Aż trzy nagrody PTK dla dra Tomaniaka. Laureat o swojej wizji kardiologii personalizowanej

• XXVI Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego odbył się 22-24 września w Katowicach.
• Podczas uroczystości otwarcia kongresu tradycyjnie przyznano kilka istotnych dla środowiska odznaczeń i nagród. Aż trzy trafiły w ręce dr. hab. n. med. i n. o zdr. Mariusza Tomaniaka.

Związany zawodowo i naukowo z I Katedrą i Kliniką Kardiologii UCK WUM kardiolog dr hab. Mariusz Tomaniak otrzymał Nagrodę Prezesów Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, grant naukowy PTK (przyznawany we współpracy z firmą Servier) oraz, wraz z zespołem, Nagrodę Naukową Roku.

Indywidualizacja leczenia pacjentów z ostrymi i przewlekłymi zespołami wieńcowymi

Wyróżnione prace dotyczyły indywidualizacji leczenia pacjentów z ostrymi i przewlekłymi zespołami wieńcowymi. Obszar ten stanowi jedno z głównych zainteresowań badawczych dr. hab. Mariusza Tomaniaka już od 2011 r., gdy zaangażował się w pierwsze projekty z tego zakresu.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prof. Kurzyna: nie wszyscy pacjenci z zatorowością płucną muszą być leczeni w szpitalu

Wśród wyróżnionych projektów badawczych znalazły się jego prace dotyczące nowych strategii postępowania przeciwpłytkowego, a także nowych metod zabiegowego i farmakologicznego leczenia ostrych i przewlekłych zespołów wieńcowych. Jako laureat grantu naukowego PTK dr hab. n. med. Mariusz Tomaniak będzie w nadchodzącym roku realizował projekt pt.: „Kwas acetylosalicylowy w bardzo niskiej (30 mg) dawce vs w standardowej dawce (75 mg) w populacji pacjentów powyżej 65. roku życia, poddawanych PCI w ostrym zespole wieńcowym: badanie metodą otwartej próby z randomizacją w układzie krzyżowym „cross-over”.

Nagrodą Naukową PTK wyróżniono dr. hab. Mariusza Tomaniaka wraz z zespołem w składzie: prof. Janusz Kochman, doc. Łukasz Kołtowski oraz prof. Grzegorz Opolski.

Wyróżnione prace były realizowane w I Katedrze i Klinice Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ale także przy współpracy m.in. z Erasmus University Medical Center, Thorax Center w Rotterdamie.

Jak można ograniczyć ryzyko krwawień w OZW

Nagrodę Prezesów Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego przyznano za cykl prac pt.: „Nowe strategie postępowania przeciwpłytkowego w ostrych i przewlekłych zespołach wieńcowych w populacji chorych o wysokim ryzyku powikłań niedokrwiennych i krwotocznych”. Wyniki analiz zostały opublikowane na łamach prestiżowych czasopism kardiologicznych tj. „JAMA Cardiology”, „European Heart Journal” czy „EuroIntervention”. Cykl prac jest efektem kilku jedno- i wieloośrodkowych, w tym międzynarodowych, projektów badawczych, w które zaangażowany był w ostatnich latach dr hab. Mariusz Tomaniak.

– Dzięki zrealizowanym badaniom udało się zaobserwować i potwierdzić, że modyfikacja leczenia przeciwpłytkowego po zabiegu angioplastyki wieńcowej (PCI) u pacjentów z OZW – poprzez samą zmianę schematu dawkowania aktualnie dostępnych leków – pozwala na redukcję ryzyka wystąpienia krwawień. Jednocześnie utrzymana jest skuteczność leczenia w zapobieganiu powikłaniom niedokrwiennym - wyjaśnił kardiolog.

Sprecyzował, że analizowana strategia polegała na wczesnym skróceniu koniecznej po PCI podwójnej terapii przeciwpłytkowej (DAPT) do 1 miesiąca, a następnie włączeniu 11-miesięcznej monoterapii tikagrelorem.

– W porównaniu z chorymi leczonymi po zabiegu PCI zgodnie z dotychczas obowiązującymi rekomendacjami, u których terapia DAPT, prowadzona przez 12 miesięcy, oparta była na tikagreloru i kwasie acetylosalicylowym, wykazano redukcję krwawienia na poziomie nawet 50 proc. – zaznacza ekspert.

W badaniu oceniano ryzyko krwawień istotnych klinicznie, a więc według skali BARC (Bleeding Academic Research Consortium), zaklasyfikowanych do kategorii 3 oraz 5.

Kardiologia: wyniki subanalizy z udziałem chorych po 75. r.ż.

Jak podkreśla ekspert, badania te mają szansę w sposób znaczący przełożyć się na praktykę kliniczną, ponieważ zostali do nich zakwalifikowani pacjenci wyjściowo obarczeni podwyższonym ryzykiem powikłań zakrzepowych i krwotocznych. W ramach projektu przeprowadzono subanalizę obejmującą populację chorych powyżej 75. roku życia, z współistniejącą przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) oraz przewlekłą chorobą nerek. Warto w tym kontekście odnotować, że pacjenci w wieku podeszłym należą do populacji niewystarczająco reprezentowanych w badaniach klinicznych z obszaru kardiologii.

– Pacjenci z tej populacji po zmianie standardowego schematu postępowania i włączeniu trwającej miesiąc terapii DAPT, następnie uzupełnionej o 11-miesięczne leczenie tikagrelorem w monoterapii, odnieśli także korzyści w postaci redukcji ryzyka zakrzepicy w stencie uwalniającym lek, powikłań niedokrwiennych oraz związanej z nimi śmiertelności – wskazuje dr hab. Tomaniak.

Znaczenie badania dla poprawy bezpieczeństwa terapii

Obecnie w obszarze kardiologii inwazyjnej stosowane są bardzo nowoczesne platformy stentowe. Przełożyło się to na obniżenie, choć nie całkowitą eliminację, powikłań niedokrwiennych takich jak zakrzepica w stencie. Nadal jednak kluczowym wyzwaniem w tym obszarze pozostaje poprawa bezpieczeństwa stosowanej farmakoterapii.

– Publikacja podsumowująca prace badawcze nad korzyściami płynącymi ze skrócenia DAPT i kontynuacji terapii pojedynczej (monoterapii) silnym lekiem przeciwpłytkowym została opublikowana w 2019 r., a więc przed zmianą wytycznych w tym zakresie. Dopiero w rekomendacjach z 2020 r. znalazło się zalecenie skrócenia terapii DAPT, a następnie zastosowanie doustnego inhibitora płytkowego receptora P2Y12 w monoterapii w zależności od bilansu ryzyka niedokrwienia i powikłań krwotocznych – zwraca uwagę dr hab. Tomaniak.

Jego praca została na gruncie zagranicznym przyjęta z dużym zainteresowaniem, tym bardziej że korespondowała z opublikowanymi w 2019 r. wynikami badania TWILIGHT.

Focus na pacjentów w wieku podeszłym

W najbliższym czasie ekspert skoncentruje się w swojej działalności badawczej na realizacji projektu „Kwas acetylosalicylowy w bardzo niskiej (30 mg) dawce vs w standardowej dawce (75 mg) w populacji pacjentów powyżej 65. roku życia poddawanych PCI w ostrym zespole wieńcowym: badanie metodą otwartej próby z randomizacją w układzie krzyżowym „cross-over”.

– Kwas acetylosalicylowy to lek szeroko stosowany w kardiologii, o potwierdzonych zaletach i skuteczności, a przy tym tani i dostępny. Z całą pewnością warto na nowo odkryć jego potencjał, szczególnie w populacji chorych po zabiegu PCI. Punktem wyjścia do nagrodzonego grantem naukowym PTK i firmy Servier projektu są też wyniki dotychczasowych prac dotyczących tego zagadnienia, m.in. badaczy z University of Sheffield (Wielka Brytania) - przybliżył kontekst kardiolog.

Zdecydowano poddać analizie najniższą dawkę kwasu acetylosalicylowego, jaka jest dostępna w Polsce, a więc 30 mg.

– Będziemy podawać ją w pierwszej dobie po zabiegu PCI u pacjentów z OZW. Do badania zostanie włączona grupa pacjentów w wieku powyżej 65. roku życia, która charakteryzuje się odrębną specyfiką w zakresie terapii przeciwpłytkowej – w szczególnym sposób obarczona jest bowiem zarówno ryzykiem powikłań niedokrwiennych, jak i krwotocznych. W tej grupie wiekowej leczenie pojedynczym lekiem może okazać się nieoptymalne ze względu na ryzyko niedokrwienia, ale wraz z włączeniem drugiego leku przeciwpłytkowego rośnie ryzyko krwawienia. Dla tych chorych wykorzystanie kwasu acetylosalicylowego w najniższej możliwej dawce może okazać się terapeutycznym złotym środkiem – podkreśla dr hab. Mariusz Tomaniak.

Kiedy potrzebna jest intensyfikacja leczenia

Kwestie związane z bezpieczeństwem farmakoterapii ekspert podejmował również w swoich wcześniejszych badaniach. W projekcie realizowanym w 2015 r. dr hab. Tomaniak wykazał, że prasugrel podawany przed elektywnym zabiegiem PCI pacjentom z nieadekwatnym zahamowaniem agregacji płytek podczas stosowania klopidogrelu może wiązać się z mniejszym okołozabiegowym uszkodzeniem mięśnia sercowego. Było to badanie realizowane jednoośrodkowo w I Katedrze i Klinice Kardiologii UCK WUM, jego wyniki również wpisywały się w nurt prac, które przełożyły się na wzrost znaczenia w wytycznych silniejszych leków przeciwpłytkowych w terapii przewlekłych zespołów wieńcowych.

– Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, w szczególnych przypadkach dużego ryzyka związanego z planowym wszczepieniem stentu (np. suboptymalne wszczepienie stentu lub inne sytuacje podczas zabiegu związane z dużym ryzykiem zakrzepicy w stencie, zwężenie pnia lewej tętnicy wieńcowej o dużej złożoności anatomicznej lub wszczepienie stentów do wielu naczyń), można rozważyć intensyfikację leczenia przeciwpłytkowego poprzez zastosowanie tikagreloru lub prasugrelu – wskazuje dr hab. Mariusz Tomaniak.

Algorytm szacowania ryzyka „szyty na miarę” pacjenta

– Kapituła doceniła również mój wkład w stworzenie i walidację nowych technik diagnostycznych, m.in. w zakresie inwazyjnej i nieinwazyjnej oceny zmian w tętnicach wieńcowych. Powstały one w efekcie wykorzystania technik komputerowego modelowania dynamiki płynów oraz metod obrazowania wewnątrzwieńcowego – tłumaczy dr hab. Mariusz Tomaniak.

Jak zaznacza ekspert, indywidualizacja postępowania w OZW, jak również w przewlekłym zespole wieńcowym, powinna dotyczyć nie tylko leczenia, ale także diagnostyki. Właśnie diagnostyka stanowiła przewodni motyw kolejnego projektu badawczego, w który był zaangażowany dr hab. Mariusz Tomaniak, dzięki uzyskaniu grantu Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego w 2018 r.

– Wspólnie z zespołem badawczym braliśmy wówczas udział w stworzeniu algorytmu, pozwalającego wyłącznie na podstawie samego obrazu tętnic wieńcowych w koronarografii (będącej badaniem koniecznym u wielu pacjentów z chorobą wieńcową), przewidzieć czynnościowy wpływ zwężenia na niedokrwienie miokardium, czyli wyliczyć tzw. wskaźnik cząstkowej rezerwy przepływu wieńcowego. Najogólniej rzecz ujmując, pozwala to skuteczniej zidentyfikować przyczynę dolegliwości bólowych zgłaszanych przez pacjentów - powiedział dr hab. Mariusz Tomaniak.

Jak zauważa, dzięki współpracy z inżynierami z Erasmus Medical Center w ostatnim roku udało się wzbogacić oprogramowanie o nową funkcjonalność – tzw. wirtualną angioplastykę vFFR wyliczającą wskaźnik rezydualnego niedokrwienia miokardium po PCI (ang. residual vFFR).

– Umożliwia ona oszacowanie finalnego efektu zabiegu angioplastyki, zanim jeszcze danemu choremu zostanie wszczepiony stent. To narzędzie znacznie usprawniające kwalifikację chorych do postępowania zabiegowego, szczególnie tych, u których zabieg wiąże się z wysokim ryzykiem – wskazuje dr hab. Mariusz Tomaniak.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Prof. Banach: maksymalna dawka statyn nie zawsze jest konieczna