Co oznacza dla lekarzy zmiana art. 37a Kodeksu karnego, wprowadzona w tarczy antykryzysowej 4.0?

Ustawa z 19 czerwca 2020 r. zwana potocznie tarczą antykryzysową 4.0 (tj. ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19), która została podpisana przez Prezydenta RP 22 czerwca 2020 r., została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 1086) 23 czerwca 2020 r. 

Ustawa ta wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem niektórych przepisów.  Art. 38 omawianej ustawy wprowadzający zmiany do Kodeksu karnego, m.in. zmianę art. 37a, wchodzi w życie 24 czerwca 2020 r.

Możliwe konsekwencje zmiany art. 37a Kodeksu karnego dla środowiska lekarskiego

Przypomnijmy - art 37a k.k. w dotychczasowym kształcie zakładał, że „jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności" (zgodnie z art. 34, kara ograniczenia wolności polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne i/lub potrąceniu od 10 proc. do 25 proc. wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd).

W tzw. tarczy antykryzysowej 4.0 art. 37a k.k. otrzymał brzmienie:

„§ 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym”.

Oznacza to, że zmiana art. 37a Kodeksu karnego będzie miała wpływ na zasady wymierzania przez sądy kar za przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, co obejmuje m.in. te przestępstwa, które mogą być popełnianie przez lekarzy w związku z wykonywaniem zawodu, takie jak:

• nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.);
• nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 k.k.);
• narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 1 i 2 k.k.),
• nieumyślne sporządzenie fałszywej opinii przez biegłego lub eksperta w postępowaniu karnym lub cywilnym (art. 233 § 4a k.k.).

Naczelna Izba Lekarska zwraca uwagę, że wprowadzona zmiana art. 37a Kodeksu karnego nie oznacza automatycznie, że w każdej tego rodzaju sprawie będzie orzekana przez sąd kara pozbawienia wolności. Sąd nadal będzie mógł np. warunkowo umorzyć postępowanie, warunkowo zawiesić wykonanie kary albo orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę grzywny albo karę ograniczenia wolności –  po nowelizacji kodeksu karnego sąd będzie miał jednak mniejszą niż dotychczas swobodę orzekania.

Zniesienie dyrektywy pierwszeństwa kary wolnościowej

W ocenie samorządu lekarskiego przekształcenie art. 37a Kodeksu karnego znosi tzw. dyrektywę pierwszeństwa kary wolnościowej na rzecz priorytetu kary pozbawienia wolności.

"Wydaje nam się, że ewentualne odstąpienie od wymierzenia kary pozbawienia wolności sąd będzie uzależniał od tego, jaka byłaby w danej sprawie wysokość kary pozbawienia wolności. Sąd, stosując przepis art. 37a, zapewne powinien najpierw hipotetycznie ustalić wysokość kary pozbawienia wolności, a dopiero potem – jeżeli uzna, że kara ta nie byłaby surowsza od roku – uzasadniać, dlaczego uważa, że zamiast tej kary wystarczająca będzie kara grzywny albo ograniczenia wolności (np. polegająca na potrącaniu od 10 do 25 proc. wynagrodzenia na cel społeczny)" - czytamy w stanowisku NIL.

Izba zwraca też uwagę, że wymierzenie przez są kary grzywny albo kary ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności będzie się wiązało z koniecznością orzeczenia środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku, co w przypadku lekarzy i innych osób wykonujących zawody medyczne może oznaczać m.in. orzeczenie czasowego zakazu wykonywania zawodu lekarza.

Co z karami za czyny popełnione przed 24 czerwca 2020 r.?

Jak zauważa NIL, w tarczy antykryzysowej 4.0 brakuje szczególnych przepisów przejściowych odnoszących się do reguł stosowania art. 37a Kodeksu karnego w sytuacji, gdy czyn zabroniony popełniony został przed wejściem w życie zmiany art. 37a.

"To naszym zdaniem oznacza, że do takiej sytuacji należy stosować ogólną zasadę wynikającą z art. 4 Kodeksu karnego, zgodnie z którym, jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy" - stwierdza samorząd.

NIL wyjaśnia, że ustawa względniejsza dla sprawcy to taka, która stwarza możliwość osądu korzystniejszego dla interesów sprawcy – ocena taka musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy i wszystkich przepisów Kodeksu karnego mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie.

Źródło: NIL

ZOBACZ TAKŻE: Spotkanie NIL i MS w sprawie zaostrzenia Kodeksu karnego i zapisów Tarczy 4.0

Andrzej Matyja o zaostrzeniu zapisów Kodeksu karnego