Członkostwo w izbie lekarskiej jest obowiązkiem każdego lekarza. Bez wpisu na listę nie może być mowy o prowadzeniu jakiejkolwiek działalności leczniczej. Stanowi o tym m.in. art. 6 ustawy z 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich Dz.U. 2019, 965 tekst jedn. (dalej ta ustawa jako: u.i.l.), mówiący, że lekarz zamierzający wykonywać zawód, któremu okręgowa rada lekarska przyznała prawo wykonywania zawodu, zostaje równocześnie wpisany na listę członków tej izby lekarskiej.

Możliwość zawieszenia postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy do czasu ukończenia postępowania karnego lub dyscyplinarnego

Pańska sytuacja na gruncie prawa karnego jest obecnie taka, że z uwagi na brak prawomocnego wyroku skazującego uznaje się pana oczywiście za niewinnego (zasada domniemania niewinności z art. 5 k.p.k.). Nie oznacza to jednak, że okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej (OROZ) nie może podjąć względem pana czynności. Zgodnie bowiem z art. 54 ust. 1 u.i.l. postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy toczy się niezależnie od postępowania karnego lub postępowania dyscyplinarnego dotyczącego tego samego czynu.

Jednakże na mocy ust. 2 tego przepisu postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej może być zawieszone do czasu ukończenia postępowania karnego lub dyscyplinarnego, o ile ich wynik może mieć wpływ na rozstrzygnięcie w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Warto żeby pan lub pana pełnomocnik zgłosił taki wniosek, niezależnie od tego, że istnieją inne możliwości obrony, a nawet dążenie do umorzenia takiego postępowania.

Kwalifikacja prawna zarzucanego czynu

Przechodząc do wagi ciążących na panu zarzutów oraz wpływu postępowania karnego na ewentualne postępowanie w izbie lekarskiej i kary, należy przede wszystkim odnieść się do „braku związku” czynu, którego przedmiotem jest postępowanie karne, z wykonywaniem praktyki lekarskiej.

Z dużym prawdopodobieństwem przedstawione panu zarzuty wskazują jako podstawę prawną art. 270 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny — k.k. (Dz.U. 2019,1950 tekst jedn.). Przepis ten stanowi, że kto w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument, lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W zależności od szczegółowego stanu faktycznego, czyn panu zarzucany może wpisywać się też w inne znamiona przestępstwa, jak chociażby przestępstwo oszustwa z art. 286 k.k. Kwalifikacja prawna wpływa na ciężar gatunkowy przestępstwa, a co za tym idzie na wymiar grożącej za jego popełnienie kary.

W zawodzie zaufania publicznego ważny całokształt postawy

Jednym z wymogów uzyskania prawa wykonywania zawodu jest — według ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2020, 514 tekst jedn.) — wykazywanie nienagannej postawy etycznej (art. 5 ust. 1 pkt 5). Wymaganie to odnosi się do lekarza ubiegającego się o prawo wykonywania zawodu, jak i już wykonującego zawód. Nie bez znaczenia jest tu również brzmienie art. 1 ust. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej (KEL), że naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu.

Łącząc wskazane przepisy z art. 53 u.i.l., który stanowi, że członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej, oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej „przewinieniem zawodowym”, należy wskazać, że zarzucane panu przestępstwo może stać się kanwą wszczęcia postępowania w zakresie odpowiedzialności zawodowej.

Podkreśla się (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 11 kwietnia 2017 r., II OSK 1949/16), że wobec wykonujących zawody zaufania publicznego, do których należy zawód lekarza, stosuje się do oceny całokształt postawy, jaką dany człowiek sobą reprezentuje. Dlatego też zakres pojęcia postawy etycznej należy rozumieć largissimi sensu, tj. w kontekście życia zawodowego, przestrzegania deontologii zawodowej, ale również życia prywatnego, przestrzegania prawa, jak i uznanej powszechnie obyczajowości.

Różna surowość kar za naruszenie zasad etyki lekarskiej

Obecnie w pana sprawie OROZ prowadzi czynności sprawdzające, o których mowa w art. 55 ust. 1 pkt 1 u.i.l. Nie wiadomo, jakie będą jego dalsze decyzje. OROZ sam prowadzi postępowanie i we własnym zakresie ocenia, jakie czynności procesowe należy podjąć. Ewentualną karę, o którą pan pyta, wymierza Okręgowy Sąd Lekarski (OSL), nie OROZ. Sprawa trafi do OSL, jeżeli pisemny wniosek po przeprowadzeniu postępowania złoży rzecznik odpowiedzialności.

Katalog kar jest wymieniony w art. 83 u.i.l. i są nimi:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) kara pieniężna;
4) zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat;
5) ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
6) zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat;
7) pozbawienie prawa wykonywania zawodu.

Kary są ułożone w przepisie według stopnia surowości (od najłagodniejszej). Oczywiście, należy zakładać, że może panu grozić pozbawienie prawa wykonywania zawodu, bo przepisy nie limitują w opisanym przez pana przykładzie rodzaju kar, jakie może orzec OSL. Z praktyki jednak wynika, że karę z art. 83 pkt 7 orzeka się w sprawach najcięższego kalibru.

Różne cele postępowań: karnego i w trybie przepisów ustawy o izbach lekarskich - orzeczenie SN

Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego w sprawie wywołanej kasacją obrońcy od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego w jednej ze spraw (sygnatura SDI 95/17). Sąd Najwyższy wywodzi, że: „umorzenie prowadzonego przeciwko obwinionemu postępowania karnego o czyn z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., świadczące o uznaniu przez sąd powszechny, że wina i społeczna szkodliwość czynu oskarżonego nie są znaczne, a jego postawa, właściwości i warunki osobiste uzasadniają przypuszczenie, iż pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa — nie może determinować oceny zachowania obwinionego na gruncie postępowania prowadzonego w trybie przepisów ustawy o izbach lekarskich.

Przedmioty i cele tych postępowań są odmienne. Zauważyć trzeba, że dobrem prawnym chronionym przez przepis art. 270 § 1 k.k. jest wyłącznie wiarygodność dokumentu, natomiast dobrem prawnym, którego naruszenie spowodowało odpowiedzialność zawodową obwinionego, była godność zawodu lekarza (…).

Pamiętać przy tym trzeba, że obwiniony nie odpowiada za przypisane mu przewinienie wyłącznie jako lekarz postępujący niewłaściwie w stosunku do pacjentów, ale również jako członek samorządu lekarskiego i pracownik wykazujący się brakiem uczciwości i lojalności w relacjach z pracodawcą, współpracownikami i innymi lekarzami — członkami samorządu zawodowego”.