Czym jest umowa kontraktowa? Z taką nazwą w przepisach się nie spotkamy, ponieważ art. 27 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2022 r., poz. 633, dalej: u.d.l.) mówi o umowie o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Prawniczo określilibyśmy tę umowę jako pozakodeksową (czyli nieuregulowaną w ustawie Kodeks cywilny) umowę nazwaną.

Jest to samodzielny typ umowy, a o jej samodzielności przemawia m.in. tryb jej zawarcia i to, że ustawodawca wyodrębnił zespół przepisów stosowanych bezpośrednio do tego rodzaju umowy. W szczególności określił jej nazwę, obligatoryjne elementy treści takiej umowy, cechy podmiotowe, sposób zawarcia i zmiany umowy.

Strony umowy kontraktowej i jej przedmiot

Zgodnie z art. 26 u.d.l., podmiot leczniczy spełniający przesłanki określone w art. 4, art. 5 ust. 1 i art. 6 ustawy z 11 września 2019 r. — Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1129, 1598, 2054 i 2269 oraz z 2022 r. poz. 25), zwany dalej „udzielającym zamówienia”, może udzielić zamówienia na udzielanie w określonym zakresie świadczeń zdrowotnych podmiotowi wykonującemu działalność leczniczą, lub osobie legitymującej się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub określonej dziedzinie medycyny, zwanym dalej „przyjmującym zamówienie”.

Przekładając na zrozumiały język: umowę może zawrzeć podmiot leczniczy będący podmiotem „publicznym”, czyli podlegającym pod przepisy o zamówieniach publicznych, więc zasadniczo podmiot, który jest zaliczany do tzw. sektora finansów publicznych.

Ustawa nakazuje, że przedmiot realizowanej umowy nie może wykraczać poza rodzaj działalności leczniczej lub zakres świadczeń zdrowotnych wykonywanych przez podmiot leczniczy. Musi być zatem zbieżny z wpisem do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, który prowadzi właściwy miejscowo wojewoda.

Udzielenie zamówienia przez szpital następuje w trybie konkursu ofert

W toku takiego konkursu zdarzają się różne sytuacje i powstają zagadnienia do rozwiązania. Na przykład: czy można negocjować stawkę po złożeniu oferty, w jaki sposób szpital i lekarz mają „dopasować” się do swoich oczekiwań, skoro zawarcie umowy jest obostrzone procedurą ustawową itp.

Odnosząc się do powyższego, należy wskazać, że do konkursu ofert stosuje się odpowiednio artykuły: 140; 141; 146 ust. 1; 147; 148 ust. 1; 149; 150; 151 ust. 1, 2 i 4-6; 152; 153 i 154 ust. 1 i 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1285). Przy czym prawa i obowiązki prezesa NFZ i dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu wykonuje kierownik podmiotu leczniczego udzielającego zamówienia.

Oznacza to, że procedura zawarcia umowy jest oparta na przepisach zawierania umów przez podmioty lecznicze z Narodowym Funduszem Zdrowia. Ale nie jest przeniesiona wprost, bowiem niektórych przepisów się nie stosuje, a te wymienione stosuje się wyłącznie odpowiednio. Wyłączone jest np. stosowanie procedury rokowań, która jest przewidziana dla kontraktów NFZ. Nie stosuje się też art. 142 ustawy o świadczeniach, który np. przewiduje że udzielający zamówienia części niejawnej konkursu ofert może przeprowadzić negocjacje z oferentami w celu ustalenia liczby planowanych do udzielenia świadczeń opieki zdrowotnej lub ceny za udzielane świadczenia opieki zdrowotnej.

Czy szpital może negocjować warunki umowy kontraktowej

Czy to oznacza, że udzielający zamówienia szpital nie może prowadzić negocjacji? Jako prawnik odpowiadam: to zależy. Zgodnie z art. 26 ust. 3 u.d.l., udzielenie zamówienia następuje w trybie konkursu ofert. Stosuje się do tego odpowiednio przepisy ustawy o świadczeniach, jednak bez możliwości rokowań i negocjacji. Należy jednak wskazać, że stosuje się np. art. 150 ustawy o świadczeniach, który mówi w punkcie 4 o tym, że unieważnia się postępowanie, jeżeli kwota najkorzystniejszej oferty przewyższa kwotę, którą Fundusz przeznaczył na finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej w danym postępowaniu.

A co w sytuacji, gdy wszystkie oferty przewyższają kwotę przeznaczoną przez szpital? Czy szpital może podjąć negocjacje w celu obniżenia najkorzystniejszej oferty do progu, którym dysponuje, a którego przecież nie znają oferenci? Skoro unieważnia się postępowanie po przekroczeniu tej kwoty, dlaczego by nie dopuścić możliwości negocjacji w tym kontekście? Uważam, że jest to dozwolone i udzielający zamówienia w ramach stworzonego regulaminu udzielania takich świadczeń może taką rzecz przewidzieć.

Cel umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych: ochrona pacjentów 
i ciągłości leczenia

Wracając jednak do elementów umowy i jej charakteru. Umowa ma charakter cywilnoprawny, jest więc umową starannego działania. W orzecznictwie przyjmuje się, że jest zawierana w celu ochrony pacjentów i ciągłości leczenia, więc tzw. zamysł ustawodawcy jest nakierowany nie na interes szpitala czy lekarza, ale pacjenta.

Przepisy u.d.l. przewidują, że umowa jest zawierana na okres nie krótszy niż 3 miesiące, chyba że rodzaj i liczba świadczeń zdrowotnych uzasadniają zawarcie umowy na okres krótszy. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie oraz na zasadach określonych w umowie, a udzielający zamówienia do zapłaty wynagrodzenia za udzielanie tych świadczeń.

Uwaga, umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Oznacza to, że nie podpiszemy jej w formie skanu czy e-mailowo, a wyłącznie pisemnie lub podpisem kwalifikowanym. Inaczej będzie nieważna, czyli tak jakby nigdy nie była zawarta.

Obligatoryjne elementy umowy kontraktowej

Ustawa o działalności leczniczej wymienia także podstawowe elementy tej umowy. A więc musi ona zawierać w szczególności:

1. określenie zakresu świadczeń zdrowotnych;
2. określenie sposobu organizacji udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym miejsca, dni i godzin udzielania świadczeń zdrowotnych;
3. minimalną liczbę osób udzielających określonych świadczeń zdrowotnych;
4. przyjęcie przez przyjmującego zamówienie obowiązku poddania się kontroli przeprowadzanej przez udzielającego zamówienia;
5. określenie rodzajów i sposobu kalkulacji należności, jaką udzielający zamówienia przekazuje przyjmującemu zamówienie z tytułu realizacji zamówienia, a w przypadku ustalenia stawki ryczałtowej — określenie jej wysokości;
6. ustalenie zasad rozliczeń oraz zasad i terminów przekazywania należności;
7. ustalenie trybu przekazywania udzielającemu zamówienia informacji o realizacji przyjętego zamówienia;
8. postanowienia dotyczące szczegółowych okoliczności uzasadniających rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem oraz okres wypowiedzenia;
9. zobowiązanie przyjmującego zamówienie do prowadzenia określonej sprawozdawczości statystycznej.

Rozwiązanie umowy kontraktowej

Zgodnie z przepisami, umowa kontraktowa ulega rozwiązaniu:

1. z upływem czasu, na który była zawarta;
2. z dniem zakończenia udzielania określonych świadczeń zdrowotnych;
3. wskutek oświadczenia jednej ze stron, z zachowaniem okresu wypowiedzenia;
4. wskutek oświadczenia jednej ze stron, bez zachowania okresu wypowiedzenia, w przypadku gdy druga strona rażąco narusza istotne postanowienia umowy.

A co w sytuacji, gdy szpital trochę inaczej ujmie te postanowienia w swoim wzorcu umownym? Tutaj orzecznictwo i wypowiedzi nauki prawniczej idą w tym kierunku, że nie skutkuje to nieważnością takich postanowień i jest to dozwolone. Dlatego tak ważne jest, żeby czytać uważnie umowę i przeanalizować ją pod kątem swoich możliwości czasowych, merytorycznych, a także zamierzeń zawodowych.

Solidarna odpowiedzialność 
za szkodę na podstawie kontraktu

Na koniec warto zaznaczyć, że odrębnie jest uregulowana odpowiedzialność za szkody na podstawie takiego kontraktu, niż to ma miejsce w umowie o pracę. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy udzielaniu świadczeń w zakresie udzielonego zamówienia ponoszą solidarnie udzielający zamówienia i przyjmujący zamówienie.

O solidarności zobowiązania już pisałem na łamach „Pulsu Medycyny”. Przypomnę tylko, że planując zatrudnienie w formie kontraktu, trzeba sprawdzić swoje ubezpieczenie i przeanalizować jego zakres i wysokości sum ubezpieczenia. Czasem będą potrzebne bowiem kwoty większe niż minimalne przewidziane w przepisach.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Kontrakt zmienia zasady odpowiedzialności za szkodę

Forma kontraktu nie przewiduje płatnego urlopu