również, że do opanowania epidemii HIV konieczne jest, aby 90 proc. pacjentów otrzymało leczenie antyretrowirusowe (ARV). Aktualnie leczeniem ARV objętych jest ponad 12 tys. polskich pacjentów, w tym około 100 dzieci (dane Krajowego Centrum ds. AIDS, https://aids.gov.pl/category/hiv_aids/ [dostęp: 21.11.19]). Wszyscy pacjenci zakwalifikowani do terapii mają dostęp do leczenia ARV finansowanego ze środków publicznych, w ramach programu Ministerstwa Zdrowia "Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017–2021". W terapii wykorzystuje się kilka grup leków, w różnych schematach, zgodnie z międzynarodowymi standardami.

"Opieka nad pacjentami żyjącymi z HIV w Polsce jest na najwyższym światowym poziomie. Wraz z otrzymaniem informacji o zakażeniu każdy pacjent uzyskuje fachową poradę oraz jak najszybciej jest włączany do programu leczenia antyretrowirusowego. Chorzy nie muszą stać w kolejkach i mogą się leczyć w dowolnym ośrodku prowadzącym terapię ARV. Leki są dobierane indywidualnie przez lekarzy prowadzących danego pacjenta i przekazywane pacjentom bezpłatnie" – wyjaśnia dr hab. n. med. prof. WUM Justyna Kowalska z Kliniki Chorób Zakaźnych dla Dorosłych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Skuteczność leczenia ARV

Ostatni element strategii UNAIDS zakłada, że do 2020 r. 90 proc. pacjentów będzie leczonych skutecznie. Celem leczenia jest zahamowanie namnażania się wirusa, aby nie doszło do zaburzeń systemu odpornościowego i rozwoju AIDS. Wczesne wykrycie infekcji i odpowiednie leczenie pozwala choremu dożyć późnej starości oraz skutecznie zmniejsza ryzyko przeniesienia infekcji na partnerów seksualnych czy noworodki.

U 90 proc. pacjentów regularnie przyjmujących leki wirus w surowicy krwi jest niewykrywalny i nie powoduje zniszczeń w organizmie. Dzięki temu mogą prowadzić normalne życie – pracować, zakładać rodziny i mieć zdrowe dzieci 7 . Jak wynika z ostatniego badania opinii pacjentów stosujących terapię ARV, zdecydowana większość z nich, bo aż 70 proc., dobrze ocenia jakość swojego życia, ale ok. 60 proc. badanych obawia się długoterminowego wpływu leczenia ARV na swoje zdrowie. Prawie wszyscy (92 proc.) chcieliby zmienić terapię na taką, która w długiej perspektywie ma mniejszą szkodliwość (badanie rynku przeprowadzone przez IQS na zlecenie GSK 2019: Podejście pacjentów żyjących z HIV do farmakoterapii antyretrowirusowej. Raport dostępny na stronie https://grupaiqs.pl/sklep/perspektywa-pacjentow-zyjacych-z-hiv/ [dostęp: 21.11.19]).

"Przyjmowanie wielolekowej terapii ARV przez całe życie oraz jej interakcja z innymi lekami, które pacjent stosuje wraz z upływem czasu, może zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Najnowsze osiągnięcia farmakologii pozwalają już na wdrożenie innowacyjnej terapii o niskim profilu toksyczności, w tym także terapii dwulekowej, która ogranicza liczbę przyjmowanych leków antyretrowirusowych. Dzięki temu leczenie jest nie tylko skuteczne, ale i mniej uciążliwe dla pacjentów w długim horyzoncie czasu – wyjaśnia prof. Justyna Kowalska.

Szacuje się, że przeciętny dorosły pacjent z wirusem HIV w ciągu całego życia przyjmuje kilkadziesiąt tysięcy dawek różnych leków ARV. Dlatego duży nacisk w leczeniu zakażeń HIV kładzie się obecnie na ograniczenie przyjmowanych leków do niezbędnych składników i najmniejszej skutecznej dawki.

"Bardzo istotnym efektem skutecznego leczenia jest także ochrona partnera seksualnego, powszechnie mówimy o tym zjawisku U=U (Undetectable=Untrasmittable, czyli Niewykrywalny=Niezakaźny) – to ogromny krok w kierunku normalizacji życia osób z HIV. Możemy śmiało powiedzieć, że zakażenie HIV u osoby skutecznie leczonej to choroba przewlekła, a nie zakaźna" – dodaje prof. Kowalska.

ZOBACZ TAKŻE: Program "Oblicza Medycyny": Wirus HIV wciąż jest realnym zagrożeniem [WYWIAD WIDEO]

Ponad połowa młodych Polaków nie zna dróg zakażenia wirusem HIV