Choroba Hashimoto rozwija się w ukryciu

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy jest najczęściej spotykaną chorobą autoimmunizacyjną. Dotyczy około 10 proc. populacji, w większości kobiet.

Diagnozę choroby Hashimoto utrudnia bardzo indywidualny przebieg, niejednoczesne występowanie objawów, ujawnianie się ich z opóźnieniem lub wcale. Nierzadko zdarza się jej współwystępowanie z takimi chorobami, jak cukrzyca, schorzenia reumatyczne, celiakia, autoimmunizacyjne choroby wątroby, endometrioza, bielactwo nabyte czy łysienie plackowate, co dodatkowo utrudnia prawidłowe rozpoznanie.

Choroba Hashimoto - zaburzenie funkcji tarczycy

Tarczyca jest nieparzystym organem należącym do układu wydzielania wewnętrznego. Znajduje się w przednio-bocznej części szyi poniżej krtani, tuż pod skórą. Dzięki takiemu położeniu jej powiększenie można zauważyć „gołym okiem”, jak i możliwe jest badanie palpacyjne. Tarczyca produkuje hormony niezwykle ważne dla funkcjonowania ludzkiego organizmu: tyroksynę (fT4), trójjodotyroninę (fT3). Prawidłowe funkcjonowanie tarczycy zależy od jodu. Ludzki organizm nie potrafi go wytworzyć, dlatego musi być on dostarczany wraz z pożywieniem. Ta zależność od czynnika zewnętrznego wyróżnia tarczycę spośród innych gruczołów dokrewnych. Komórki tarczycy potrafią wychwytywać jod z krwi, zagęszczać go i magazynować. Aż 80 proc. tego pierwiastka z ogólnej ilości znajdującego się w organizmie jest gromadzone w tarczycy.

Optymalny poziom hormonów tarczycy wraz z jego wpływem na organizm jest kluczowym czynnikiem oddziałującym na jakość życia i zdrowie osób w długim okresie. Hormony tarczycy mają wpływ na masę i aktywność mitochondriów w komórkach przez co pobudzają funkcje każdej tkanki oraz narządu w organizmie. Niedobór hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie poziomu produkcji i wykorzystania energii. Obniżone tempo przemiany materii powoduje objawy, które mogą być bardzo odmienne u różnych osób.

Niedoczynność tarczycy typu Hashimoto jest chorobą ogólnoustrojową. Dlatego też rozpoznanie i leczenie niedoczynności tarczycy jest jedną z kluczowych umiejętności potrzebnych do wykonywania zawodu lekarza.

Objawy choroby Hashimoto

Najbardziej typowe objawy, które towarzyszą chorobie Hashimoto, to dolegliwości związane z niedoczynnością tarczycy. Spektrum dolegliwości jest bardzo szerokie:

• osłabienie, stałe zmęczenie;
• depresyjny nastrój, depresja, ataki lęku i paniki, rozdrażnienie;
• niskie ciśnienie krwi;
• tycie;
• marznięcie, obniżona temperatura ciała;
• wypadanie włosów;
• osłabienie koncentracji, osłabienie pamięci;
• zaburzenia rozwoju psychicznego i fizycznego u dzieci (objawy ADHD);
• zaburzenia cyklu miesiączkowego (zbyt obfite miesiączki) i trudności z zajściem w ciążę u kobiet;
• zaparcia, wzdęcia;
• łuszcząca się i swędząca skóra głowy;
• apatyczny wyraz twarzy, poranne obrzęki wokół oczu;
• nocne mrowienie oraz drętwienie dłoni i przedramion (zespół cieśni nadgarstka);
• zaburzenia osobowości;
• zawroty głowy;
• obniżone libido;
• w naturalnym przebiegu choroby Hashimoto mogą pojawić się również objawy nadczynności, tzw. Hashitoxicosis.

Przyczyny choroby Hashimoto

Choć wciąż nie wyjaśniono, dlaczego i w jaki sposób powstają choroby autoimmunizacyjne, podejrzewa się, że w powstawaniu choroby Hashimoto mogą mieć znaczenie czynniki genetyczne, zakażenia wirusowe lub bakteryjne, czynniki środowiskowe, niepożądane działania leków, obciążenia psychiczne oraz hormony. Początek choroby często przypada na okresy przestrojenia hormonalnego, takie jak dojrzewanie, przekwitanie czy ciąża.

Choroba Hashimoto - diagnostyka

Aby jednoznacznie stwierdzić chorobę Hashimoto, najczęściej wystarczy badanie USG tarczycy, określenie stężenia przeciwciał anty-TPO, a także stężeń TSH, fT3 i fT4, co pozwoli ocenić stopień niedoczynności tarczycy. Warto podkreślić, że wchłnianie, metabolizm hormonów, ich działanie na poziomie receptorów  komórki jest procesem zbyt  złożonym, aby pełną diagnozę oprzeć jedynie na wynikach badań stężenia TSH i fT4. Choroba Hashimoto, jak i niedoczynność tarczycy musi być diagnozowana i leczona na podstawie objawów klinicznych.

W wypadku niedoczynności tarczycy spowodowanej chorobą Hashimoto:

• w obrazie USG tarczyca jest hipoechogeniczna;
• w badaniu palpacyjnym można stwierdzić równomierne powiększenie gruczołu, który jest niebolesny i ma twardą lub gumową konsystencję i guzowatą powierzchnię;
• stężenie przeciwciał anty-TPO jest znacznie podwyższone, powyżej 200 IU/ml
• stężenie TSH powyżej 2,5 mIU/l (dorośli)
• stężenie fT3 i fT4 jest obniżone (zakres wartości prawidłowych może być różny w zależności od laboratorium wykonującego badanie i zastosowanej metody oznaczania).

Choroba Hashimoto - leczenie

Leczenie niedoczynności tarczycy typu Hashimoto polega na podawaniu brakujących hormonów tarczycy i w większości przypadków przynosi oczekiwany efekt. Dlatego też wielu lekarzy uważa chorobę Hashimoto za łatwą w leczeniu. Należy zauważyć, że po rozpoczęciu leczenia hormonalnego wartość stężenia TSH we krwi nie jest miarodajna i przy dopasowywaniu dawki podawanych hormonów należy kierować się poziomem fT3 i fT4.

Od momentu prawidłowego ustalenia dawki hormonów w olbrzymiej większości przypadków pacjenci odzyskują witalność i dobre samopoczucie, a choroba przestaje być dla nich obciążeniem. Pozostaje jednak grupa 10-20 proc. chorych (około 1-2 proc. populacji), u których pomimo wyrównania poziomu hormonów tarczycy we krwi, dolegliwości nie ustępują.

Konieczne jest wówczas ponowne przeanalizowanie wszystkich symptomów zgłaszanych przez pacjenta. Bardzo istotną kwestią jest dieta. Trzeba pacjentowi zwrócić uwagę, jak ważne jest odżywianie. Częstokroć wykluczenie laktozy, glutenu, cukru przyczynia się do ustąpienia wielu objawów. Obserwuje się wówczas wyciszenie procesów autoimmunologicznych.

Warto więc stosować tradycyjną zasadę medycyny klinicznej „lecz człowieka, nie wyniki badań”.

 

Oprac. Monika Wysocka na podstawie książki „Jak żyć z Hashimoto?” Pro Medica Media, we wspólpracy z Hanną H.Chmielewską, Fundacja „Jak Motyl” — choroby autoimmunizacyjne i współistniejące.