Epidemia COVID-19 w Polsce: przedłużenie terminów LEK, LDEK, szkoleń specjalizacyjnych lekarzy i diagnostów laboratoryjnych

Zgodnie z wprowadzonym do art. 14a ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (u.z.l.) ustępem 5a, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii minister właściwy do spraw zdrowia może zmienić terminy, o których mowa w ust. 2 i 5. W przypadku nieustania okoliczności będących przyczyną zmiany terminów minister właściwy do spraw zdrowia dokonuje ponownej ich zmiany, jednak łączny okres przesunięcia danego terminu nie może być dłuższy niż 5 miesięcy. Informację o zmianie tych terminów minister właściwy do spraw zdrowia ogłasza na swojej stronie internetowej. Przepis ten dotyczy terminów odbycia Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego oraz terminu zgłoszeń do tych egzaminów.

Według obowiązujących przepisów, LEK i LDEK odbywają się 2 razy w roku, zgodnie z regulaminem porządkowym. Osoba zamierzająca przystąpić do egzaminów składa wniosek w terminach do:

1) 15 lipca roku kalendarzowego, w którym jest przeprowadzany dany egzamin - w przypadku egzaminów wyznaczonych w okresie od 1 do 30 września;

2) 30 listopada roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym jest przeprowadzany dany egzamin - w przypadku egzaminów wyznaczonych w okresie od 1 do 28 lutego.

Osoby zainteresowane powinny więc obserwować stronę internetową Ministerstwa Zdrowia, ponieważ ustawodawca, mimo że terminy są ustalone ustawowo, zdecydował się na możliwość ich zmiany decyzją ministra. Nie sprecyzował przy tym, w jakiej formie ten akt ma zostać uzewnętrzniony.

Szkolenia specjalizacyjne

Analogiczną możliwość zmiany terminów dokonano odnośnie do szkolenia specjalizacyjnego. Art. 16c u.z.l. przewiduje, że lekarz za pomocą SMK (Systemu Monitorowania Kształcenia) składa wniosek o odbywanie szkolenia specjalizacyjnego w wybranej dziedzinie medycyny do odpowiedniego wojewody lub ministra.

Wniosek taki składa się w terminie od 1 do 28 lutego - na postępowanie kwalifikacyjne przeprowadzane od 1 do 31 marca albo od 1 do 30 września - na postępowanie kwalifikacyjne przeprowadzane od 1 do 31 października.

W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii minister właściwy do spraw zdrowia może zmienić te terminy, a w przypadku nieustania przyczyny zmian, dokonać przesunięcia ponownie, nie dłużej jednak niż na łączny okres 5 miesięcy.

Przepisy dotyczące diagnostów laboratoryjnych

Również terminy szkolenia specjalizacyjnego wskazane w ustawie z 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej mogą ulec zmianie. Wniosek o rozpoczęcie takiego szkolenia, składany zasadniczo w terminie od 15 listopada do 15 grudnia na postępowanie kwalifikacyjne przeprowadzane w terminie od 16 grudnia do 15 stycznia albo od 30 kwietnia do 31 maja każdego roku na postępowanie kwalifikacyjne przeprowadzane w terminie od 1 do 30 czerwca, może zostać przesunięty na tych samym zasadach co w przypadku lekarzy (opis powyżej).

Podobnie jest z terminem postępowania kwalifikacyjnego do odbycia szkolenia specjalizacyjnego. Zasada pozostaje - przeprowadza się je dwa razy w roku w terminie od 16 grudnia do 15 stycznia oraz od 1 do 30 czerwca. Minister, kierując się art. 30h ust. 2a ustawy, może postanowić o zmianie terminów. Poza tym zgodnie z przepisami, diagnosta laboratoryjny, zakwalifikowany do rozpoczęcia szkolenia specjalizacyjnego, rozpoczyna je w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia określonego w EKS (Elektronicznej Karcie Specjalizacyjnej) jako planowany dzień rozpoczęcia szkolenia. Ten termin minister zdrowia też będzie mógł zmodyfikować.

Swoistą odmiennością charakteryzuje się możliwość modyfikacji przepisów odnośnie do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego Diagnostów Laboratoryjnych (PESDL). Przepis mówi, że w przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami, w szczególności zagrażającymi życiu lub zdrowiu osób biorących udział w PESDL, minister właściwy do spraw zdrowia może odwołać w całości lub w części PESDL w danej dziedzinie. Odwołując PESDL, minister wydłuża czas trwania sesji egzaminacyjnej, w której miał się odbyć odwołany egzamin, jednorazowo o okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

W przypadku nieustania okoliczności będących podstawą przedłużenia sesji egzaminacyjnej w czasie, o który została przedłużona dana sesja, minister może powtórnie przedłużyć czas trwania danej sesji egzaminacyjnej o okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Oczywiście odmienna treść przepisu została wprowadzona z uwagi na termin sesji wiosennej 2020 r. Komunikatem z 7 kwietnia 2020 r. minister zdrowia odwołał wszystkie części PESDL (we wszystkich dziedzinach), które miały się odbyć od 15 kwietnia do 31 maja w sesji wiosennej 2020 r. i przedłużył sesję do 30 listopada 2020 r.

Epidemia COVID-19 w Polsce: skierowanie lekarzy stażystów i rezydentów do pracy

Chociaż decyzjom w sprawie skierowań do pracy w trybie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi poświęcę odrębny tekst, chciałbym tu wspomnieć o zmianach u.z.l. w tym przedmiocie.W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii lekarz stażysta może zostać skierowany przez:

1) wojewodę do pracy przy zwalczaniu epidemii na podstawie art. 47 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322 i 374) do podmiotu, w którym odbywa staż albo do innego podmiotu, albo

2) pracodawcę do realizacji innych zadań niż wynikające z umowy o staż, jeżeli nie zostanie wydana decyzja, o której mowa w pkt 1.

Zadania, do których kieruje się lekarza, muszą być dostosowane do poziomu wiedzy i umiejętności kierowanego lekarza stażysty oraz podlegać nadzorowi i kierownictwu lekarza specjalisty wyznaczonego przez kierownika jednostki, do której został skierowany lekarz stażysta.

Analogiczne przepisy obowiązują w lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne. Pracę, do której został skierowany, lekarz wykonuje pod nadzorem lekarza specjalisty wyznaczonego przez kierownika jednostki, do której został skierowany. Lekarz specjalista nadzorujący pracę lekarza w trakcie szkolenia specjalizacyjnego nabywa odpowiednie uprawnienia kierownika specjalizacji. Jak widać, brak jest wymogu, żeby lekarz nadzorujący rezydenta miał taką samą specjalizację, w jakiej szkoli się lekarz skierowany do pracy.

Epidemia COVID-19 w Polsce: możliwość powrotu do pracy pielęgniarek, które już nie wykonują zawodu

W związku z doniesieniami o dużym odsetku chorych na COVID-19 wśród kadry medycznej, może niedługo przydać się wprowadzony przepis „łagodzący” i przyspieszający powrót do pracy pielęgniarek.

W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo w razie niebezpieczeństwa szerzenia się zakażenia lub choroby zakaźnej, które może stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego pielęgniarka lub położna, które nie wykonują zawodu łącznie przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat, a zamierzają podjąć jego wykonywanie, może rozpocząć wykonywanie zawodu w podmiocie leczniczym, po uprzednim zawiadomieniu o tym okręgowej rady pielęgniarek i położnych właściwej ze względu na planowane miejsce wykonywania zawodu. Z tym zastrzeżeniem, że w okresie pierwszych 2 tygodni wykonuje obowiązki zawodowe we współpracy z inną pielęgniarką lub położną wykonującą zawód w tym samym podmiocie leczniczym. Zniesiono więc konieczność odbycia, zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy, przeszkolenia trwającego nie dłużej niż 6 miesięcy pod okiem opiekuna z co najmniej 5-letnim stażem.

Epidemia COVID-19 w Polsce: pobieranie krwi przez pielęgniarki

Jeśli chodzi o czynności pielęgniarskie w przypadku epidemii, ustawodawca przewidział, że pobieranie krwi lub jej składników w trybie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pkt 1-3 oraz art. 16 ust. 3 ustawy o służbie krwi, wykonywane przez lekarza na polecenie kierownika jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi, mogą być wykonywane przez pielęgniarkę, która:

1) przeprowadziła, pod nadzorem lekarza, co najmniej 100 kwalifikacji dawców do oddania krwi lub jej składników;

2) posiada prawo wykonywania zawodu pielęgniarki.

Co to oznacza? Zgodnie z obowiązującymi w zwykłym stanie przepisami, pobieranie krwi lub jej składników musi być wykonane w określonych warunkach – zarówno odnośnie do kandydata, jak i osoby, która krew będzie pobierać. O ile przepisy dotyczące kandydata się nie zmieniają, o tyle jeśli chodzi o osobę wykonującą obowiązki ustawowe, już tak. Gdy epidemii nie ma, kandydat na dawcę krwi lub dawca krwi musi zostać w sposób zrozumiały poinformowany przez lekarza albo pielęgniarkę posiadającą tytuł magistra pielęgniarstwa i specjalizację w jednej z klinicznych dziedzin pielęgniarstwa, którzy spełniają wymagania określone w przepisach, o istocie zabiegu pobrania i o możliwych następstwach dla jego stanu zdrowia oraz o możliwym sposobie wykorzystania krwi i jej składników, w tym o możliwości ich przetworzenia.

Obecnie wymóg ten jest złagodzony jak wyżej. Wystarczy legitymować się określonym doświadczeniem i prawem do wykonywania zawodu. Kto weryfikuje te przesłanki? Odpowiedzialnością jest obarczony zarówno podmiot zatrudniający pielęgniarkę, jak i sama zainteresowana/zainteresowany. Podmiot leczniczy, kierując pielęgniarkę do tych czynności, powinien odpowiednio przesłanki zweryfikować. Pielęgniarka zaś odpowiada za swoje działania, w zależności od umowy, jaka ją wiąże z pracodawcą. Zawsze zaś będzie odpowiadać zawodowo za przekroczenie norm etycznych w przypadku podjęcia się czynności bez odpowiedniego doświadczenia.

Epidemia COVID-19 w Polsce: izolacja domowa

W ustawie z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284, 322 i 374) dodano przepisy o izolacji w warunkach domowych. Jest to w rozumieniu art. 2 pkt 11a odosobnienie osoby chorej z przebiegiem choroby zakaźnej, niewymagającej bezwzględnej hospitalizacji ze względów medycznych w jej miejscu zamieszkania lub pobytu, w celu zapobieżenia szerzenia się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych.

Szerzej o obowiązku hospitalizacji i izolacji pod kątem praw pacjenta pisałem w „Pulsie Medycyny”. Wtedy jeszcze nie wprowadzono izolacji domowej.

Istotną kwestią jest to, że lekarz może sam zdecydować, bez wymogu zgody pacjenta, zarówno o hospitalizacji, jak i izolacji, nawet gdy nie ma decyzji właściwego sanepidu w tym przedmiocie. O tym mówi znowelizowany art. 35 ust. 1 i 2, który otrzymał brzmienie: "1. W przypadku podejrzenia lub rozpoznania  zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną, lekarz przyjmujący do szpitala, kierujący do izolacji, kwarantanny lub zlecający izolację w warunkach domowych, kierując się własną oceną stopnia zagrożenia dla zdrowia publicznego, poddaje osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lub osobę  narażoną na zakażenie hospitalizacji, izolacji, kwarantannie, badaniom lub zleca izolację w warunkach domowych, również w przypadku, gdy brak jest decyzji, o której mowa w art. 33 ust. 1, a osoba podejrzana o zachorowanie, chora lub narażona na zakażenie nie wyraża zgody na hospitalizację, izolację, kwarantannę, wykonanie badania lub izolację w warunkach domowych".

W przypadku zastosowania izolacji domowej należy pamiętać o obowiązku lekarza przyjmującego do szpitala lub kierującego do izolacji o niezwłocznym zawiadomieniu państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego dla szpitala, miejsca izolacji, odbywania kwarantanny lub izolacji w warunkach domowych.