Adam Bodnar: Obywatelski głos w ochronie zdrowia

Obszar opieki zdrowotnej jest jednym z wielu, w których rzecznik praw obywatelskich (RPO) podejmował różnorodne interwencje. W 2020 r. – ostatnim w jego kadencji – Adam Bodnar usilnie zabiegał m.in. o dofinansowanie i lepszą organizację psychiatrii wieku rozwojowego oraz szeroko pojętej opieki senioralnej. Wiele energii poświęcił także kwestii funkcjonowania Krajowego Ośrodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie.

Gorąca końcówka 2020 r.

W ostatnich miesiącach 2020 r. opinia publiczna skupiła uwagę na kilku gorących tematach związanych z ochroną zdrowia.

„Liczba napływających do RPO skarg dotyczących wprowadzanych w związku z COVID-19 obostrzeń (m.in. na ograniczenia w przemieszczaniu się lub przekraczaniu granic) świadczy o tym, że obywatele zaufali instytucji rzecznika praw obywatelskich. Kluczowe kwestie, jakimi zajmowałem wraz ze współpracownikami w minionym roku to dalsze obostrzenia z powodu drugiej fali pandemii oraz naruszenia prawa do swobodnych zgromadzeń” – wymienia Adam Bodnar.

Czy głos RPO dociera do decydentów? Jego zdaniem, pandemia sprawiła, że stanowisko rzecznika praw obywatelskich dotyczące np. dostępności porodów rodzinnych lub realizacji Narodowego Programu Szczepień (zwłaszcza jego podstawy prawnej), przebiło się do opinii publicznej.

Ideologia kontra medycyna i prawo

W ramach sprawowanego urzędu, RPO angażował się także w dwie sprawy wzbudzające ogromne kontrowersje: wyrok Trybunału Konstytucyjnego (TK) dotyczący dopuszczalności legalnej aborcji i śmierć polskiego pacjenta leczonego w Wielkiej Brytanii, w przypadku którego lekarze zdecydowali o zaprzestaniu daremnej terapii. Jak podkreśla Adam Bodnar, ważna i trudna była szczególnie ta druga sprawa.

„Trudności w jednoznacznej ocenie wynikały z faktu, że w rodzinie polskiego pacjenta toczył się spór dotyczący jego przyszłości, na co nałożyły się ogromne społeczne emocje i zaangażowanie czynnika politycznego. Sprawa ta pokazała jednak znacznie szerszy problem: brak uregulowania prawnego oświadczeń pro futuro. W trakcie całej swojej kadencji podejmowałem różne działania w obszarze bioetyki. Niestety, w Polsce nadal publiczna debata na tematy bioetyczne, np. o oświadczeniach pro futuro, ale też o dostępności badań genetycznych czy zapłodnienia pozaustrojowego, jest z miejsca obciążona ideologicznie. Blokuje to możliwość merytorycznej dyskusji i wprowadzenie potrzebnych zmian legislacyjnych” – uważa Adam Bodnar.

Również podszytym ideologią działaniem, które realnie odbije się na dostępności diagnostyki prenatalnej, jest wyrok TK w sprawie dopuszczalności legalnej terminacji ciąży.

„Wyrok ten dostęp z pewnością ograniczy, lekarze nie będą kierowali kobiet na badania prenatalne z obawy przed prawnymi konsekwencjami. Ponadto odbije się on szczególnie na niezamożnych Polkach. Kobiety, które ze względów zdrowotnych podejmą decyzję o aborcji i będą w stanie ponieść koszty wyjazdu oraz samej procedury, poddadzą się zabiegowi poza Polską”– dodaje RPO.

Bliskie Adamowi Bodnarowi są także kwestie związane z większą dostępnością leczenia niepłodności metodą in vitro (dziś ograniczoną ze względu na brak wsparcia finansowego dla rodzin) oraz edukacji seksualnej. RPO chętnie angażował się i patronował działalności Fundacji Nowoczesnej Edukacji Spunk oraz Fundacji #SEXEDpl.

„Edukacja seksualna to nie ideologizacja dzieci. Prawidłowo poprowadzona chroni je przed chorobami wenerycznymi, przemocą i zniechęca je do podejmowania ryzykownych zachowań” – podkreśla Adam Bodnar.

Czas na karierę akademicką

Choć jego kadencja dobiegła już końca, Adam Bodnar nadal sprawuje urząd - do czasu wyboru swojego następcy. Plany zawodowe na najbliższą przyszłość wiąże z Uniwersytetem SWPS i działalnością w sektorze pozarządowym.

„Nie była to łatwa kadencja, potrzebuję więc chwili na refleksję i intelektualne przegrupowanie sił, zanim podejmę nowe zawodowe wyzwania. Chciałbym również mieć więcej czasu dla dzieci i wrócić do regularnego uprawiania sportu” – przyznaje.

W trakcie kadencji, jak dodaje, miał wiele okazji do inspirujących spotkań z osobami związanymi z medycyną i ochroną zdrowia.

„Współpracowałem z wieloma znakomitymi ekspertami z zakresu ochrony zdrowia, z których wiedzy i doświadczenia mogłem czerpać. Szczególnie ważne były dla mnie spotkania z prof. Jackiem Jassemem, dr. Markiem Balickim, prof. Dorotą Karkowską oraz prof. Henrykiem Skarżyńskim” – podsumowuje Adam Bodnar.

Dr hab. n. prawn. Adam Bodnar zajął 7. miejsce na Liście Stu 2020 najbardziej wpływowych osób w polskim systemie ochrony zdrowia.