Tak. Według europejskich, światowych i polskich danych, dzieci stanowią najliczniejszą grupę chorujących na grypę. W sezonie grypowym 2018/2019 w Polsce chorobę tę podejrzewano lub potwierdzono u ponad 4,5 mln osób, z czego 2 mln stanowiły dzieci do 14. roku życia. To blisko połowa wszystkich zachorowań. Szacuje się, że każdego roku od 20 do nawet 30 proc. dzieci choruje na grypę, a dorosłych — 10 proc.

Choroba dziecka to często choroba całej rodziny.

Jak najbardziej. Jedno z podstawowych pytań przeprowadzanego przez lekarza wywiadu brzmi: czy ktoś w rodzinie chorował lub choruje na grypę? Uzyskana pozytywna odpowiedź w sezonie epidemicznym pomaga w ustaleniu rozpoznania. Bardzo często zdarza się, że gdy dziecko jest chore na grypę, to w rodzinie też występują przypadki zachorowania — dotyczą rodziców, rodzeństwa, dziadków, czyli osób z jego najbliższego otoczenia. Tu trzeba podkreślić, że grypa to infekcja szczególnie groźna także dla seniorów. Ponad 90 proc. zgonów z powodu powikłań grypy notuje się wśród osób po 65. roku życia.

Podczas dorocznej debaty Flu Forum mówiła pani, że powikłania pogrypowe, paradoksalnie, bardzo często występują u dzieci zdrowych, bez chorób przewlekłych, a więc dodatkowych obciążeń. Nie można więc przekonywać siebie i innych, że „moje dziecko jest okazem zdrowia, grypa mu niestraszna”.

Nie można. Widać to zarówno na oddziale pediatrycznym, którym kieruję w Szpitalu Bielańskim w Warszawie, jak i można o tym przeczytać w publikacjach międzynarodowych, że na grypę chorują również dzieci zdrowe. Ciężki przebieg grypy niekonieczne musi dotyczyć dziecka, które nazywamy pacjentem z tzw. grupy ryzyka. Niejednokrotnie byłam świadkiem sytuacji, że infekcja grypowa była pierwszą chorobą w życiu dziecka. W naszej klinice na 294 pacjentów w wieku od 12 dni do 17 lat i 3 mies., hospitalizowanych w latach 2015-2018 z powodu grypy, było aż 12 noworodków, a mediana wieku wynosiła 27 miesięcy. U większości choroba miała bardzo ciężki przebieg, jednego dziecka nie udało się uratować.

Czy objawy grypy u dziecka mogą być niespecyficzne?

Tak, wysoka gorączka może być jedynym objawem. A wzrost temperatury może być także symptomem wielu innych chorób, takich jak zakażenia bakteryjne, zakażenia układu moczowego czy inne zakażenia wirusowe. Jeżeli lekarz nie pomyśli, że to grypa — a powinien, szczególnie wtedy, gdy w rodzinie są zachorowania, jest sezon grypowy — to z prawidłową diagnozą może być problem. W takich sytuacjach rekomendujemy wykonanie szybkich testów na grypę, przy czym trzeba podkreślić, że jeżeli wynik jest dodatni, to potwierdza nam rozpoznanie grypy, ale ujemny jej nie wyklucza, szczególnie u małego dziecka. Trzeba też pamiętać, że grypa u dzieci niejednokrotnie powoduje objawy neurologiczne: zaburzenia równowagi, omdlenia, drgawki. Nierzadko grypa w pierwszym dniu choroby ma łagodny przebieg, ale trzeciego dnia następuje pogorszenie stanu pacjenta, może dojść nawet do sytuacji zagrożenia życia.

Tylko ok. 1 proc. dzieci w Polsce korzysta z ochrony, jaką daje szczepienie przeciwko grypie. Co należy zrobić, by te wyniki były lepsze?

Przede wszystkim trzeba głośno mówić o grypie jako chorobie mogącej nieść trwałe i groźne następstwa oraz o tym, że są dostępne szczepienia, które mogą jej zapobiec. Badania międzynarodowe pokazują, iż niska wyszczepialność dzieci wynika też z faktu, że grypa jest niedoceniana. To jeden z ważniejszych powodów unikania szczepień. Drugi to strach dzieci przed igłą, ukłuciem, bólem związanym z domięśniowym podaniem szczepionki w zastrzyku. To dodatkowo zniechęca rodziców do szczepień. 

Na świecie są już jednak dostępne szczepionki w innej postaci, np. podawane do nosa. Podczas Flu Forum zapowiedziano, że wkrótce będą dostępne także dla polskich pacjentów.

Tak. W tym roku będzie w Polsce po raz pierwszy dostępna donosowa, 4-walentna szczepionka, dedykowana dzieciom powyżej 24. miesiąca życia do 18. roku życia. Do obu nozdrzy pacjenta podaje się 0,1 ml szczepionki. Od kilku lat taka szczepionka jest stosowana w Anglii i Irlandii. Badania wykazały, że dzięki tej donosowej szczepionce, akceptowanej przez dzieci, bardzo też zwiększyło się akceptowanie szczepień przeciwko grypie przez rodziców. To przełożyło się na znaczny wzrost wyszczepialności w populacji dzieci i młodzieży. Odnotowano także spadek zachorowań nie tylko wśród dzieci, ale w całej populacji.